De wereldmarkt voor bananen, die al te kampen had met extra druk op de marges door de hoge kosten van vervoer en grondstoffen die veel sectoren teisteren, krijgt nu in veel landen te maken met extra moeilijkheden door de Russische invasie van Oekraïne. Rusland is een grote importeur van bananen uit Zuid-Amerika, maar de recente handelssancties tegen dit land betekenen dat deze bananen een alternatieve markt zullen moeten vinden, waardoor gevreesd wordt dat de Europese markt met een enorm overaanbod te maken zal krijgen. Bovendien zijn veel van de grondstoffen die nodig zijn voor de bemesting van de bananenproductie, zoals stikstof en kaliumchloride, afkomstig uit Rusland en Wit-Rusland, dat ook te maken heeft met sancties wegens hun rol in het conflict. Dit betekent dat leveranciers, ondanks de goede kwaliteit en de prijzen op veel markten, moeite hebben om hun geld terug te verdienen op de bananenmarkt.
Nederland: Overaanbod bananen lijkt onontkoombaar
Tot afgelopen week ging het crescendo op de bananenmarkt, wat de vraag naar bananen betreft, al zorgden cyberaanvallen, stormen, vertragingen in de aanvoer en hard stijgende energieprijzen voor de nodige uitdagingen. De situatie in Oekraïne heeft echter grote gevolgen voor de bananenmarkt. Waar Rusland altijd een grote markt voor bananen uit Ecuador was, zijn die lijnen inmiddels abrupt de pas afgesneden. Het overschot wordt momenteel al driftig aangeboden op de West-Europese markt en daarmee lijkt een overaanbod de komende weken onontkoombaar.
Duitsland: Goede kwaliteit en geen knelpunten
Tot 30.000 kartons bananen worden gerijpt door een groot rijpingsbedrijf in Oost-Duitsland. De bananen zijn afkomstig uit Costa Rica, Colombia, Ecuador en andere Zuid-Amerikaanse landen, en worden geleverd aan verschillende retailketens en groothandelsmarkten. Volgens een retailhandelaar is de vraag genormaliseerd. In het algemeen, zegt hij, hebben veel bedrijven het gevoel dat de zaken nogal gematigd verlopen in de nasleep van Covid-19. Als gevolg van de dollarkoers, zegt de retailhandelaar, is de prijs van bananen hoger, vooral omdat de kosten voor rijping, vracht en arbeid ook zijn gestegen. De bananen worden per colli verkocht in hoeveelheden van 18 kg.
In de winter heeft de onderneming te kampen gehad met een groot risico van stormen op de Atlantische Oceaan en met veel vertragingen op de schepen. Er hebben zich echter geen knelpunten voorgedaan. Integendeel, de aanvoer is vlot verlopen, ondanks de stormen van de laatste weken. Momenteel zijn er ook geen problemen met de kwaliteit, die in de havens van Rotterdam, Antwerpen en Hamburg wordt gecontroleerd.
Frankrijk: Russische inval in Oekraïne kan concurrentie bananen vergroten
Op de Franse markt zijn er problemen met de concurrentie van Latijns-Amerikaanse bananen. Door de oorlog tussen Oekraïne en Rusland maken professionals in de bananensector zich zorgen over de gevolgen voor de markt. Oost-Europa is een grote afnemer van bananen uit Latijns-Amerika, en deze oorsprong zou door de situatie andere markten kunnen vinden, zoals Frankrijk. De concurrentie zou dan moeilijker kunnen worden voor andere oorsprongsgebieden zoals het Franse.
De Franse bananenmarkt heeft ook te lijden onder de inflatie van verpakkingen, energie en de geringe beschikbaarheid van containers.
Italië: Goede prijzen voor bananen, maar hoge kosten drukken de marges
Een belangrijke Italiaanse bananenimporteur zegt: "De prijzen in Italië zijn momenteel vrij goed, zoals ze altijd zijn aan het einde van februari/begin maart. Het grootste probleem zijn de hoge kosten van het vervoer en het rijpingsproces, die de winstmarge volledig uithollen. De prijzen zouden veel beter zijn als de kosten van een jaar geleden nu hetzelfde waren."
En een ander potentieel probleem doemt op: Rusland is een van de belangrijkste importeurs van bananen uit Ecuador, een land dat een van de grootste bananenproducenten ter wereld is. Door het conflict in Oekraïne bestaat het risico dat sancties ook de verkoop aan Rusland, inclusief bananen, zullen blokkeren. Bovendien hebben de scheepvaartmaatschappijen Maersk en MSC op 1 maart aangekondigd dat zij zendingen naar Rusland zullen opschorten, hoewel deze beperking vooralsnog niet voor levensmiddelen zal gelden.
Een groothandelaar uit het zuiden van Italië voegt hieraan toe: "Tussen eind januari en begin februari waren er moeilijkheden bij de aankoop van bananen, als gevolg van beperkte containerruimte en vertragingen bij de aankomst van schepen in onze havens. Daarbij kwamen nog de sterk stijgende brandstofprijzen, de gestegen productiekosten en kosten voor een goed bedrijfsbeheer, en de aanzienlijk hogere tarieven die aan de transportbedrijven moesten worden betaald. Dit alles heeft geleid tot hogere prijzen: de bananen hebben een plotselinge positieve verandering ondergaan. Op dit moment lijkt er echter geen sprake te zijn van een verdere exponentiële groei van de prijzen. Sinds het einde van week 7 hebben we ook te maken met de logistieke problemen die zijn veroorzaakt door de protesten van de vrachtwagenchauffeurs, die ons een week lang hebben verhinderd goederen te leveren.
Meer dan 21,2 miljoen huishoudens kochten in 2021 ten minste eenmaal bananen in Italië, wat neerkomt op 81,5% van de Italiaanse huishoudens. Meer dan 6,5 miljoen huishoudens kochten biologische bananen, een trend van +10% ten opzichte van 2019. 62,5% van de Italiaanse gezinnen koopt bananen bij supermarkten, 39,4% bij discountwinkels, 18,6% bij Iper, 16% bij kleine gratis servicewinkels, 18,7% bij groenteboeren. 8,7% van de Italiaanse gezinnen heeft tijdens het online winkelen al bananen gekocht.
Spanje: Ongunstige binnenlandse teeltomstandigheden verhogen import bananen naar Spaanse markt
Op dit ogenblik is de bananenteelt op de Canarische Eilanden vrij laag als gevolg van de extreme klimaatomstandigheden en de vulkaan op La Palma en de prijzen zijn zeer hoog. Door de Spaanse bananenprijzen zijn meer ingevoerde bananen op de Spaanse markt gekomen. Uit douanegegevens blijkt dat de invoer van Spaanse bananen in 2021 aanzienlijk is toegenomen. De bananeninvoer uit Midden-Amerika steeg met 15%, terwijl die uit Afrika met 27% toenam, aldus de Vereniging van Bananenproducentenorganisaties van de Canarische Eilanden (Asprocan).
Volgens deze vereniging hebben de tariefvoordelen voor deze landen ervoor gezorgd dat de concurrentie niet meer te stoppen is, zoals blijkt uit de invoercijfers. De organisatie verklaarde dat zij al eerder aan de kaak had gesteld dat het in 2010 gestarte programma voor tariefverlagingen alleen maar verliezen zou opleveren zonder enige verbetering op het gebied van sociale rechten of het milieu, hoewel dat niet de enige reden is die de invoer van bananen zou hebben bevorderd.
Noord-Amerika: Sancties tegen Rusland kunnen negatieve gevolgen hebben voor bananenproductie en -markt
Momenteel is de aanvoer van bananen in Noord-Amerika lager en dat is al zo sinds het begin van het jaar. De voorraden zijn ook lager dan in andere jaren.
"Dit is te wijten aan een combinatie van vele dingen," zegt een verlader. Het meest opvallend zijn de bemestingskosten. "Veel producenten zijn vorig jaar gestopt met bemesten vanwege de gestegen bemestingskosten. Dat is de grootste oorzaak van het lage aanbod."
Tegelijkertijd blijven de stijgende vrachtkosten een factor die van invloed is op de hoeveelheid fruit die de VS binnenkomt.
De aanvoer staat echter op het punt met ongeveer 10% te stijgen en tegen week 18 zou er veel meer aanbod op de markt moeten komen.
Momenteel is Guatemala de belangrijkste leverancier van bananen aan de VS, gevolgd door Costa Rica en vervolgens Mexico en Honduras. Mexico, met name de westkust van Mexico, levert ook bananen aan Rusland. "Door de sancties zullen er dus veel bananen naar onze kant van de wereld worden gedumpt," zegt de verlader. "Mexicaans fruit zal echter in Mexico blijven, omdat de westerse producenten niet de infrastructuur hebben om naar de VS te gaan.
En dan is er Ecuador, een belangrijk bananenproducerend land dat Azië en Europa bevoorraadt, inclusief Oekraïne en Rusland. De verlader merkt echter op dat Chiquita bezig is om het fruit dat niet in die twee oorlogvoerende landen terechtkomt, naar de VS te brengen. Dit seizoen was veel van het Ecuadoraanse fruit uit de Amerikaanse markt geprijsd vanwege de aanzienlijke vrachtkosten. "Maar de spotmarkt is nu blijkbaar 3 dollar per doos en als dat het geval is, is het voor hen economisch haalbaar om dat fruit naar de VS te brengen," zegt hij.
Intussen ziet de vraag naar bananen er goed uit, maar op weg naar maart, de maand van de voorjaarsvakantie in de VS, vertraagt de vraag.
Er is echter een verschuiving in het fruit waar de Amerikaanse consument de voorkeur aan geeft. "Het fruit van de hoogste kwaliteit dat je nu in de VS ziet, komt uit Mexico of Guatemala. Het is het grootste fruit en het zoetst. Andere landen, zoals Honduras en Costa Rica, verpakken fruit dat nauwelijks aan de marktspecificaties voldoet," zegt de verlader. "De markt lijkt zijn voorkeuren te verschuiven naar fruit dat dichter bij de VS ligt, wat ook logisch is, omdat het goedkoper is om het hier te krijgen op basis van logistieke kosten."
Ongeacht waar het fruit vandaan komt, zal de sector ongetwijfeld het conflict tussen Oekraïne en Rusland en de mogelijke financiële gevolgen daarvan in de gaten blijven houden. "Rusland is een van de grootste leveranciers van stikstof en met de sancties zal dat de stikstoftoevoer naar het grootste deel van de wereld afsluiten. Dat betekent dat de prijs van kunstmest exponentieel zal stijgen als dit doorgaat," zegt de verlader, die opmerkt dat stikstof ook de kunstmest is die, naar volume, het meest wordt gebruikt. "Oekraïne is ook een belangrijke leverancier van stikstof en andere belangrijke meststoffen en Wit-Rusland is ook een zeer grote leverancier van andere materialen die in meststoffen worden gebruikt, zoals potas. We hebben dus te maken met een worst-casescenario wat betreft de wereldwijde aanvoer van meststoffen na een zeer slecht jaar voor de kosten van meststoffen."
Wat de prijs van bananen betreft, is de situatie momenteel goed en stabiel in de VS. "De spotmarkt was iets hoger dan vorig jaar. Maar dat komt omdat iedereen de inflatiestijgingen van eind vorig jaar heeft ingecalculeerd met contracten voor dit jaar, zodat de basisprijs voor bananen veel hoger is," zegt hij, waarbij hij opmerkt dat de korte voorraden ook een sleutelrol spelen in de sterke prijsvorming. "Wanneer we de zomer ingaan, zullen de prijzen beginnen te dalen omdat er meer productie zal zijn in de tropen," zegt hij. "Ik weet niet hoeveel meer ze nog zullen dalen. Het zal misschien niet veel zijn, omdat de vrachtprijzen stijgen. We zullen moeten afwachten wat er gebeurt met brandstof en kunstmest."
China: Stijgende prijzen en verkoop markeren komst van piekseizoen bananen
Begin maart zijn de bananenprijzen gestaag gestegen en is ook de verkoop gestegen. Het aanbod en de verkoop op de binnenlandse markt zijn verbeterd, en de markt voor ingevoerde bananen wordt steeds stabieler. Momenteel hebben Laos en Myanmar grote hoeveelheden beschikbaar voor uitvoer naar China. Er zijn nog steeds problemen in verband met vertragingen bij de douane-inklaring, en zowel de duur als de kosten van het vervoer zijn belangrijke factoren geworden die grensoverschrijdende transporten belemmeren.
China produceert bananen in Yunnan en Hainan. Verwacht wordt dat tegen medio maart grote hoeveelheden bananen uit Hainan op de markt zullen komen, wat het begin inluidt van China's piekseizoen voor bananen. China importeert bananen uit buurlanden zoals Laos en Myanmar. De bananen uit Laos zijn van goede kwaliteit, maar bij het overschrijden van de grens met China doen zich veel vertragingen voor. De uitvoer en inklaring van Myanmar naar China zijn slechts gedeeltelijk heropend sinds het begin van de pandemie. Er liggen aanzienlijke hoeveelheden geoogste bananen in Myanmar te wachten op vervoer.
Volgende week: overzicht wereldmarkt mandarijnen