Met een passagierstrein naar Broek op Langedijk vanuit Alkmaar? Het was ooit mogelijk. Tussen 1907 en 1926 om precies te zijn. Treinen tussen Alkmaar en Broek op Langedijk reden er echter veel langer. Niet voor mensen, maar voor tuinbouwproducten. De eerste trein bereikte het dorp tussen de ‘duizend eilanden’ op 19 juni 1902. Zeventig jaar lang konden daarna de lokale bewoners ‘genieten’ van de geur van stoom en diesel.
Aanleg van de spoorlijn begin 1902. Foto: C. van der Aa. Catalogusnummer: RAA003009819. Collectie Regionaal Archief Alkmaar
Station Heerhugowaard. Voor 1902 moesten tuinders o.a. hier naar toe om hun spullen af te leveren. Fotograaf onbekend. Catalogusnummer: RAA012006489. Collectie Regionaal Archief Alkmaar
Toen in 1865 de trein naar Heerhugowaard kwam profiteerden de Langedijker tuinders daar zeker van. Niet langer hoefden tuinbouwproducten met Langedijker damschuiten via het Noordhollandsch Kanaal naar Den Helder, Alkmaar, Amsterdam of de Zaanstreek. Men moest echter nog wel naar het spoor toe komen. Dat was vanuit Broek op Langedijk en Koedijk best een lastige onderneming. Eind negentiende eeuw drong de Langedijker exporteur F.J. Kuiper er daarom op aan een zijlijn aan te leggen vanaf het hoofdspoor bij Sint Pancras naar Broek op Langedijk.
Ook de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) zag het nieuwe spoorlijntje wel zitten. De aanlegkosten waren begroot op 76.000 gulden. De HSM wilde wel dat de betrokken gemeenten een garantie zouden geven voor onder meer de aanlegkosten. Die garantie kwam er en eind 1901 begon men met de bouw van de spoorlijn. 19 juni 1902 was het dan zo ver. De ‘toevoerlijn’ kon worden geopend. Op de ochtend van de 19de werd de eerste wagon met wortelen gevuld waarna diverse genodigden zich verzamelden in een lokaal etablissement. Dit waren onder andere ingenieurs van de HSM, leden van polder- en gemeentebesturen, enkele groothandelaren en de burgemeesters van Sint Pancras, Koedijk en Zuid-Scharwoude. Er werden vele jubelende woorden gesproken over de nieuwe spoorlijn, maar ook over de verschillende betrokkenen.
Het stationsemplacement rond 1902. Fotograaf onbekend. Catalogusnummer: RAA012005319. Collectie Regionaal Archief Alkmaar
Het station van Broek op Langedijk in de jaren twintig. Het is druk. Tientallen wagons staan klaar om geladen te worden. . Catalogusnummer: RAA012005355. Collectie Regionaal Archief Alkmaar
Na dit alles begaf men zich onder begeleiding van vijf fanfarecorpsen naar het nieuwe stationsterrein dat was aangelegd midden in het water van de Zuiderdel. In Broek op Langedijk wapperde aan bijna elk huis feestelijk de driekleur en over de spoorlijn was een fraaie erepoort geplaatst. Naast de genodigden waren er ook vele dorpsbewoners komen kijken. In de Alkmaarsche Courant is te lezen dat wel honderd schuitjes in het water lagen met belangstellenden die waren komen kijken naar het vertrek van de eerste trein. Tot in de late uurtjes gingen de feestelijkheden nog door die dag.
Goederen konden makkelijk direct vanuit bootjes de wagons ingeladen worden. Fotograaf onbekend. Catalogusnummer: RAA003009844. Collectie Regionaal Archief Alkmaar
De nieuwe, bijna 2,2 kilometer lange, enkelsporige lijn boog af van het hoofdspoor net voor de spoorbrug over de Ringvaart van de Heerhugowaardpolder. Daarna liep hij via de Oosterdijk naar de straat de Dijk. Daar vervolgde het spoor zijn weg langs de straat waarna het na een paar honderd meter de straat kruiste om te eindigen op een stuk drooggemaakt land in de Zuiderdel. Daar was een spoorwegemplacement te vinden met een goederenloods, weegbrug en meerdere sporen om wagons op te stellen. Een nieuwe toegangsweg verbond het terrein met de Dorpsstraat. De sporen waren zo opgesteld dat ernaast bootjes konden aanleggen met tuinbouwproducten die zo vanuit de Broekerveiling kwamen. Zo konden wagons sneller geladen worden.
Zicht op het stationsemplacement begin jaren zeventig. Foto: JosPe. Catalogusnummer: RAA003003320. Collectie Regionaal Archief Alkmaar
Het vervoer van tuinbouwproducten liep erg goed. In 1919 werd het stationsemplacement daarom uitgebreid. Een extra stuk Zuiderdel werd gedempt en er kwamen nieuwe opstelplaatsen voor goederenwagons bij. Vanuit Broek op Langedijk gingen wagons vol via Alkmaar naar de rest van Europa. Bij elke duizendste wagon die werd geladen vierde men een klein feestjes en werd die wagon fraai versierd. Tussen 1920 en 1930 werden er maar liefst 52.797 wagons vanuit Broek op Langedijk verzonden.
Fotograaf onbekend. Catalogusnummer: RAA003009855. Collectie Regionaal Archief Alkmaar
Aan al goede komt vaak een einde. Voor het reizigersvervoer kwam dat al in 1926. Het vervoer per spoor van veilingproducten vanuit, en voornamelijk steenkool naar, Broek op Langedijk ging nog vele jaren door. Echter, in de loop van de jaren zestig begon het steeds meer af te nemen. Vervoer over de weg was veruit favoriet. Treinen reden er steeds minder en ze bestonden ook uit steeds minder wagons. Begin jaren zeventig was het voor de Nederlandse Spoorwegen niet meer rendabel die lijn open te houden. 29 mei 1972 was het voor het zeventig jaar oude spoorlijntje afgelopen. Het spoor werd niet veel later verwijderd.
Bron: Mark Alphenaar (Regionaal Archief Alkmaar)