"In de 20-jarige geschiedenis van Fairtrade bananen in Peru heb ik meer vooruitgang gezien in de levensomstandigheden van kleinschalige telers dan in de 35-jarige geschiedenis van het eerlijke handelslabel in andere sectoren", zegt Diego Balarezo, programmamanager Fruit bij Solidaridad, over het succes van dit teeltproject met een sociale achtergrond in het noorden van Peru. Het initiatief werd er opgezet in samenwerking met de Nederlandse importeur AgroFair en verschillende bananencoöperaties.
Solidaridad is een wereldwijde organisatie met een sterke lokale focus, die ruim 50 jaar geleden werd opgericht in Nederland. In 1988 was Solidaridad betrokken bij de stichting van Max Havelaar en het succes van de koffieverkoop onder dit label zou leiden tot een wereldwijde Fairtrade beweging rond verschillende grondstoffen die in LATAM, Azië en Afrika worden geproduceerd en nu onder het Fairtrade label worden verhandeld.
Een eerlijke prijs en zorg voor het milieu
In Peru ondersteunt de organisatie kleinschalige mijnwerkers en producenten van koffie, duurzame palmolie, cacao en fruit. In de fruitsector is de grootste productgroep banaan, waarvan de afzet – nadat de grote spelers in de jaren '90 maar weinig interesse toonden in eerlijke prijzen voor de telers – werd opgestart in samenwerking met AgroFair. De laatste jaren is het bananenprogramma van Solidaridad ook gericht op milieubescherming, teelt met een lage uitstoot en empowerment van vrouwen.
De bananentrossen worden beschermd tegen wind en insecten
"In de Peruaanse bananensector heb ik veel kinderen van telers gebruik zien maken van de mogelijkheid om hoger onderwijs te volgen. De levenskwaliteit van de telers en hun families is aanzienlijk verbeterd in de minder dan 25 jaar geschiedenis van de eerlijke handel in bananen. Hoewel banaan de gemene deler is, gaat het vooral om de mensen. Achter elke banaan staat een persoon en een familie", zegt Diego. "Dankzij Fairtrade en de groei van bananensector in Noord-Peru worden er medische centra gebouwd in de dorpen en worden er wegen en kanalen aangelegd. Een opmerkelijk project in de afgelopen jaren is de oprichting van het bedrijf Ecoban door de Peruaanse Bananencluster in samenwerking met verschillende bananencoöperaties en de onderneming Tulipán Naranja. Ecoban verzamelt afgedankte plastic zakken van bananentrossen en verwerkt deze via een recyclingproces tot hoeklatten die de bananenkartons beschermen tijdens het transport naar Europa of de Verenigde Staten.
Nederland, VS en Duitsland als grootste bestemmingen
De eerste export van Fairtrade bananen in 1996 waren conventioneel geteelde bananen uit Ecuador, maar aan het begin van deze eeuw begon de biologische markt terrein te winnen. Dit bracht Solidaridad ertoe om samen te werken met verschillende kleine telersgroepen in het noorden van Peru, waar de biologische teelt goed gedijt vanwege het droge klimaat. "De eerste container met Fairtrade gecertificeerde biologische bananen vanuit Peru werd in 2002 naar de Europese markt verscheept en in 2006 werd ook de Amerikaanse markt bereikt. Vandaag de dag bereiken de Peruaanse bananen meer dan vijftien markten. Nederland, de Verenigde Staten en Duitsland zijn de belangrijkste bestemmingen", legt Diego uit, die eraan toevoegt dat de logistiek vanuit Peru in de beginjaren een uitdaging was wegens het gebrek aan pakstations en containers. "We kopieerden alles van Ecuador. De eerste teelttechnici waren allemaal Ecuadorianen, maar nu is de Peruaanse bananensector volwassen geworden, na een lange weg vol ups en downs."
Medewerkers poseren met Diego Balarezo (derde van rechts)
Vanuit Nederland geeft Luud Clercx aan dat AgroFair ongeveer 100 containers bananen per week importeert, afkomstig uit de Dominicaanse Republiek, Colombia, Ecuador en Peru, voor distributie naar verschillende Europese landen, evenals zendingen naar Nieuw-Zeeland en Zuid-Korea. Veel bananen zijn Fairtrade en biologisch gecertificeerd.
Hoewel het marktaandeel van Fairtrade bananen op de Europese markt gemiddeld niet meer dan 7% bedraagt, ligt dit percentage in Zwitserland volgens Luud Clercx veel hoger. Een aanzienlijk deel van de bananen in de winkels van supermarktketen Coop wordt geleverd door AgroFair. "Ook in Luxemburg, eveneens een land met een vrij hoge levensstandaard waar consumenten bereid zijn iets meer te betalen voor een ecologisch en sociaal duurzaam product, is het marktaandeel van dit type banaan bijna 30%."
Ontsmetting van het gereedschap
Moratorium op certificering nieuwe plantages
Fairtrade International heeft echter een moratorium aangekondigd op de certificering van nieuwe plantages vanwege de stagnatie van de markt voor Fairtrade en biologische bananen in de afgelopen jaren. "Bananen zijn een van de best verkopende producten in supermarkten, die vastbesloten zijn om de prijs van dit fruit laag te houden. Bananen dienen op die manier als lokproduct", legt Luud uit. "Het is onmogelijk om winst te maken met een prijs van 0,99 €/kg in de winkel, maar het doel van de supermarkten ligt dan ook elders: klanten aantrekken die vervolgens andere producten kopen die wel de winstcijfers opkrikken. Met andere woorden, bananen zijn "een eiland van verlies in een zee van winst" in de winkels, zoals een retailonderzoeker het eens verwoordde."
Jonge bananentros wordt ingepakt
Toch kondigen alle supermarktketens onder druk van de markt voortdurend duurzaamheidsinitiatieven aan, zowel op milieu- als sociaal gebied. "En hoewel ze de daad bij het woord zouden kunnen voegen door te kiezen voor Fairtrade gecertificeerd biologisch product, houden ze de prijs van bananen liever zo laag mogelijk om de strijd om de consument te winnen."
Telersprijzen
Voor een karton bananen van 18,14 kilo garandeert het Fairtrade label de telers in 2024 een prijs van $8,00 in Colombia, $7,85 in de Dominicaanse Republiek en $7,10 in Ecuador (Ex Works prijzen), zo blijkt uit gegevens die Fairtrade International deelt op zijn website. Voor Fairtrade Ex Works biologische producten krijgt de teler $10,25 per karton in Colombia, $10,30 in de Dominicaanse Republiek, $9,75 in Ecuador en $9,70 in Peru. "Wanneer de marktprijs hoger is dan de Fairtrade minimumprijs, moeten telers de huidige marktprijs ontvangen of de prijs waarover onderhandeld is bij het ondertekenen van het contract", staat te lezen in het document van Fairtrade International. Boven de Fairtrade minimumprijs ontvangen telers ook een Fairtrade premie van $1,00 per karton.
"Na 25 jaar activiteit in de bananensector in Latijns-Amerika onder het Fairtrade label kunnen we zeggen dat telers, hoewel ze nog steeds gemiddeld minder dan 3 hectare bezitten, erin geslaagd zijn hun levensomstandigheden te verbeteren en zelfs hun kinderen naar de universiteit te sturen. Ongetwijfeld is het economische en sociale weefsel in de gebieden waar we actief zijn sterker geworden en zijn de toekomstperspectieven van de verschillende gemeenschappen sterk verbeterd. We hoeven alleen maar de supermarktketens ervan te overtuigen dat dit de weg vooruit is, want we zijn ervan overtuigd dat consumenten bananen niet links zullen laten liggen als ze 30 cent per kilo meer moeten betalen", besluit Luud Clercx.
Voor meer informatie:
Diego Balarezo (programmamanager Fruit)
Solidaridad
Av. Reducto n.º 130 Of. 203
Miraflores, Lima 18 (Peru)
Tel: +51 1 445 4242
[email protected]
www.solidaridadlatam.org
Luud Clercx
AgroFair Benelux
Koopliedenweg 10
2991 LN Barendrecht (Nederland)
Tel: +31 (0)180 643 900
[email protected]
www.agrofair.nl