Meer dan 100 jaar geleden werd in Azië al beschreven wat nu wordt beschouwd als 's werelds meest verwoestende citrusplaag. Citrus greening of HLB is een ziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Candidatus liberibacter spp. en vormt een bedreiging voor de wereldwijde citrussector. Na de ontdekking ervan in Azië en Afrika, werd de plaag ook waargenomen op het Amerikaanse continent en bereikte ze de grootste producent van sinaasappelen en sinaasappelsap ter wereld: Brazilië.
"Het insect dat vector is van de Huanglongbing-bacterie (HLB), de Aziatische citrus psyllid (Diaphorina citri), was al sinds 1942 in Brazilië aanwezig, maar de bacterie en de ziekte werden pas in 2004 gemeld, in de staat São Paulo, die met een aandeel van 70% het belangrijkste sinaasappelteeltgebied van het land is", vertelt Renato Bassanezi, onderzoeker bij Fundecitrus, een vereniging die waakt over de bescherming van de citrusteelt in Brazilië. "In 2005 werd de bacterie ook ontdekt in de staat Minas Gerais, in 2007 in Paraná en in 2019 in Mato Grosso do Sul. Het is niet met zekerheid bekend hoe de ziekte het land is binnengekomen, maar waarschijnlijk door de illegale en niet-commerciële import van met de bacterie besmet teeltmateriaal van citrus." 
Renato Bassanezi
Net als Brazilië is ook Florida zwaar getroffen door de ziekte, die de opbrengsten aanzienlijk heeft zien verminderen sinds de ziekte zijn intrede heeft gedaan op de citruspercelen. "In São Paulo is de verspreiding van de ziekte veel langzamer gegaan. In Florida werd HLB in 2005 voor het eerst gemeld en nu is meer dan 90% van de sinaasappelbomen besmet. Volgens een recent onderzoek van Fundecitrus in 2021 ligt dat cijfer in São Paulo slechts op 22%. Deze tragere verspreiding in São Paulo is voornamelijk te danken aan de controleacties die door telers en fytosanitaire organisaties zijn uitgevoerd voor en na de ontdekking van de ziekte", vertelt Renato.
"Sinds 2003 worden alle citruszaailingen in de staat São Paulo geteeld in kwekerijen die worden beschermd met anti-insectengaas. De knoppen zijn vrij van ziekteverwekkers, wat de verspreiding via plantmateriaal tegenhoudt. In Florida vindt de teelt van zaailingen in beschermde kwekerijen pas sinds 2008 plaats."
"Bovendien hadden de plantgezondheidsinstanties, toen de ziekte in São Paulo werd ontdekt, al een verordening uitgevaardigd voor de inspectie van boomgaarden en de verplichte eliminatie van planten met HLB-symptomen. Dat hielp enorm om de groei van de ziekte te stoppen, terwijl het verwijderen en vernietigen van planten met HLB in Florida nooit is gereguleerd."
"De eliminatie van zieke planten met citruskanker en CVC (Citrus Variegated Chlorosis), een praktijk die al vóór de intrede van HLB door citrustelers in São Paulo werd toegepast, vergemakkelijkte de uitvoering van die maatregel ook voor HLB toen de ziekte voor het eerst opdook. Bovendien heeft de eerdere ervaring met de bestrijding van de CVC-ziekte, veroorzaakt door een systemische bacterie (Xylella fastidiosa) en ook overgedragen door een insect, namelijk de dwergcicade, telers enorm geholpen om HLB onder controle te krijgen met preventieve controle van de psyllid."
"Het fundamentele verschil tussen de twee staten, São Paulo en Florida, was dus dat men in Florida probeerde te leven met de ziekte en ondertussen onderzoek opstartte naar geneeskrachtige methoden en resistente planten. In São Paulo zetten w
e vanaf het begin in op preventieve bestrijding van infecties op basis van drie pijlers: gezonde zaailingen, het elimineren van zieke planten en de preventieve en regionale bestrijding van de vector. Toch kunnen we niet zeggen dat we deze oorlog al hebben gewonnen. De ziekte blijft immers groeien, ook al is het langzaam, en in regio's waar men het niet zo nauw neemt met de preventieve controlepraktijken, bereikt de ziekte al een niveau dat vergelijkbaar is met dat van Florida. We moeten tijd winnen en het concurrentievermogen van de citrusteelt behouden totdat er een duurzame en definitieve oplossing is bereikt." (Foto: psyllids in citrus).
Onderzoekers over de hele wereld zoeken naar HLB-resistente genen
"Alle commerciële citrussoorten (sinaasappel, citroen, lime, grapefruit en mandarijn) en onderstammen zijn vatbaar voor de bacterie en kunnen dus ziektesymptomen vertonen," vertelt Renato Bassanezi. "Tot een paar jaar geleden waren er geen citrussoorten en andere aan citrus verwante soorten met resistentie tegen de ziekte bekend. Dankzij studies uitgevoerd in Californië en São Paulo weten we nu dat twee soorten van de wijnruitfamilie (waartoe het geslacht Citrus behoort, nvdr) resistent zijn tegen HLB. Het doel is nu om te ontdekken welke genen in deze soorten resistentie verlenen tegen de HLB-bacterie. Want dan zouden die genen via veredeling in commerciële rassen kunnen worden geïntroduceerd. Dit is evenwel een langdurig proces waarbij onderzoekers van over de hele wereld betrokken zijn."
Citrus aangetast door HLB
De sapindustrie wordt ook getroffen door HLB
HLB beïnvloedt de citrusteelt op verschillende manieren. "Aanvankelijk veroorzaakt het een stijging van de teeltkosten door de implementatie van controlemaatregelen (inspectie, eliminatie van planten, monitoring en preventieve bestrijding van vectoren). De stijging van de teeltkosten wordt na de komst van HLB op 15 à 25% geraamd. De ziekte veroorzaakt ook verlies van bomen, omdat de zieke exemplaren moeten worden verwijderd. Sinds 2005 zijn er officieel meer dan 61 miljoen sinaasappelbomen gekapt in São Paulo", zegt Renato. "En aangezien er geen remedie is voor de zieke plant, veroorzaken de symptomen productieverlies, enerzijds omdat er minder fruit aan de bomen groeit, en anderzijds omdat er heel wat vruchten die aan takken met symptomen hangen, voortijdig op de grond vallen. In 2021 berekende Fundecitrus in zijn Oogstprognose-enquête dat 9,5 miljoen kartons sinaasappelen van 40,8 kg verloren zijn gegaan als gevolg van het voortijdig op de grond vallen van fruit wegens HLB."
"Met de verspreiding van HLB en de toename van de ernst ervan is er ook een verlies aan levensduur van de boomgaarden. Percelen die een levensduur van 30 jaar zouden moeten hebben, houden het nu tussen de 15 en 20 jaar uit."
"Ook de kwaliteit van het fruit gaat erop achteruit: het wordt kleiner, de Brix-waarde daalt en de zuurgraad en hoeveelheid limonine stijgen. Uit een onderzoek in de Verenigde Staten blijkt dat sinaasappelsap met 25% fruit van planten met HLB een andere smaak heeft die voor de consument waarneembaar is. Ten slotte is het in regio's waar de ziekte veel voorkomt moeilijk om in te zetten op renovatie van boomgaarden en nieuwe aanplanten, omdat een groot aantal jonge planten in korte tijd besmet raakt en nooit het productiepotentieel bereikt. Op die manier geven veel citrustelers er de brui aan en stappen over op andere gewassen", besluit de onderzoeker.
Voor meer informatie:
Fundecitrus
AV. Dr. Adhemar Pereira de Barros, 201
Vila Melhado, Araraquara SP (Brazilië)
Tel: +55 16 3301 7000
www.fundecitrus.com.br