Volgens de Monopolkommission, een onafhankelijk adviesorgaan van de Duitse federale overheid, is de marktconcentratie in de levensmiddelendetailhandel en delen van de voedingsmiddelenindustrie in Duitsland de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Die ontwikkeling gaat ten koste van de consument, terwijl de landbouw vaak wordt blootgesteld aan wereldwijde marktrisico's. Een reden hiervoor zijn de talrijke fusies in de sector en de toenemende uitbreiding van detailhandelsactiviteiten richting productie.
De Monopolkommission heeft een rapport over concurrentie in de voedselvoorzieningsketen ingediend bij het Duitse ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Landbouw. Voor het rapport heeft de commissie een diepgaande analyse uitgevoerd van de marktomstandigheden. De aanleiding vormden de boerenprotesten in 2024 en de hoge voedselprijzen van de afgelopen jaren.
De commissie adviseert om de aanhoudende concentratie in de detailhandel een halt toe te roepen en toekomstige fusies nauwkeuriger te onderzoeken en de impact ervan op de gehele toeleveringsketen te beoordelen. Nu de toch al sterk geconcentreerde levensmiddelendetailhandel zijn activiteiten steeds verder uitbreidt naar de bovenstroomse marktsegmenten, is het niet langer voldoende om alleen de impact op directe concurrenten op retailniveau te beoordelen.
Fusies in de afgelopen jaren hebben ertoe geleid dat ongeveer 85% van de levensmiddelendetailhandel in handen is van vier grote retailconcerns: Edeka, Rewe, Schwarz Gruppe en Aldi. Door uit te breiden naar het producentenniveau versterken retailers hun onderhandelingspositie ten opzichte van fabrikanten. Voor sommige producten gaan ze rechtstreeks onderhandelingen aan met de agrarische sector.
De aanbevelingen van de Monopolkommission zijn gebaseerd op verschillende empirische analyses. Daaruit blijkt dat de gemiddelde winstmarges van retailers en producenten al meer dan 10 jaar stijgen – parallel aan de concentratieprocessen op beide niveaus. In dezelfde periode zijn de consumentenprijzen sterker gestegen dan in veel andere landen in de Europese Unie. Daardoor wordt de kloof tussen producenten- en consumentenprijzen steeds groter.
De Monopolkommission ziet de kansen voor het verbeteren van de concurrentiepositie van de landbouw vooral aan de kostenkant. Met een kostenefficiëntere productie en grotere bedrijven zijn risico's beter op te vangen. De bureaucratische lasten voor de landbouw moeten worden verminderd. Daarnaast is het zinvol om landbouwsubsidies aan te passen: criteria zouden meer gebaseerd moeten zijn op productiviteit, innovatie en duurzaamheid dan op grondoppervlakte. Dit zou ook kleinere landbouwbedrijven in staat stellen hun positie te versterken.
Agrarische bedrijven staan van vele kanten onder druk. Enerzijds moeten ze voldoen aan de toenemende maatschappelijke eisen op het gebied van duurzaamheid, dierenwelzijn en milieubescherming. Anderzijds hebben ze te maken met inkomensrisico's: schommelende weers- en klimaatomstandigheden en producentenprijzen, die worden bepaald door de wereldmarkt, met name in de zuivel- en graansector. Crises en schommelingen in vraag en aanbod spelen hierbij een rol.
Lees hier het volledige rapport
Bron: Monopolkommission
