In de Swaershoekberge van Limpopo, een van de vele microklimaatgebieden in het Waterberggebied, wordt er sinds het einde van de jaren '70 vroeg steenfruit geteeld, maar de ontwikkeling van steenfruit dat minder kou nodig heeft is cruciaal geweest voor dit gebied, waar perziken en nectarines twee maanden eerder kunnen worden geplukt dan in de Westkaap.
Toen Koos van der Merwe zich op 43-jarige leeftijd fulltime toelegde op de fruitteelt, vestigde hij zijn boomgaarden op de noordelijke hellingen in de vallei waarin zijn bedrijf ligt. Zijn teeltbedrijf, Zandrivier, krijgt jaarlijks gemiddeld 500 tot 600 mm regen.
Perzik- en nectarineboomgaarden van teeltbedrijf Zandrivier in de Waterberge (foto's geleverd door Biz Africa)
De oogst van het vroege perzik-ras Majestic Delight is twee weken geleden begonnen; Koos is een van de twee telers in het noorden van Zuid-Afrika die de licentie hebben om de Australische, witvlezige perzik te telen.
"Er komt een zeer grote steenfruitoogst uit het noorden," zegt hij, "omdat we in de winter geen koudeschade aan bloemen en jong fruit hadden." Hij merkt op dat het risico van late vorst zeer groot is bij het soort perziken dat hij teelt, omdat deze zeer vroeg zijn en weinig kou nodig hebben.
Via United Exports worden vroege perziken (en later nectarines) per vliegtuig naar het Verenigd Koninkrijk verzonden. Hun exportperiode is kort en variabel, afhankelijk van het laatste Spaanse steenfruit dat in het Verenigd Koninkrijk beschikbaar is, en het is voorbij wanneer de steenfruitoogst in de Westkaap eind oktober begint.
Kort en intensief exportvenster voor vroegste steenfruit "Er ligt een zeer kort, maar zeer lucratief exportvenster voor ons," zegt hij, erop wijzend dat de verdeling tussen lokaal en export in zijn bedrijf gewoonlijk ongeveer 50:50 is. Dit jaar zou de export echter een groter aandeel kunnen hebben.
Vorig jaar vlogen ze ongeveer 80% van hun vroege perziken en nectarines naar het VK (het teeltbedrijf ligt 200 km van de internationale luchthaven in Johannesburg). De rest ging over zee.
Deze tijd van het jaar zijn de binnenlandse prijzen voor perziken in feite gelijk aan of hoger dan de exportprijzen, maar wat de export naar het VK zo aantrekkelijk maakt, is de grote Britse interesse in kleinere perziken.
Vroege steenfruittelers uit het noorden leveren ook aan het Midden-Oosten, en hij heeft dat in vorige seizoenen ook gedaan. "De vraag naar steenfruit is in deze tijd van het jaar echter zo groot in het VK dat het een betere markt is dan het Midden-Oosten. Tegen het einde van ons seizoen, eind november, wanneer we al ongeveer een maand overlappen met de Westkaap, is het Midden-Oosten een goede markt voor steenfruit."
Afrika en eilanden in de Indische Oceaan: belangrijke nichemarkten
Biz Africa levert ook steenfruit aan de markten van Johannesburg en Tshwane, van waaruit kopers hun fruit naar het noorden brengen, tot aan de Democratische Republiek Congo toe.
Volgens Koos kan Afrika een nichemarkt vormen met een goed potentieel voor steenfruit, als de koudeketen dicht bij de 0,5°C kan worden gehouden. Ook de handel met de eilanden in de Indische Oceaan is sinds het herstel van het toerisme toegenomen.
De nectarineoogst is ook begonnen voor de Oz Fire Desire.
"Het is moeilijk om in deze tijd van het jaar een grote vrucht op de markt te brengen en het is een uitdaging om de suikers op het juiste niveau te krijgen. Dit is iets waar ze in de Westkaap aan het begin van het seizoen veel moeite mee hebben, omdat ze niet het soort zon krijgen dat wij hier in het noorden krijgen."
Verouderde pruimensoorten werden tien jaar geleden van het bedrijf verwijderd en vervangen door meer perziken en nectarines.
Tweede carrière als fruitteler
Vreemd genoeg was Koos voorheen een televisiejournalist én docent Politieke Wetenschappen (in welke hoedanigheid hij 30 jaar geleden deelnam aan de onderhandelingen tussen de toenmalige blanke regering en het Afrikaans Nationaal Congres). Tegenwoordig vindt hij het interessanter om zijn tuinbouwervaring te delen en zich bezig te houden met plantenfysiologie en -veredeling. 'Golden Delight' perziken
Onderzoek door de Raad voor Landbouwkundig Onderzoek overtuigde hem van de mogelijkheden van steenfruit in bepaalde microklimaten binnen de gebieden met zomerse neerslag, ver voor de Westkaap. Daarom begon hij 25 jaar geleden aan een nieuwe carrière, nu in de fruitteelt.
En dat ging niet zonder kleerscheuren: "In 2012 en 2013, twee opeenvolgende jaren, werd het bedrijf tijdens de oogst getroffen door hagel. We gingen door een moeilijke financiële fase en moesten bij de bank extra kredieten aanvragen. De bank was niet toeschietelijk en de kredietafdeling wees mijn aanvraag af. In deze periode nam ik de pen ter hand en stelde een uitgebreide brief op, gericht aan de directeur van de bank. Naar verluidt heeft de brief voor opschudding gezorgd binnen de bank, wat uiteindelijk leidde tot een wijziging van het interne beleid. Uiteindelijk won ons bedrijf en kwam de bank ons te hulp. Dit soort gevechten moet een ondernemer soms leveren, om het hoofd boven water te kunnen houden."
"Liefde voor wat je doet is essentieel; het geeft de noodzakelijke stimulans om te volharden in je werk. Doordat ik meer dan twintig jaar lang verschillende telers en tuinbouwbedrijven heb meegemaakt, ben ik tot één conclusie gekomen: een uitgebreid en succesvol teeltbedrijf kan niet in één generatie worden opgebouwd, vooral niet als het gaat om blijvende teelten. Een fruitbedrijf kan niet in één generatie tot zijn volle potentieel worden ontwikkeld."
Voor meer informatie:
Koos van der Merwe
Biz Africa
Tel: +27 82 463 7203
zandrivier@webmail.co.za