Dit weekend viel er in de Langkloof, op de grens tussen de Oost- en de Westkaap, voor de derde keer deze zomer hagel over een gebied dat zich over bijna de hele vallei uitstrekt van Avontuur en Uniondale in het westen tot Joubertina en Krakeel, met misschien wel de meeste schade rond Misgund.
De topfruitoogst in de Langkloof is op ongeveer een derde van het totaal. "We zouden vandaag beginnen met de oogst van Forelles, maar het gewas is weggevaagd", zegt Langkloof-teler Marius van der Westhuizen, de vertegenwoordiger van Hortgro in het gebied.
Gisteren viel er nog zware regen en konden de telers de boomgaarden niet in om de omvang van de schade vast te stellen. Het bestuur van Hortgro komt volgende week bijeen om de gevolgen van de hagel te bespreken, maar die zullen aanzienlijk zijn, zegt Marius, en worden nog verergerd door het feit dat de sapfabrieken al een overaanbod aan fruit hebben.
In de Oost- en Westkaap hebben sapfabrieken quota ingesteld om de inname te beperken of pas over enkele weken weer hoeveelheden te accepteren.
Sapfabrieken nu al overspoeld met appels en peren
"Er is een groot knelpunt bij de sapfabrieken waar momenteel een enorme overvloed aan fruit is. Vroeger leverde je je door hagel beschadigde fruit gewoon af bij een sapfabriek en dan had je geen volledig verlies, maar op dit moment worden sapfabrieken overspoeld met fruit."
"Gedurende een aantal weken hebben sapfabrieken al 200% meer fruit ontvangen dan ooit tevoren en er staan kilometers-lange rijen vrachtwagens te wachten om meer fruit bij de sapfabrieken te lossen."
Sapfabrieken zijn een afzetmarkt voor de producten die marginaal in prijs zijn geworden. Marius merkt op dat in de sapfabriek in de Langkloof de aanvoer meer dan 3.000 kratten per dag bedroeg, wat na de hagel naar verwachting nog zal toenemen.
Naast de inflatie op andere aspecten zoals verpakking en elektriciteit (dit jaar ironisch genoeg met 19% gestegen), plus de jaarlijkse verhoging van het minimumloon, zijn de enorme uitgaven voor diesel een nieuwe kostenpost geworden voor pakstations en koelhuizen.
De telers staan nu voor een moeilijke beslissing: als het door hagel beschadigde fruit niet zoals voorheen aan een sapfabriek kan worden geleverd, is het dan de moeite waard om dat fruit samen met fruit van klasse I op te slaan in de koeling tot later dit jaar, wanneer de sapfabriek het misschien zal accepteren? De opslagkosten worden nog hoger doordat dagelijks vele uren dieselgeneratoren nodig zijn om de koelketen in stand te houden.
"En bovendien ben je in feite ruimte in de koelruimte aan het 'stelen' die je anders voor exportproducten zou hebben bestemd, gewoon om te proberen een volledig verlies te voorkomen, maar zonder garantie op succes."
Marius merkt op dat het uitgesloten is dat de situatie in de sapfabrieken binnen de komende twee of drie maanden kan normaliseren.
"Daarom zeg ik dat de fruitsector in de Oostkaap een "perfecte storm" doormaakt. Al deze factoren werken tegen de telers en het plaatst een groot vraagteken bij de winstgevendheid van appel- en perentelers dit seizoen."
Friut naar de gemeentelijke markten sturen brengt nog een ander risico met zich mee, aangezien sommige markten problemen hebben met koeling als gevolg van de voortdurende stroomonderbrekingen en het onvermogen van gemeenten, die in geldnood verkeren, om de markten van diesel te voorzien.
"Van alle kanten worden we met uitdagingen geconfronteerd en de telers staan voor bijna onmogelijke beslissingen. Je kunt de realiteit niet mooier maken dan ze is."
Hij merkt op dat telers leren om zo snel mogelijk de draad weer op te pakken. "Dat is waar telers vandaag mee bezig zijn: het aanpassen van hun koeling en hun marketingplannen, want dat heeft een impact tot ver in de waardeketen. Dat is waar organisaties als Hortgro en de rest van de georganiseerde tuinbouw zo'n waardevolle rol spelen, in het helpen van telers om samen door deze tegenslagen heen te komen."