Hexkoel, de koelopslag voor goed een kwart van de Zuid-Afrikaanse druiven, omschrijft zichzelf nog steeds als een coöperatie, zoals ze veertig jaar geleden was opgericht. Vandaag de dag is de faciliteit in de West-Kaap onmisbaar geworden. Driekwart van de druiven die afkomstig zijn van 250 pakstations in de Hex en omgeving worden er opgeslagen.
De magazijnen van Hexkoel
Er worden niet alleen druiven gekoeld. Sinds Covid neemt Hexkoel ook pallets met voornamelijk mandarijnen uit de Breede River en de rest van Zuid-Afrika aan.
"Het probleem is dat er niet genoeg pakstations en koelruimtes zijn. Er komt een grote golf van citrus aan. We namen het eerste jaar 5.000 pallets op en afgelopen winter hebben we 32.000 pallets opgeslagen", zegt CEO Stephan Antonowitz.
Essentieel voor hun functioneren is een goede bron van elektriciteit, vooral tijdens de piekvraag 's nachts wanneer de meeste pallets aankomen.
"In de jaren '80 was het makkelijk", merkt Anton Viljoen op, die de voorzitter is van de raad van Hexkoel en zelf ook druiventeler is (je moet teler zijn om in het bestuur van Hexkoel te kunnen zetelen). "Er waren alleen 4,5 kilo dozen en vanaf elke plek in de koelruimte kon begonnen worden met het laden voor de conventionele schepen. Maar toen kwamen de containers op en dat bracht een grote behoefte aan opslag en voorraad die langer staat met zich mee."
"Een containertruck een teeltbedrijf in de Hex River binnenkrijgen is bijna onmogelijk. In de Noord-Kaap, vanwege de afstand, hebben telers allemaal hun eigen koeling en stoppen ze de verpakte druiven in de reefercontainers. Dat is beter voor het fruit", voegt hij toe.
Gekkenwerk
Het ritme van het druivenseizoen is radicaal versneld: terwijl het vroeger vijf maanden duurde, soms zelfs tot in mei, wordt alles nu in tien of twaalf weken gepropt.
Nieuwe rassen hebben hogere opbrengsten, en ondertussen zaten druiventelers elders in de wereld niet stil. Nu Egypte in week 10 op de markt komt valt een exportvenster voor Zuid-Afrikaanse druiven weg (behalve voor sommige Crimson Seedless uit de Hex die opgeslagen worden voor Britse supermarkten).
Druiven worden vroeg in de ochtend geplukt en arriveren dan tegen de avond, reeds gepalletiseerd. Na het bereiken van de juiste temperatuur – vroeger nam dat 48 uur in beslag, momenteel 24 uur en er wordt gestreefd naar 12 tot 16 uur – is het fruit, theoretisch gezien, klaar om verscheept te worden.
Hexkoel handelt jaarlijks 18 miljoen dozen van 4,5 kilo af
"Elk jaar bouwen de telers hun pakstations groter om sneller te kunnen verpakken, dus de rest verderop in de lijn moet ook groter en sneller zijn. We hebben onze koelopslagplaatsen moeten aanpassen, hier en overal in Zuid-Afrika", zegt Viljoen, die zelf ook zijn druiven naar Hexkoel brengt.
Transportbedrijven moesten het wagenpark vergroten, scheepvaartlijnen moesten meer containers naar Zuid-Afrika sturen en de havens moesten zich aanpassen om meer fruit te laden.
De afgelopen vijf jaar heeft Hexkoel het grootste deel van zijn geld besteed aan extra opslagruimte. Met een capaciteit van meer dan 17.000 pallets hebben ze meer dan de meeste andere logistieke bedrijven. "In de goede oude tijd was de verblijftijd van pallets twee dagen", merkt Antonowitz op. "Nu is het vijf of zes dagen."
Logistiek was nooit een probleem voor hen, tot 2020. "Covid speelde een grote rol bij de opslag van fruit vanwege klanten die in lockdown waren. Ondertussen werd de haven van Kaapstad minder efficiënt, dus we konden de oogst van een week niet meer op de schepen laden. Dat zijn de twee belangrijkste redenen voor de grote opslagfaciliteiten. We kunnen de druiven immers niet op de velden houden."
"En nu, met de enorme containerschepen, zorgt de wind soms voor problemen, gaat apparatuur kapot en staat het schip stil", gaat hij verder. Ondertussen kunnen lege reefercontainers op schepen die buiten de haven wachten niet worden gelost.
Problemen met stukgoed
Conventionele scheepvaart wint marktaandeel terug, maar een schip dat 4.500 pallets neemt, maakt nauwelijks een deuk in de 18 mln 4,5 kilo dozen die elk jaar door Hexkoel gaan.
"Ons grootste probleem met conventionele schepen zijn de standaardpallets. Als het hi-cube pallets waren, konden we van begin tot eind uit deze koelopslag laden. Nu moeten we een in speciaal formaat pallet verpakken."
Het is ook niet ideaal dat elke teler zijn eigen dozen heeft met ventilatiegaten op verschillende plaatsen. Uniforme verpakking zou dit moeten oplossen, en dat wordt in de nabije toekomst toch verwacht.
Hexkoel is op zich geen koudebehandelingsfaciliteit. Toch is het van plan om een faciliteit te bouwen voor citrus en druiven bestemd voor China, de Verenigde Staten en andere markten met koudebehandeling als protocol. Er wordt gewacht op voldoende citrusvolumes om het haalbaar te maken.
Energie
Na arbeid is elektriciteit de grootste kostenpost voor Hexkoel. Tijdens stroomuitval springen de acht dieselgeneratoren, met 100 liter per uur, aan. Een snelle oplossing, maar een kostbare, merkt Antonowitz op.
"Hexkoel is misschien uniek in die zin dat 10% van het fruit in de ochtend tot 14u aankomt, 40% tot 18u en de andere helft tot 22u. Vanavond om 20u zitten we op piekvraag, met een behoefte aan 4.200 kW aan stroom. Zonne-energie valt dus af, tenzij er lithiumbatterijen worden geïnstalleerd."
Hij beschouwt zonne-energie als onderdeel van de toekomstige energiemix, maar het beantwoordt nog niet aan hun behoeften. Het kunst- en vliegwerk om machines draaiende te houden terwijl elektriciteit komt en gaat uit verschillende bronnen is schadelijk voor de elektronica.
"We hebben hier een investering van R800 mln (€39,2 mln). De waarde van het fruit dat hier jaarlijks wordt opgeslagen is meer dan R8 mld (€ 392 mln). Vanuit een servicekostenperspectief zijn we een van de laagste vanwege schaalvoordelen", wijst Antonowitz aan, 
Voor meer informatie:
Hexkoel
Tel: +27 23 354 8922 (Zuid-Afrika)
stephan@hexkoel.co.za