Tijd voor een stem uit onze contreien in het Moldavië-verhaal, waarin we tot nu toe uitsluitend lokale mensen aan het woord hebben gelaten. We zochten een teler/handelaar van bij ons voor wie de Zuidoost-Europese regio, de Moldavische cultuur en bovenal de fruitsector van deze kleine buur van Oekraïne niet onbekend is. Tony Derwael, eigenaar van Bel’Export uit Haspengouw, voldoet aan die eisen. "Ik ben er meer dan eens geweest. Ik had de idee daar iets op te zetten om zo naar Rusland te kunnen exporteren, maar het is uiteindelijk niet doorgegaan", duidt Tony de link die hij met het land heeft.
Bel’Export, een teelt- en handelsbedrijf met een focus op hardfruit – 30 miljoen kilo peren en 15 miljoen kilo appelen passeren er jaarlijks de verwerkingslijnen van het pakstation in Borgloon – behoorde dan ook tot de hard getroffen ondernemingen toen Rusland op 7 augustus 2014 een boycot invoerde op Europese groenten, fruit, vlees, vis, melk en zuivelproducten.
Ondanks het feit dat Rusland lange tijd de belangrijkste markt is geweest voor het Moldavische fruit, hebben de telers en exporteurs er volgens Tony altijd met een schuin oog naar de Europese markt gekeken. "Vooral pruimen moeten wij op een bepaald moment importeren, en zij slagen erin dat gat op te vullen. Het product is van prima kwaliteit."
Weinig Moldavische appelen op de EU-markt
"Appelen is een ander verhaal. Ondanks de uitstekende smaak van de Moldavische appel, zie ik weinig kansen op de West-Europese markt. Eerst en vooral is de concurrentie vanuit Polen te sterk. Dat land heeft een enorm aanbod en kan het product hier ook goedkoper aanbieden. Voor een rit van Moldavië naar hier wordt al gauw € 5.000 betaald. Omgerekend is dat 25 cent per kilo, terwijl je hier Poolse Gala’s franco geleverd voor 40 cent kan krijgen. Ter vergelijking: Franse Gala’s worden tegen 80 à 90 cent verhandeld." Zou het vervoer in reefercontainers – toch drie keer goedkoper dan het wegvervoer –, eens het maritieme transport vanuit de Zwarte Zee weer op gang komt, een mogelijkheid kunnen bieden voor de Moldavische fruitexport naar West-Europa?
Local for local: protectionisme?
Hoe dan ook, het wordt niet alleen moeilijk voor Moldavië om de strijd aan te gaan met het goedkopere Poolse product, maar ook – zo hebben we al kunnen lezen in de voorbije afleveringen – met het prestige dat de eigen West- en Zuid-Europese productie op de markt geniet. "Hier vind je ook wel Gala’s in de supermarkt, maar ze komen steevast uit Frankrijk of Italië", weet Tony. In die zin houdt de voorkeur van de EU-consument voor lokale teelt – en de redenen zijn divers, met duurzaamheid als het belangrijkste motief – ook onvermijdelijk een vorm van protectionisme in, impliciet of expliciet. "Frankrijk en Duitsland, de grootste West-Europese markten, zullen pas product importeren als ze er zelf geen meer voorradig hebben", zegt Tony daarover.
Deze reflex van zelfbescherming zagen we nog duidelijk medio juni, toen de leden van de Association Nationale Pommes Poires (ANPP) en de Fédération Nationale de la Pêche en France (FNPF) zich uitspraken tegen wat op dat moment nog een voorstel van de Europese Commissie was om de tariefvrije contingenten van zeven Moldavische tuinbouwproducten, waaronder appelen, te verdubbelen. De Franse verenigingen trokken de prijzenswaardige intentie niet in twijfel (steun aan de Moldavische economie die getroffen is door de oorlog in Oekraïne), maar waarschuwden voor een mogelijke destabilisering van de Europese markt en de appelmarkt in het bijzonder.
"Ikzelf ben geen protectionist. Ik geloof in de vrije handel en ik wil de Moldavische telers gerust meenemen in dit verhaal, maar eerlijk gezegd denk ik dat de uitbreiding van de contingenten hen niet direct zal helpen om meer appelen te exporteren naar West- en Noord-Europa. Want er is ook een tweede reden: voor hun rassen is hier weinig markt. Ze hebben weinig Jonagold, terwijl de Belg na veertig jaar nog altijd deze appel in het schap wil zien. Ze hebben geen Elstar, terwijl Nederland en Duitsland er verknocht aan zijn. Ze hebben andere rassen, en vaak zelfs nieuwere dan wij hier. Overigens zullen wij in België ons moeten voorbereiden om de Jonagold in te ruilen voor een andere appel, want de houdbaarheidsdatum van dit ras komt nu toch wel dichterbij, terwijl ik Nederland en Duitsland nog jaren safe zie zitten met hun Elstar-teelt."
Roemenië, het Midden-Oosten en India
"Wat heeft Moldavië dan wel? Braeburn en Gala bijvoorbeeld, of Fuji. Ik zie zeker kansen in het Verenigd Koninkrijk, maar ook in Roemenië, de grote EU-buur aan de westzijde die dezelfde taal spreekt. In die zin kan de verdubbeling van de contingenten wel zijn nut bewijzen, al is Roemenië met z’n 19 miljoen inwoners nu ook niet meteen de grootste markt."
Moldavische telers hebben de mond vol van het Midden-Oosten, wat Tony goed begrijpt. "Daar zie ik inderdaad heil in. De markt is groot genoeg (57,6 miljoen inwoners in 2021 volgens cijfers van de Wereldbank als we de bevolkingsaantallen van potentiële markten als Israël, Saoedi-Arabië, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten optellen, nvdr.) en de rassen die Moldavië in huis heeft, zijn er geliefd. Er is wat concurrentie van Zuid-Afrika en de VS, maar ik denk dat Moldavië qua transittijd en transporttarieven een competitief voordeel heeft. Ik vind zelfs dat de Europese overheid, naar het voorbeeld van de programma’s die USAID al tientallen jaren met succes implementeert in voormalige Oostblok-landen en ook in Moldavië via de brancheorganisatie Moldova Fruct, daar een helpende hand kan reiken. Dat zou pas nuttig zijn. Moldavië heeft in het Midden-Oosten zelfs een streepje voor op ons, want wij hebben de rassen niet voor export naar het Arabische schiereiland. Elstar en Jonagold zijn gewoon te zacht."
"De donkerrode rassen kunnen daar weer naar India. Ik heb enkele Moldavische telers bijgestaan op dat gebied door wat adressen door te geven. En al heeft India zelf heel veel appelen, ze zijn niet zelfvoorzienend. De productie is er ongeveer vergelijkbaar met die van de hele EU, maar het inwonersaantal ligt er veel hoger (volgens gegevens van de Wereldbank telde de EU vorig jaar 447 miljoen inwoners en India 1,393 miljard, wat meer dan 3 maal zoveel is, nvdr). Ook Egypte is een optie en ik meen dat de Moldavische overheid er werk van maakt om die markt aan te boren. Al is Polen er met zijn enorme appeloogst ook aanwezig." Hoewel Egypte – met een bevolking van 104 miljoen volgens de Wereldbank – geenszins een kleine markt is, is het sinds dit voorjaar minder gemakkelijk om fruit te exporteren naar het Noord-Afrikaanse land. Wegens het tekort aan valuta – lees: euro’s en dollars – heeft de Egyptische Centrale Bank op 1 maart 2022 restrictieve regels opgelegd voor de betaling van heel wat importproducten met als doel de beschikbare valuta louter te besteden aan basisproducten zoals tarwe en medicijnen.
Fantastisch goede wijn (en druiven)
Waar Tony voor Moldavische kersen niet direct een afzetmarkt ziet in West-Europa – "door het landklimaat zijn hun kersen normaal gezien een paar maten kleiner dan wat onze markt vraagt" – prijst hij de smaak van hun druiven en een daarvan afgeleid product: wijn. "De Moldavische wijn is fantastisch, wat ook logisch is als je zulke lekkere druiven hebt. Het is een van de regio’s met de meeste zonuren in Europa. Ze moeten ook gewoon kijken naar wat de Europese markt vraagt en daarop inspelen. Waarom geen blauwe bessen en ander zachtfruit telen?"
Turkije als concurrent
Het wordt zaak werk te maken van het aanboren van markten en er een naam te vestigen, want de concurrentie wordt steeds groter en ook al zet Rusland in de toekomst de poort weer open, de exportmogelijkheden zullen er beperkter zijn dan voorheen door de uitbreiding van de eigen Russische teelt en het toenemende aandeel van andere herkomstlanden zoals Turkije. "Turkije komt opzetten in meerdere markten. Dat wordt concurrentie voor Moldavië, zoals het dat ook voor ons is. In Rusland heeft Turkije al een deel van ons vroegere aandeel ingenomen en ik verwacht dat het land nu het gat gaat opvullen dat er ontstaat na het recente embargo op Moldavisch fruit."
Foute reacties in 2014
Tot slot wil Tony nog even terugkomen op wat in 2014 is gebeurd naar aanleiding van de annexatie van de Krim en de daaropvolgende wederzijdse sancties tussen Europa en Rusland. "Europa ziet nu dat het toen de fout heeft gemaakt niet hard te hebben opgetreden tegen het Kremlin. Hadden we op dat moment doortastender gereageerd, had het Russische regime het deze lente misschien niet aangedurfd Oekraïne binnen te vallen. In die zin waren ook wij, fruittelers, toentertijd – zo blijkt nu –, fout in onze reactie. Maar de Europese Commissie had de fruittelers wel tijdelijk moeten compenseren, wat ze niet heeft gedaan. Ze heeft de telers bij wijze van spreken laten stikken. Europa had zogezegd geen geld, maar met de coronacrisis hebben we gezien dat, als de politieke wil er is, de middelen niet ontbreken", besluit Tony.
Voor meer informatie:
Tony Derwael
Bel’Export
Neremstraat 2
3840 Borgloon (België)
Tel: +32 (0)12 67 10 50
Mobiel +32 (0) 475 723 022
belexport@belexport.com
www.belexport.com