"Om de bananenteelt rendabel te maken voor de kleinschalige telers beslisten we om deel uit te maken van de Fairtrade certificering", zegt Walter Javier Mauricio Canovas, adviseur bij de Junta Nacional del Banano, een organisatie die kleinschalige Peruaanse bananentelers uit Piura, Tumbes en Lambayeque verenigt. "Vóór 2002 kochten kochten handelaren het fruit rechtstreeks bij de telers aan, maar met de introductie van het Fairtrade label door de organisatie Solidaridad en het handelsbedrijf AgroFair uit Nederland, begon men het fruit ExWorks te leveren. Ondertussen is de gemiddelde prijs van twee dollar per karton die de telers in die beginjaren ontvingen al gestegen naar gemiddeld zes dollar in de huidige tijden."
"In de 20-jarige geschiedenis van de Fairtrade bananen in Peru heb ik meer vooruitgang opgemerkt in de levensomstandigheden van kleinschalige telers dan in de 35-jarige geschiedenis van het Fairtrade label in de koffiesector"
Hoewel de export van Peruaanse biologische bananen al in 1995 via Dole Ecuador van start ging en Fairtrade in Peru al sinds 1998 actief was in de afzet van koffie en cacao, werd pas in 2002 de eerste container biologische bananen met het Fairtrade label naar Nederland geëxporteerd. "In die tijd waren de telers nog nauwelijks georganiseerd. Met de komst van Fairtade begon men zich te organiseren en de bananen voor een hogere prijs te verkopen", vertelt Walter Mauricio, die in die beginjaren zelf auditor was voor het Fairtrade label.
Piura is vrij van Sigatoka
Dat Peru, in tegenstelling tot landen als Colombia of Ecuador, zich kan richten op de biologische bananenteelt heeft te maken met de lage relatieve vochtigheid in het noorden van het land. "We zijn het enige land dat geen Sigatoka heeft. In het Colombiaanse en Ecuadoraanse tropische klimaat zijn de telers verplicht om behandelingen met gewasbeschermingsmiddelen toe te passen om de schimmel op afstand te houden. Maar de Peruaanse export is natuurlijk veel kleiner dan die van Ecuador, waar de sector overigens ook sterke overheidssteun geniet", legt Walter Mauricio uit. Volgens gegevens van de FAO bedroeg de Peruaanse bananenexport in 2022 in totaal 164.971 ton, vergeleken met de 6.879.238 ton die Ecuador in dat jaar op de internationale markt heeft afgezet.
Grote vooruitgang in de levensomstandigheden van kleinschalige telers
"De kleinschaligheid van onze teelt en het feit dat het areaal niet veel groter kan worden door de beperkte beschikbaarheid van water, zijn twee van de redenen waarom multinationals niet actief zijn in ons land", voegt Diego Balarezo van Solidaridad Peru toe. "De bananenteelt is niet zo aantrekkelijk in vergelijking met ander fruit dat hogere winstmarges levert en betere toekomstverwachtingen biedt, zoals druiven, avocado's en blauwe bessen. Terwijl de omzet in de bananensector rond de $200 miljoen per jaar draait, spreken we in de blauwe bessensector over een cijfer van rond de $1,8 miljard. En het einde is daarvan nog niet in zicht."
En hoewel de bananenteelt de komende jaren waarschijnlijk niet zal groeien in areaal en volumes, noch in omzet vanwege de relatief lage winstgevendheid, zegt Diego Balarezo dat hij in de 20-jarige geschiedenis van Fairtrade bananen in Peru meer vooruitgang heeft gezien in de levensomstandigheden van de kleinschalige telers dan in de 35-jarige geschiedenis van het Fairtrade label in de koffiesector. "We hebben echter een groot probleem en dat is dat we nu al bij de tweede of derde generatie telers zijn aanbeland die het areaal dat ze bezitten telkens weer verdelen onder hun kinderen."
Versnipperd land
"Deze generatie is de erfenis van de land- en tuinbouwhervorming van 1969, toen de regering elke familie gemiddeld 3 hectare land naliet", vervolgt Walter Mauricio. "Nu heeft een teler gemiddeld één hectare, maar er zijn ook huishoudens met 0,25 hectare of minder. Bovendien zie ik niet dat sommige telers land opkopen van anderen. Het omgekeerde is waar, het land raakt steeds meer versnipperd. De logica zegt dat dit eens zal ophouden, misschien al in de volgende generatie, want dit bedrijfsmodel wordt natuurlijk onhoudbaar."
Bananenteelt is winstgevender dan maïs of rijst
Toch is volgens Diego Balarezo de bananenteelt tot nu toe nog de meest winstgevende teelt voor de huishoudens in de regio, veel meer dan de maïs- of rijstteelt, twee andere gewassen in Piura. "Met de export van biologische en Fairtrade bananen is de armoede in deze regio in de afgelopen 20 jaar fors teruggedrongen. Peru is het enige land waar kleinschalige bananentelers erin slagen om een leefbaar loon te verdienen. Maar dit zou onmogelijk zijn als de sector niet georganiseerd zou zijn in coöperaties en als het product niet op de markt gebracht zou worden met de biologische en Fairtrade certificering."
Een klein bananenpakstation
De dreiging van Tropical Race 4
Naast de versnippering van de percelen is er nog een ander probleem, dat volgens Walter Mauricio kan leiden tot het verdwijnen van de bananensector als er geen oplossing voor wordt gevonden. "Ik heb het over Fusarium TR4. Tot vorig jaar hadden we nauwelijks problemen met deze schimmel, omdat hij niet gedijt in ons droge klimaat. Maar met het weerfenomeen El Niño en de doortocht van de cycloon Yaku vorig jaar kon de schimmel zich toch enigszins verspreiden door de enorme toename van de relatieve vochtigheid. Hopelijk blijft het klimaat in onze regio de komende jaren droog, want het lijkt erop dat de enige afdoende oplossing voor TR4 de introductie van een nieuw resistent bananenras zou zijn, zoals al gebeurde in de jaren 1950, toen de Gros Michel variëteit werd aangetast door Tropical Race 1 en uiteindelijk werd vervangen door de huidige Cavendish banaan."
De Junta Nacional del Banano werd opgericht in 2014 met als doel kleinschalige telers te verenigen. In naam van de telers treedt de organisatie als gesprekspartner op met andere verenigingen en met de overheidsinstanties. "Veel van onze problemen hebben ook te maken met politieke besluitvorming. Zo hebben we met succes deelgenomen aan het bepleiten van de nieuwe Wet op de Verenigingen, die kleinschalige telers vrijstelt van de inkomstenbelasting. En toen de vrachtwagenchauffeurs vorig jaar staakten, konden we via onderhandelingen de transportsector overtuigen om onze export niet stil te leggen", besluit Walter Mauricio.
Voor meer informatie:
Walter Javier Mauricio Canovas (adviseur)
Junta Nacional del Banano (Junaba)
Tel: +51 969 822 380 (Peru)
[email protected]
[email protected]