De Spaanse beroepsvereniging voor citrus CGC (Comité de Gestión de Cítricos) vraagt de Europese Commissie om dringend actie te ondernemen tegen de grote hoeveelheden Turks citrus die met residuen van bestrijdingsmiddelen Europa binnenkomen. De incidenten hebben betrekking op partijen citroenen, sinaasappelen, maar vooral mandarijnen waarvan inspecteurs bevestigen dat ze ofwel de maximaal toegestane residulimiet (MRL) overschrijden, ofwel zijn behandeld met actieve stoffen die in de EU verboden zijn vanwege hun hoge toxiciteit en/of milieu-onvriendelijkheid. Dit blijkt uit officiële gegevens van het RASFF-systeem van de EU (Rapid Alert System for Food and Feed) dat al in 2020 een recordaantal afwijzingen van Turks citrus registreerde aan de grenzen (54 in totaal, vijf keer meer dan de 11 meldingen in 2019), en dat nu heeft moeten vaststellen dat de evolutie alleen maar is verslechterd tijdens de eerste weken van dit jaar.
Van 1 tot 29 januari zijn er meldingen geweest voor in totaal 57 partijen Turks citrus, gemiddeld twee per dag, bij geprogrammeerde grensinspecties. Bij de overgrote meerderheid daarvan, namelijk 43, werd door laboratoriumtesten de aanwezigheid van in de EU verboden gewasbeschermingsmiddelen aangetoond. “De cijfers van het RASFF zijn zeer zorgwekkend en vereisen een onmiddellijke reactie van de gezondheidsautoriteiten van de EU, omdat deze situatie op elk moment kan ontaarden in een voedselveiligheids-probleem. Bovendien is het een uiting van de oneerlijke concurrentie waarmee de Spaanse citrussector te maken heeft, want die beschikt niet over dezelfde wapens als de Turkse telers om plagen te bestrijden of naoogstproblemen het hoofd te bieden”, aldus Inmaculada Sanfeliu, voorzitster van het citruscomité.
De situatie is om verschillende redenen bijzonder zorgwekkend voor de mandarijnen, omdat de meeste meldingen van zowel 2020 als van de eerste maand van 2021 daar betrekking op hebben. In 2020 werden er 26 partijen mandarijnen afgekeurd vanwege fytosanitaire problemen, maar in januari van dit jaar is het nog erger gesteld, want in slechts 29 dagen werd dat aantal zelfs al overschreden (27). Dit gegeven krijgt des te meer betekenis door het feit dat mandarijnen (en sinaasappelen) pas relatief recent zijn opgenomen in de lijst met voedsel waar speciaal moet worden op toegezien, met name in mei 2020 (uitvoeringsverordening 2020/625 van de Europese Commissie). Pas vanaf dat moment werd dus bepaald dat de frequentie van de grenscontroles – in de praktijk in Bulgarije, waar het fruit per vrachtwagen de grens met de EU oversteekt - 5% van het totaal moet bedragen, wat heel weinig is in vergelijking met de 10% voor sinaasappelen en zeker met de indertijd vastgestelde 40% voor Turkse citroenen en grapefruits, toen de situatie heel slecht was, en wat nog sterker contrasteert met de 50% voor voedingsmiddelen van bepaalde landen van herkomst die als extreem riskant worden beschouwd.
Moge duidelijk zijn dat de 5%-frequentie zeer laag is in het licht van de talrijke afkeuringen. Daarom roept de Spaanse beroepsvereniging voor citrus CGC de bevoegde Europese autoriteit voor voedselveiligheid DG Sante op om deze minimale inspectiedrempel voor mandarijnen met onmiddellijke ingang te verhogen tot 30 of 40%, of zelfs om de Turkse autoriteiten te waarschuwen voor een mogelijk tijdelijk verbod op de import van Turkse mandarijnen totdat is bewezen dat Turkije kan voldoen aan de huidige normen.
Turkije werd overigens al op de vingers getikt na een officieel bezoek van inspecteurs van de Europese Commissie in november 2019 om na te gaan in hoeverre het land voldoet aan de door de EU opgelegde importvoorwaarden voor vers fruit. In de conclusies van dat rapport wordt er gewag gemaakt van tekortkomingen in agronomisch beheer en traceerbaarheid en van onvoldoende controles bij de naoogst-behandeling, maar ook in pakstations en bij exportbedrijven.
De meldingen van de afgelopen maanden bevestigen de tekortkomingen in het controlesysteem dat bedoeld is om bepaalde gewasbeschermingsmiddelen tijdig op te sporen. Het gaat hierbij onder meer om stoffen zoals chloorpyrifos en methylchloorpyrifos, die in de EU verboden zijn, maar ook om vele andere actieve stoffen voor naoogstbehandeling, zoals esfenvaleraat of prochloraz. In een groot deel van de onderscheppingen werden een verdubbeling of veelvoud van de toegestane MRL's waargenomen. De situatie staat in schril contrast met de inspanningen van de Spaanse citrussector om zich aan te passen aan het traumatische verbod op bijvoorbeeld de eerder genoemde stof chloorpyrifos, die ondanks dat er geen alternatief bestaat in de strijd tegen ernstige plagen zoals de Zuid-Afrikaanse cotonet, niet één keer werd gevonden op Spaans citrus sinds het verbod.
Turkije zette jaarlijks gemiddeld 257.000 ton citrus af in de EU in de afgelopen 5 jaar en bekleedt daarmee onder de niet-Europese mediterrane landen de derde plaats op de ranglijst van exporteurs naar de EU. Zijn citroenen, grapefruits, mandarijnen en in mindere mate sinaasappelen hebben vooral een belangrijk marktaandeel in Duitsland.
Evolutie van de waarschuwingen van het RASSF met betrekking tot te hoge concentraties van residuen van bestrijdingsmiddelen bij citrusimport:
(van boven naar beneden: meldingen bij citrusimport; meldingen bij citrus uit Turkije; meldingen van in de EU verboden actieve stoffen bij citrusimport; meldingen van in de EU verboden actieve stoffen bij citrus uit Turkije; meldingen bij sinaasappelen uit Turkije; meldingen bij mandarijnen-clementines uit Turkije; meldingen bij citroenen en grapefruits uit Turkije)