Voor deze nieuwe aflevering van onze Moldavië-special brachten we een bezoek aan het familiebedrijf SV Fruct. Een vader krijgt er voor de dagelijkse gang van zaken steun van niet minder dan vier zonen. Twee ervan, Vitalii en Victor, stonden ons te woord. Net als Vilora, het eerste teeltbedrijf dat aan bod kwam in deze artikelreeks, ligt het appel- en kersenbedrijf van de familie Scutaru in het noorden van het land. Maar voordat we het reilen en zeilen van deze appel- en kersentelers beschrijven, reiken we eerst graag nog wat cijfers aan over de Moldavische fruitteelt en -export. Kwestie van de verhalen goed te kunnen plaatsen tegen een bredere achtergrond.
Net geplukte rode appelen
Voor de cijfers doen we een beroep op een bijdrage van Jan Kees Boon van Fruit and Vegetable Facts over de teelt, export en import van verse groenten en fruit in Zuidoost-Europa, gepubliceerd op agf.nl op 7 september. De cijfers hebben betrekking op het jaar 2021. De volgende 13 landen werden door Jan Kees Boon van naderbij bekeken (gerangschikt volgens bevolkingsaantal): Roemenië, Tsjechië, Hongarije, Servië, Bulgarije, Slowakije, Kroatië, Bosnië, Albanië, Moldavië, Slovenië, Noord-Macedonië en Montenegro. Griekenland en Oekraïne zijn niet in de studie opgenomen.
Meeste boomgaarden zijn erg jong
Klein broertje...
Meteen is al duidelijk dat Moldavië ook in de regio een van de kleine broertjes is. Opvallend is dan ook dat Moldavië de op één na grootste exporteur van AGF is in dit lijstje. Het moet enkel Servië voor zich dulden. Bovendien is Moldavië, samen met Noord-Macedonië, het enige land dat meer groenten en fruit exporteert dan het importeert. Groenten en fruit? Dat is de waarheid een beetje geweld aandoen, aangezien de tabellen ons leren dat het land een povere 2.000 ton groenten naar het buitenland verzond, maar niet minder dan 299.000 ton fruit. Fruit monopoliseert de Moldavische AGF-export. En zodoende laat Moldavië zelfs Servië achter zich als we bij de export groenten buiten beschouwing laten. Het kleine broertje is zowaar koploper in de fruitexport.
De gebroeders Vitalii en Victor
Het is alles fruit wat de klok slaat
Ook in de teeltcijfers zien we duidelijk de dominantie van fruit: 676.000 ton voor fruit tegenover 138.000 ton voor groenten. Als klein landje moet het van de 12 andere Zuidoost-Europese landen enkel Roemenië en Servië voor zich laten wat fruitteelt betreft. En wie fruit zegt in Moldavië, zegt in de eerste plaats appelen: met niet minder dan een half miljoen ton is appel goed voor driekwart van de fruitopbrengst. Op verre afstand volgen steenfruit, druiven, watermeloenen en zachtfruit. Ook in de export spant appel logischerwijze de kroon: het neemt twee derde van de fruittaart voor zijn rekening. Zowat 40% van de appelopbrengst van Moldavië vindt zijn weg naar het buitenland. En daarvan werd tot voor kort 95% afgezet op de Russische markt, zo merkte begin augustus de Moldavische minister van Landbouw nog op. Weinig appelen op andere markten dus. En zeker niet op de Europese markt. Op basis van gegevens van Eurostat exporteerde Moldavië 54.000 ton AGF naar de EU, waarvan 28.000 ton steenfruit, 17.000 ton druiven (vers of gedroogd) en slechts een goede 1.000 ton hardfruit.
Het land importeert ook verse producten, maar veel minder dan het exporteert: 124.000 ton in totaal, waarvan meer dan de helft tomaten, bananen, watermeloenen en mandarijnen.
Samenvattend kunnen we stellen dat van alle Zuidoost-Europese landen Moldavië de grootste fruitexporteur is en het dit in grote mate te danken heeft aan één teelt en één bestemming: appel en Rusland. Moge het duidelijk zijn dat het wegvallen van die markt een aderlating is voor de Moldavische appeltelers die zich op de export toelegden en voor de fruitsector in het algemeen.
Over naar het verhaal van de dag: het bedrijf van de familie Scutaru. We hadden al gezegd dat de vader bijgestaan werd door zijn vier zonen, wat doet vermoeden dat de vader het bedrijf opstartte en de zonen gaandeweg instapten. Toch is het niet zo gelopen. "Het hele gezin richtte het teeltbedrijf op", steekt Vitalii van wal. "Dat was in 2003. Mijn broer Victor en ik waren actief in de fruithandel, maar het idee groeide om zelf fruit van eigen teelt op de markt te brengen. Met z’n allen hebben we daar op een gegeven moment onze schouders onder gezet."
Een platform wordt gebruikt om de bovenste appelen te plukken
SV Fruct teelt vandaag de dag appelen op een areaal van 47 hectare en kersen op 10 hectare. Twaalf jaar geleden bouwde het 14 bewaarcellen van 682m3 per stuk met een totale capaciteit van 2.000 ton die gebruik maken van de Smartfresh-technologie. Het bedrijf sorteert en verpakt het fruit – in open top dozen, al kijken ze nu ook uit naar de mogelijkheid van bushels – in het eigen pakstation. De volledige oogst wordt op de buitenlandse markt afgezet, hetzij via directe export, hetzij via verkoop aan derden. "Dat hangt af van de prijzen die we voor ons product kunnen krijgen", zegt Victor. Klanten worden vooral geworven via contacten op internationale beurzen.
Alles is overdekt met hagelnet, dat ook beschermt tegen zonnebrand
Rassenvernieuwing voor nieuwe markten
In het begin werd enkel naar Rusland geëxporteerd en tot en met het jaar 2009 ging het daarbij louter om traditionele, oude rassen. Maar toen veranderde alles, er werd ingezet op modernisering. Want de bouw van de bewaarcellen werd voorafgegaan door een geleidelijke omschakeling in de teelt: van oude naar nieuwe rassen. Vorig jaar nog werd een perceel van 2,3 hectare aangelegd met Devil Gala’s en deze lente werd een boomgaard volledig gerooid en opnieuw aangeplant met Gala’s en Nicoreds. De rassenvernieuwing werd en wordt uitgevoerd met het oog op het aanboren van nieuwe markten, waaronder het Midden-Oosten en Azië, want elke bestemming heeft zijn eigen voorkeur qua ras. Vooralsnog zijn er geen appelen van de SV Fruct op de Europese markt te vinden.
Niet minder dan 15 rassen groeien er in de boomgaarden van dit bedrijf uit Noord-Moldavië, waaronder Empire, Braeburn, Jonagold, Ruby Star en Fuji. "We werken ook samen met Belgische en Poolse vermeerderingsbedrijven om rassen hier bij ons te testen. Ook voor kersen trouwens. Momenteel hebben we een ras staan dat nog niet geregistreerd is in de EU. Het is veelbelovend", vertelt Vitalii, die eraan toevoegt dat op de lokale markt vooral de appelen met roodgestreepte blos het goed doen. "Het fruit moet er attractief uitzien. Dat lijkt me hier een nog belangrijkere voorwaarde te zijn dan de smaak. Voor onze exportmarkten primeert de kwaliteit. Daar hechten we dan ook veel belang aan."
De appeltelers beginnen zich te verenigen
Moldavië oogst jaarlijks zo’n half miljoen toen appelen, Polen haalt 4,5 miljoen ton. “Dat is onze grootste concurrent”, gaat Victor verder. "Zij hebben een grotere opbrengst, betere logistieke mogelijkheden – zowel omwille van de ligging als vanwege een modernere infrastructuur –, geavanceerdere boomgaarden en een lagere productiekost. Het kan vreemd in de oren klinken met onze lage landprijs en salarissen, maar Poolse telers krijgen meer subsidies en voor de bewaring en de afzet kunnen ze een beroep doen op grote coöperatieven. Dat drukt de kosten. Met de hulp van een programma van de Wereldbank zijn we in Moldavië aan een inhaalslag bezig, maar de weg is nog lang. Het programma voorziet in een subsidie van $ 250.000 of 50% van de investeringen om een samenwerkingsverband tussen minstens 5 telers op te zetten. Maar het is allemaal nog kleinschalig. Toch overleven de meesten. Voorlopig althans. De meeste appeltelers in Moldavië hebben nog oude boomgaarden en zetten het fruit enkel op de lokale markt af. Wij daarentegen doen enkel aan export. Er worden hier trouwens ook Poolse appelen geïmporteerd. Die zijn vaak duurder dan het lokale product, maar wel aantrekkelijker."
Eigen waterbassin
Op naar de EU?
SV Fruct schakelt gaandeweg over op superintensieve teelt. Vitalii legt uit dat een van de voordelen de besparing op kosten voor gewasbescherming is. "Vorig jaar gaven we nog € 150.000 uit aan gewasbeschermingsmiddelen, dit jaar is dat € 50.000 minder geweest. En de opbrengst is dezelfde. Dat is een aanzienlijke winst. Maar de grote omslag hebben we nu wel gehad. In de nabije toekomst willen we niet verder uitbreiden: 2.000 ton per jaar is een mooi cijfer. Maar we zullen wel verder blijven werken aan professionalisering en modernisering. Al ligt onze focus momenteel volledig op de afzet, want we worden opeens voor een geheel nieuwe uitdaging gesteld. Rusland is weggevallen als bestemmingsmarkt en dus moeten we op zoek naar nieuwe klanten. Hopelijk kunnen we alle appelen blijven afzetten op de versmarkt en moeten we niets omleiden naar de verwerkende industrie. En dus komt voor ons ook voor het eerst in onze geschiedenis de EU-markt in het vizier...", besluit Vitalii.
Voor meer informatie:
SVFRUCT
33 Boris Glavan street, Edinet raion,
Republic of Moldova, MD-4601,
tel: +373 246 22895
mobiel: +373 69111366
svfruct@gmail.com
www.svfruct.com
klik op onderstaande video voor een virtuele tour door het bedrijf
Andere artikelen in deze serie:
- Steun de Moldavische fruithandel
- "We betalen nu de prijs van een fout beleid"
- "Voor het eerst in de geschiedenis is onze blik op de EU-markt gericht"
- "Dit voorjaar gestart met fruitexport naar het Midden-Oosten"
- "Na het tweede embargo in 2014 begon de fruitsector een versnelling hoger te schakelen"
- "Ondanks ongeëvenaarde smaak afzet mislopen"
- "Gezamenlijke fruitafzet wordt de sleutel tot succes"
- "Uiteindelijk zal de Russische embargo ons helpen"