In Aussenkehr Valley en Noordoewer zijn tussen de 12.000 en 15.000 vaste en seizoensarbeiders betrokken bij het telen, oogsten en verpakken van de 7,5 mln dozen (4,5 kilo) druiven die jaarlijks in Namibië worden geproduceerd.
Ieder jaar reizen Namibiërs uit noordelijke regio's, soms zelf zo ver als Kavango, af naar het zuiden van het land in de hoop tijdens het druivenseizoen aan de slag te kunnen in de boomgaarden.
Dit jaar kwamen er volgens Kobus Bothma, voorzitter van de Namibian Grape Growers Association meer mensen dan gebruikelijk naar de regio, aangezien de economie van het land zwaar lijdt onder de gevolgen van Covid-19 en droogte.
Op deze luchtfoto zijn officiële arbeiderswoningen op het bedrijf Orange River Investments te zien, met de informele rieten hutten op de achtergrond (foto: Ben du Toit)
“De druivensector is veruit de agrarisch sector die het best betaalt in Namibië. De lonen op onze druivenbedrijven liggen zo'n 40% boven het Namibische minimumloon. Bovendien worden overuren uitbetaald en genieten vaste werknemers voordelen zoals medische zorg en pensioenopbouw," voegt hij eraan toe.
Geen enkele andere agrarische sector in het land biedt dezelfde voordelen volgens Nico van der Merwe, voorzitter van de Namibian Grape Growers Association.
Druiventelers laten weten dat zij en de Namibische regering zich terdege bewust zijn van de slechte woonomstandigheden in de informele nederzetting, waar arbeiders in rieten hutten wonen zonder stromend water of sanitair. In een recent verschenen artikel werd aandacht besteed aan de situatie, die al bestaat sinds de opkomst van de Namibische druivensector in Aussenkehr zo'n twintig jaar geleden.
"Ik denk niet dat er één teler of organisatie gelukkig is met de huidige huisvestingsomstandigheden," vervolgt Nico. "Het onderwerp staat hoog op onze prioriteitenlijst maar het is niet zo dat een bedrijf zomaar in eigen beheer huizen voor arbeiders mag bouwen. Er moet overlegd worden met private landeigenaren en regionale overheden en deze onderhandelingen duren nu al jaren. De situatie wordt nog verder bemoeilijkt doordat er verschillende ministeries bij betrokken zijn. Wanneer één ministerie haar plicht verzaakt dan komt het proces stil te liggen. Dit is wat er momenteel aan de hand is. Het is moeilijk voor de druivensector om het proces te blijven monitoren en bespoedigen."
Afvaardigingen van de sector en overheid brachten onlangs een bezoek aan de bouwlocatie in Newtown, waarover de onderhandelingen zijn vastgelopen.
Al ruim tien jaar geleden beloofde de regering van Karasburg de ad hoc huisvestingssituatie rondom de druivenboomgaarden te formaliseren bij gebrek aan beschikbare gemeentegrond.
Druiventelers leggen uit dat het probleem hem zit in het feit dat de informele nederzetting op particuliere grond staat (in bezit van Dušan Vasiljević) en dat er een echte stad dient te worden ontwikkeld. Alle bedrijven geven arbeiders die in de nederzetting verblijven een huisvestingstoeslag.
Schoon en veilig drinkwater
In de tussentijd hebben druiventelers gedaan wat zij konden om de onaanvaardbare woonomstandigheden in de nederzetting aan te pakken. Zo lieten zij op eigen kosten een waterpijpleiding met watertappunten installeren evenals een nieuwe waterreservoir, dat door NamWater werd aangelegd. Hiermee hebben de bewoners van de nederzetting toegang tot schoon en veilig drinkwater.
In een recent artikel lieten de bewoners aan een journalist zien hoe slecht de kwaliteit van het drinkwater was maar volgens de druiventelers is dit probleem nu opgelost.
Het tappunt voor gezuiverd water in de nederzetting, dat door een aantal bedrijven werd aangelegd en beschikbaar is voor alle bewoners tegen een vergoeding vanaf €0,05 per 20 liter. Ook kunnen ze uitgiftekaarten kopen in de lokale winkel (Foto: Willem Visser)
Twee tractoren, uitgerust met watertanks van 20.000 liter, zijn permanent in dienst om de bewoners van water te voorzien. Het doel is dat geen enkele bewoner meer dan 200m hoeft te lopen om toegang tot water te hebben en dat het water voor iedereen in de nederzetting beschikbaar is.
De hygiëne in de nederzetting is een ander aandachtspunt. Het is echter nog de vraag hoe dit zal worden aangepakt aangezien de nederzetting zich bevindt op particuliere grond. Het uitrusten van containers met sanitaire voorzieningen zou een mogelijke oplossing kunnen zijn.
Medisch opgeleid personeel in het zorgcentrum van Capespan Namibia (foto: Kobus Bothma)
Eigendomsoverdracht remt ontwikkeling echte huisvesting
Momenteel zijn hun handen gebonden omdat zij nog steeds wachten op de toewijzing van percelen door de Kharas Regional Council, een proces dat zich nu al meer dan vijf jaar voortsleept. Druivenbedrijven in de regio hebben aan de regering laten weten hoeveel grond zij nodig hebben voor hun personeel en wachten nu groen licht om met de bouw te kunnen starten.
De locatie Newtown, waar de meeste bedrijven huizen willen bouwen voor hun arbeiders (Foto: Willem Visser)
Dit stuk gemeentegrond (dat vijf jaar geleden door Dušan Vasiljević aan de Namibische regering werd overgedragen om een einde te maken aan de huidige huisvestingsomstandigheden) wordt in de volksmond Newtown genoemd.
Het is een omvangrijk perceel dat zich aan de overzijde van de huidige nederzetting bevindt en waarvan de infrastructuur voor 90% voltooid is, zo heeft FreshPlaza horen zeggen. Er is een impasse ontstaan die alleen kan worden opgeheven door de regionale overheid.
"We wachten letterlijk alleen nog op groen licht om te starten met de bouw. De bouwteams staan klaar het wachten is op de overheid."
Een andere teler merkt op: "We kunnen niet zelf beginnen aan de bouw. We hebben tot nu toe gedaan wat we konden."
NamWater heeft al miljoenen besteed aan de aanleg van de waterinfrastructuur in Newtown (€2,8 mln) en ook de aanleg van de riolering is zo goed als voltooid.
De elektriciteitsinfrastructuur is voor zo'n 80% aangelegd (zij het met enige vertraging als gevolg van de diefstal van koperen kabels).
Nico van der Merwe zegt dat de organisatie onlangs het vandalisme in Newtown onder de aandacht heeft gebracht bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. Het onderwerp zal op het hoogste niveau in regeringskringen worden besproken.
De Namibian Grape Growers Association is sinds twee jaar betrokken bij de kwestie gezien het uitblijven van vooruitgang.
Orange River Vineyard Investments, één van de weinige bedrijven met voldoende land voor huisvesting, is gestart met de bouw van huizen (Foto: Ben du Toit)
Betere huizenontwerpen, lagere kosten
De druiventelers zouden de huizen graag zelf ontwerpen en bouwen, hoewel de overheid aanvankelijk van plan was om de bouw op zich te nemen. Ook dit punt heeft tot verdere vertraging geleid.
Op het bedrijf van Orange River Vineyard Investments (ORVI), één van de weinige bedrijven met voldoende land om huizen te bouwen, heeft zelf actie ondernomen uit frustratie over het trage tempo van de ontwikkeling van het project Newtown. Het bouwde 58 woningen van beton met rieten daken, die beduidend koeler blijven van de prefab-huizen die de regering bij wijze van voorbeeld in Newtown liet bouwen.
Ook waren de bouwkosten maar de helft van wat de huizen die regering liet bouwen kostten (€3.750). Er zijn drie huizentypes, waarvan de meeste een oppervlakte van 40m2 hebben en zijn voorzien van stromend water en elektriciteit.
De huizen die Orange River Vineyard Investments liet bouwen, met elektriciteit en water (Foto: Ben du Toit)
Ben du Toit van ORVI zegt dat werknemers de keuze hebben om in één van de huizen te trekken en het in een periode van 15 jaar af te betalen, om het te huren of in Oldtown te blijven met behoud van hun huisvestingstoeslag. Niet iedereen heeft ervoor gekozen de informele nederzetting te verlaten omdat zij liever een toeslag ontvangen dan zelf kosten te dragen.
Een aantal huizen wordt niet bewoond door medewerkers van ORVI maar verhuurd aan werknemers van andere bedrijven.
Erfenis van een eigen huis bezitten
“Als er iets is wat ik graag achter wil laten dan is dat dat een deel van mijn vaste werknemers een huis op hun eigen naam heeft staan," zegt Willem Visser, uitvoerend directeur van Silverlands Vineyards.
“Ik wil dat iemand die hier jaren vast in dienst is geweest een eigen huis kan bezitten, De meeste arbeiders vetrekken wanneer ze ophouden met werken weer uit Aussenkehr en gaan terug naar het noorden van Namibië. Wanneer zij een eigen huis hebben in de nieuwe stad dan hebben zij extra voordeel omdat zij het kunnen verkopen of verhuren voor ze terugkeren naar het noorden."
Op sommige bedrijven worden er pogingen ondernomen om te investeren in gewassen zoals dadels om het seizoen te rekken en zo nog meer vast personeel in dienst te kunnen nemen.