Fruit Logistica, een van de grootste internationale vakbeurzen in de groente- en fruitsector, werd van 8 tot 10 februari gehouden in Berlijn. De beurs bracht deelnemers uit de hele wereld samen en bood exposanten een platform om hun producten te presenteren en te netwerken met potentiële kopers. De beurs was een mix van oud en nieuw, met aandacht voor de nieuwste trends en innovaties in de sector.
De Nederlandse exposanten hadden een goede deelname, met hal 3.2 volledig bezet door Nederlandse exposanten. In België waren de exposanten opgelucht na een moeilijk winterseizoen, terwijl de Duitse exposanten de aanhoudende kostenstijgingen in de waardeketen bespraken. De Poolse stands zagen een toename van het verkeer na de verhuizing naar hal 27, terwijl de Britse stand een verhuizing naar hal 21 zag. De Turkse deelnemers waren echter teleurgesteld over hun nieuwe plaatsing in de CityCube/hal B en toonden zich bezorgd over de geringe drukte op hun stands. Ondertussen waren de Israëlische exposanten blij om bestaande en nieuwe klanten te ontmoeten, en de Noord-Amerikaanse exposanten waren blij met de belangstelling die ze kregen voor hun producten en diensten, ondanks de uitdagingen die de pandemie met zich meebracht.
Ondanks uitdagingen als gevolg van recente gebeurtenissen zoals de aardbeving in Turkije en Covid-19-reisbeperkingen, was de beurs een succes voor veel exposanten, die een positieve en optimistische kijk op de toekomst meldden.
Nederland: Fruit Logistica als vanouds
Na de april-editie van de Fruit Logistica was de beurs dit jaar weer als vanouds. Hoewel er wat minder Nederlandse standhouders waren dan we voorgaande jaren gewend waren, was er toch een mooie Nederlandse deelname. Hal 3.2 was zelfs in zijn geheel door Nederlanders bezet en ook in hal 1.2 was er een grote Nederlandse vertegenwoordiging. Standhouders waren positief gestemd over het aantal en de kwaliteit van de bezoekers. Was andere jaren de tweede dag vaak de drukste beursdag, dit jaar leek de eerste dag op woensdag het meest druk op de beurs. Ook op donderdag waren de hallen zeker tot halverwege de middag goed bezet. Vrijdag was traditiegetrouw een wat rustigere dag.
Werden in voorgaande jaren nog weleens introducties van innovaties voor de beurs bewaard, daar lijkt de laatste jaren steeds minder sprake van. De afgelopen jaren leken de kartonnen verpakkingen de overhand te krijgen, maar hierin is toch wel een kentering gaande. Meerdere handelspartijen geven aan dat de supermarkten zich graag zo duurzaam mogelijk willen profileren, maar als het op de prijzen aankomt dat ze niet over de brug komen.
Prijzen en ook de hoge kosten door de hele keten blijven boven de markt hangen. De gas- en containerprijzen mogen dan wat genormaliseerd zijn, de kostenstijgingen zijn veelal harder gegaan dan de verkoopprijzen, waardoor er de nodige druk op de keten ontstaat. Tel daar de economische situatie bij op en dan staat met name de verkoop van de duurdere producten zoals het zachtfruit, de exoten en de biologische producten onder druk. Consumenten kopen enorm veel AGF in de promoties, maar de reguliere verkoop hiervan loopt achter.
De kou in Spanje heeft voor een forse terugval in het aanbod kas- en vollegrondsgroenten gezorgd waardoor die prijzen de laatste weken skyhigh gingen. Ook de vollegrondstelers hoor je niet mopperen. De droogte in Europa heeft voor fors lagere opbrengsten gezorgd met hoge prijzen als gevolg. Uien werden in de beursweek al voor 80 cent per kilo verkocht en er werd al gefantaseerd of de magische eurogrens wellicht bereikt gaat worden dit seizoen.
België: Positieve sfeer onder Belgische exposanten
Opluchting heerste onder de Belgische standhouders gedurende de Fruit Logistica. Voor velen was het een moeilijke winter met fors minder aan Belgische opbrengst. Onder de tomaten- en aardbeienspecialisten lijkt er echter licht aan het einde van de tunnel te komen, want een groot deel van de telers pakt de belichte teelt weer op en de eerste volumes worden maart/april toch weer verwacht. Een angst die dan desalniettemin weer opkomt, is dat er een kans op overaanbod ontstaat. "Dat is echter weer zorg voor later. Het is immers nooit saai op de groenten- en fruitmarkt", legt een handelaar uit.
En dus bleef een positief gevoel hangen. De vermagerde versie van vorig jaar maakte plaats voor de drukte in de gangen van dit jaar. Bovendien viel op dat een groot deel van de standhouders content waren met het oude tijdstip van de beurs, vergelijkbaar met die van de jaren pre-corona. "Februari is ideaal, omdat het tussen de seizoenen valt. Zo complementeren de beurzen van Madrid en Berlijn elkaar."
Veel innovaties bleven daarentegen uit op de stands van de Belgen. Men wilde voornamelijk het gesprek opzoeken met bestaande en potentiële klanten. Alleen vanwege de moeizame appelmarkt leek de focus in deze wel te liggen op nieuwe rassen. "Het is moeilijk geld verdienen met de huidige appelprijzen, dus gaan meer en meer handelaren hun blik richten op nieuwe (club)rassen om zich te onderscheiden", vertelt een exporteur. Voorbeelden van de tentoongespreide rassen zijn de Qtee en Piqaboo peren, maar ook de Rubis Gold sprong weer in het oog.
Duitsland: Pandemische trends onderwerp van gesprek op Duitse stands
In tegenstelling tot vorig jaar waren de Duitstalige exposanten in groten getale vertegenwoordigd. Ook in het Duitse taalgebied worden alle betrokkenen in de waardeketen geconfronteerd met de alomtegenwoordige kostenstijgingen. Afhankelijk van het productgebied lijkt de terughoudendheid van de consument om te kopen als gevolg van de inflatie echter weer enigszins af te vlakken. Verschillende exposanten bevestigen dat strategische beslissingen van de politiek nodig zijn om deze negatieve trend tegen te gaan.
Na de pandemie van enkele jaren komen de trends op langere termijn, zoals automatisering, innovatieve verpakkingen en de toegenomen verwerking van AGF-producten, weer op de voorgrond. Gemaksproducten en kleine verpakkingen in innovatieve verpakkingen genieten een toenemende populariteit.
Polen: Verplaatsing van de stand stimuleert de traffic
Ook de Poolse stands waren dit jaar verhuisd. Ze bevonden zich niet langer in de CityCube, maar waren te vinden in hal 27. Over het algemeen waren de exposanten erg blij met deze verandering, want ze zagen veel meer verkeer dan voorheen. De Poolse appelexporteurs maakten veel reclame voor hun voorraden Red Jonaprince, aangezien het Gala-seizoen bijna voorbij is en dit het volgende ras is waarop men zich moet concentreren. De trend van de perenteelt in Polen was ook te zien, met veel stands die hun peren of de verpakking voor peren tentoonstelden.
Verenigd Koninkrijk: Britse machinefabrikanten zien business boom
De Britse stand verhuisde van zijn traditionele locatie in hal 8.2 naar hal 21. De voetafdruk van het paviljoen was een stuk groter dan in voorgaande jaren en maakte zeker indruk in de hal. Enkele andere Britse exposanten waren ook verhuisd naar hal 21, maar nogal wat exposanten waren teleurgesteld over de bezoekersaantallen in de nieuwe hal, die veel minder waren dan voorheen.
WB Chambers had een stand op de UK-stand en kondigde een nieuwe coalitie van bessentelers Team Berry aan, dat zal samenwerken om een goede, constante aanvoer van Britse bessen te garanderen.
De machinefabrikanten waren zeer positief, omdat de zaken voor hen sterk zijn gegroeid nu bedrijven te kampen hebben met een tekort aan arbeidskrachten en zich richten op mechanisatie. Eén bedrijf investeerde vorig jaar 6 miljoen Britse pond in een nieuwe productielocatie. Andere hebben hun machines gemoderniseerd en nieuwe software geïntroduceerd om de concurrentie voor te blijven.
Frankrijk: Gemengde eerste indruk voor Franse exposanten
Na een iets andere Fruit Logistica vorig jaar, omdat deze werd uitgesteld tot april, was er veel verwachting rond deze editie. In hal 22, waar het merendeel van de Franse bedrijven staat, waren de eerste indrukken gemengd. Was de eerste ochtend voor veel exposanten rustig met het "gevoel van een mindere aanwezigheid", andere vonden het tijdschema, zowel aan exposanten- als bezoekerszijde, goed in balans.
Voor deze editie van 2023 was er een algemene indruk van een meer "luchtige" Franse hal met "bredere" gangen. In de namiddag was de opkomst al duidelijker. Zoals andere jaren was de tweede dag het drukst bezocht.
Voor deze editie waren er dit jaar twee nieuwe exposanten aanwezig. Sommige Franse exposanten stelden hun vorig jaar gelanceerde nieuwe papieren verpakkingen voor en anderen presenteerden enkele nieuwe soorten die ook vorig jaar gelanceerd werden.
Italië: Trends tonen verschuiving naar lokaal, vertical farming en datagestuurde irrigatie
Er heerste algemene tevredenheid bij veel Italiaanse ondernemers die dit jaar de Fruit Logistica bezochten. Maar wat zijn de geregistreerde trends? De afgelopen jaren heeft zich in de groenten- en fruitsector een zekere generatiewisseling voorgedaan, vooral bij buitenlandse bedrijven. In de zaadsector heeft het globale gedeeltelijk plaats- gemaakt voor het lokale. Verpakkingen van papier en van cellulose afgeleide materialen hebben vele facetten en zijn bij verschillende leveranciers aanwezig. Maar tegelijkertijd zeggen de slimmeriken dat het een uitstekende mogelijkheid is die plastic versterkt en aanvult, maar nooit volledig kan vervangen. Ook omdat plastic zelf volledig recycleerbaar en herbruikbaar is, hoef je het na gebruik alleen maar in het juiste circuit te brengen. De teelt in een kleine en beschermde omgeving - vertical farming - is uit zijn schulp gekropen en wordt ingeklaard. Het zal nooit de wereld voeden (althans niet op korte termijn), maar het is een groeiende trend en verschillende exposanten uit de hele wereld hebben hun producten naar de beurs gebracht. Een andere groeiende trend is het gebruik van gegevens van satellieten om irrigatie (en bemesting) op een steeds wetenschappelijker en minder empirische manier te beheren. Door dergelijke informatie 'uit de lucht' te kruisen met die 'uit de grond' kan kunstmatige intelligentie het verbruik optimaliseren, de opbrengst verbeteren en de verspilling verminderen, aldus een irrigatiedeskundige.
Voor sommige Italiaanse exposanten betekende de beurs ook de verplaatsing van een deel van het kantoor gedurende drie dagen van Italië naar Duitsland om klanten uit de hele wereld te ontmoeten via vooraf geplande afspraken. "We verwelkomen nieuwe zakelijke kansen, maar het evenement dient ons vooral als een moment om relaties te consolideren." Volgens een andere marktdeelnemer heeft Fruit Logistica meer relaties en meer interacties tussen bedrijven laten zien. De oprichting, op internationaal niveau, van clubrassen heeft deze vergelijking bevorderd, wat zeer constructief is. "We kunnen het ons niet meer veroorloven een fout te maken met een project, een ras, een marktstrategie, want dat betekent niet alleen verlies van geld, maar ook van tijd en concurrentievermogen, die soms kostbaarder zijn dan het geld zelf."
Na de pandemie werd de beurs vorig jaar in april gehouden, waardoor veel telers, vooral Sicilianen, moeite hadden om deel te nemen omdat ze het druk hadden met hun gewassen. Volgens sommigen lijkt het erop dat er dit jaar, met meer gebruikelijke data, minder exposanten en bezoekers waren dan in de periode vóór de pandemie. "Misschien beginnen de stijgende en te hoge deelnamekosten te wegen op de bedrijven die willen exposeren. Bovendien worden bijna alle Europese voedingsbeurzen om de twee jaar gehouden, terwijl Fruit Logistica een jaarlijkse beurs is. Een evenement dat, gevoegd bij andere jaarlijkse beurzen, begint te wegen op de bedrijfsbudgetten."
Spanje: Differentiële kwaliteitskeurmerken benadrukt op Fruit Logistica 2023
Dit jaar werd gekenmerkt door verliezen in veel van de Spaanse fruitsectoren (van steenvruchten tot vijgen), zoals veel deelnemers aan Fruit Logistica aangaven, en de inzet voor 100% natuurlijke verwerkte voedingsmiddelen zonder additieven trok de aandacht; hoewel verse producten de grote kracht van de Spaanse bedrijven bleven. Ook de met de Flavour of the Year Awards bekroonde voedingsmiddelen namen een bijzondere plaats in binnen het getoonde aanbod.
Naast de producten zelf vielen ook de Spaanse ontwikkelingen op het gebied van machines en verpakkingen op, zoals bij elke editie.
Bij gebrek aan officiële cijfers sloot Fruit Logistica 2023 af met het gevoel van een lagere Spaanse deelname (zowel van exposanten als bezoekers) in vergelijking met de pre-pandemische edities. Terwijl de aanwezigheid van Spaanse exposanten in de editie van 2019 bijna 400 bedroeg, werden er voor de editie van 2023 270 bevestigd, waarbij de regio Murcia met 63 bedrijven de sterkste was en het grootste aantal bedrijven van alle Spaanse regio's had. Hoewel er allerlei meningen waren, constateerden veel exposanten een lichte daling van het aantal bezoekers aan hun stands, waarbij hal 18 misschien wel het drukst was.
Door de koudegolven staan de Spaanse groentegewassen op een zeer laag percentage van hun productiecapaciteit en gekke prijzen dagen voor de start van de Fruit Logistica, wat door de schaarste enige commerciële spanning op de beurs bracht. Ook zacht fruit, altijd in het volle seizoen tijdens de viering van deze beurs, vertoont een beperktere productie dan gewoonlijk. Tot de grootste zorgen van de Spanjaarden behoren de hoge productiekosten, de beschikbaarheid van water en dus de investering om daar efficiënt gebruik van te maken, en de behoefte aan arbeidskrachten.
Anecoop was de enige Spanjaard onder de tien finalisten voor de Fruit Logistica Innovation Award 2023 dankzij zijn "Brocomole" crème, bestaande uit 97% broccoli en avocado, die uiteindelijk de 3e prijs won.
Hoewel verse producten de steunpilaar van de Spaanse bedrijven blijven, blijft de productie van verse snij- en snackproducten groeien, evenals die van 100% natuurlijke verwerkte producten zonder additieven. De belangrijkste groenten en fruit met kwaliteitslabels van gedifferentieerde oorsprong waren aanwezig op de beurs en benadrukten hun differentiële waarde op internationaal niveau; dit jaar met de toevoeging van de perzik Melocotón de Cieza, die in 2023 onder zijn BGA in de hele Europese Unie op de markt zal kunnen worden gebracht, en het nieuwe merk Naranja Valenciana (Valenciaanse sinaasappel) dat door de BGA Cítricos Valencianos is aangekondigd.
Portugal: De Portugese exposanten waren vol goede moed
De geur van lekker eten hing voortdurend rond de Portugese stands, want voor alle Portugese exposanten werden warme lunches gekookt. Zij hadden het druk in hal 5.2 en hadden merkbaar plezier, met allemaal glimlachen en grapjes. Er waren veel appels, kiwi's en steenfruit te zien op de stands, die vooral gericht waren op de Europese markt.
Griekenland: Gemengde meningen over effect nieuwe locatie op bezoekersaantallen
Ook de Grieken werden uit hun gebruikelijke hal gehaald en stonden nu in 8.2. Het werd beschreven als een "doorloopzaal", waar golven van verkeer doorkomen, maar het nooit erg druk is. Sommige stands beweerden een zeer drukke eerste dag te hebben gehad, terwijl andere in dezelfde hal verklaarden dat de eerste dag absoluut verschrikkelijk was qua verkeer. Veel stands toonden hun kiwi's, aangezien het seizoen na een druk seizoen afloopt.
Turkije: Verandering van hal en recente aardbeving markeert stemming onder Turkse aanwezigen
De Turkse exposanten waren dit jaar verhuisd naar de CityCube/hal B en sommige exposanten waren niet al te blij met hun nieuwe plaatsing. Ze zagen veel minder verkeer dan ze de voorgaande jaren in hal 1.1 gewend waren. Volgens verschillende exposanten had de organisatie van het Turkse paviljoen poker gespeeld met de organisatoren van Fruit Logistica, door te bluffen dat ze niet naar de beurs zouden komen als ze niet terug konden keren naar hal 1.1. In plaats van een aangeboden positie in hal 8.2 of hal 25 in te nemen, kozen de organisatoren van het Turkse paviljoen ervoor om niet in te gaan en het een week af te wachten, waarna de posities in hal 8 en 25 gevuld waren en alleen de CityCube als optie overbleef. Uit wat bij de Turkse stands werd gezegd, blijkt dat sommige exporteurs zullen afzien van het Turkse paviljoen en hun eigen stand zullen verzorgen, als het Turkse paviljoen volgend jaar weer in de CityCube staat.
Uiteraard hadden veel exposanten moeite om naar Berlijn te reizen, na de verschrikkelijke aardbeving in Turkije vorige week. Het management van sommige bedrijven kon niet vliegen en moest in plaats daarvan een beroep doen op vertegenwoordigers van het bedrijf die in andere Europese landen verblijven. Er waren veel verhalen van mensen die op de een of andere manier met de slachtoffers verbonden waren, en hoewel sommigen positief waren over de snelle wederopbouw van Turkije, was het voor sommige Turkse deelnemers begrijpelijkerwijs te vroeg voor optimisme.
Israël: Beurs een succes voor Israëlische exposanten
Vanuit Israël werden technologie en nieuwe druivenrassen en hardfruit aangeboden met grote belangstelling van potentiële kopers.
De Israëlische bedrijven op de beurs waren blij bestaande klanten te ontmoeten, terwijl ook nieuwe klanten een bezoek brachten.
Over het algemeen beschrijven zij de beurs van dit jaar als een succes, die goed werd bezocht en zeer druk was, ondanks lagere aantallen op vrijdag. De laatste ochtend werd gebruikt om concurrenten te bezoeken, notities te vergelijken en enkele gezamenlijke plannen te maken voor de rest van het jaar, merkten sommige exposanten op.
Zuid-Afrika: Hoop op een meer gesetteld 2023
De Zuid-Afrikanen waren zoals altijd in groten getale aanwezig. De telers van de vele verschillende AGF-producten hebben het moeilijk gehad met uitdagingen op het gebied van groeiomstandigheden, weer, verpakking en verzending. Zij hopen op een rustiger jaar in 2023.
China, Oost- en Zuidoost-Azië: Aantal Chinese aanwezigen nog steeds aanzienlijk lager dan pre-corona
Hoewel onlangs de coronareisbeperkingen voor Chinese reizigers zijn opgeheven, lag het aantal Chinese standhouders en bezoekers nog steeds aanzienlijk lager dan in 2019, het jaar vóór de pandemie. Chinese bedrijven noemden beperkte tijd om hun aanwezigheid te plannen en vertragingen bij het aanvragen van visa voor Duitsland als redenen waarom ze niet aanwezig konden zijn. De meeste Chinese standhouders waren telers en exporteurs van Chinese knoflook, gember, pomelo, kastanjes en peren. De gemberprijzen zijn deze winter hoog geweest als gevolg van een lagere opbrengst en een sterke mondiale vraag. Ook de exportprijzen van peren zijn de afgelopen maanden naar nieuwe hoogten gestegen, dankzij de sterke vraag op de Chinese binnenlandse markt. Ook de internationale uienmarkt staat in brand met zeer hoge handelsprijzen.
Naast exporteurs van groenten en fruit was China aanwezig met verschillende technologie- en innovatiebedrijven. Een grote Chinese ontwikkelaar van sorteertechnologie en -machines nam deel aan de machinehallen op de eerste verdieping. Daarnaast presenteerde een bedrijf dat datatrackingapparatuur ontwikkelt voor internationale zendingen zijn internationale verkoopteam. Tot slot nam een Chinese producent van vershoudtechnologie deel aan de Chinese hal.
De internationale handel en marktontwikkeling zijn belemmerd door de strenge Covid-voorschriften; sommige ontwikkelingen zijn doorgegaan. Een Chinese shiitake-kwekerij die ingevroren shiitakestammen exporteert voor regionale teelt, heeft onlangs een shiitakefabriek in Spanje en een in Polen geopend. Toch schijnen niet zoveel Chinese kopers op de beurs aanwezig te zijn geweest. Egyptische exporteurs van citrus naar China deelden dat hun inkoopcontacten de Fruit Logistica overslaan en in plaats daarvan rechtstreeks naar Egypte of andere inkoopregio's reizen om boomgaarden en verpakkingsinstallaties te bezoeken. Na twee zwakke seizoenen wordt dit jaar een sterk seizoen verwacht voor Egyptisch citrus die naar China gaan. Keniaanse telers dienen een aanvraag in om meer boomgaarden gecertificeerd te krijgen voor de export van avocado's naar China, die vorig seizoen werd goedgekeurd. Een Japans zaadveredelingsbedrijf dat geen aardbeien naar Europa kan exporteren, viert dat het zijn aardbeizaden nu rechtstreeks naar de Europese markt kan sturen.
Vietnam was goed vertegenwoordigd met een tiental verschillende telers en exporteurs van passiefruit, dragonfruit en andere tropische producten. Tijdens het hoogtepunt van de coronapandemie is de uitvoer uit Vietnam zwaar getroffen door de schaarse en zeer dure luchtvracht. Nu de reismarkt weer aantrekt, trekt de export weer aan. Indonesië was aanwezig met slechts twee bedrijven; een exporteur van exotisch fruit en een bedrijf dat gespecialiseerd is in duurzame verpakkingsoplossingen.
Noord-Amerika: Uitdagingen beoordeeld, maar optimistische stemming voor 2023 bij exposanten
De meeste Noord-Amerikaanse bedrijven waren gevestigd in hal 23, met enkele verspreid over verschillende hallen. Het aantal exposanten uit de VS en Canada leek in vergelijking met voorgaande jaren redelijk gelijk. Ze waren het er echter allemaal over eens dat het aantal bezoekers niet terug was op het niveau van voor de pandemie. Ondanks de lagere opkomst waren de meeste exposanten tevreden met de belangstelling voor hun producten en diensten. Enkele nieuwe exposanten waren enthousiast over de internationale aandacht voor hun producten. Een geweldige eerste ervaring', 'veel nieuwe kansen', en 'geweldig om een breed scala aan klanten uit de hele wereld te zien' was enkele van de feedback die zij deelden.
Naast exposanten waren er ook heel wat Amerikaanse en Canadese bedrijven aanwezig door over de beursvloer te wandelen. Zij waren vooral geïnteresseerd in de Europese trends, omdat deze trends over een paar jaar meestal hun weg vinden naar Noord-Amerika.
Veel exposanten deelden hoe 2022 een zeer uitdagend jaar was in termen van logistiek en gestegen kosten in de hele toeleveringsketen. Ze waren echter ook optimistisch voor 2023 en hopen dat de situatie zal verbeteren. Ze waren het er allemaal over eens dat de logistiek een stuk soepeler verloopt in vergelijking met vorig jaar.
Zuid-Amerika: Positieve sfeer onder exposanten
De Zuid-Amerikaanse landen hadden dit jaar een zeer drukke beurs, want veel exposanten merkten op dat ze blij zijn met de verkoopkansen. In de hallen van Amerika, hal 23 en 25, was het de eerste twee dagen erg druk. De passages tussen de stands begonnen vanaf halverwege de ochtend op de eerste dag vol te lopen met grote massa's bezoekers op weg naar vergaderingen.
Telers en exporteurs uit Mexico, Peru, Guatemala, Chili, Brazilië, Ecuador, Costa Rica, Colombia, de Dominicaanse Republiek en Argentinië hadden veel bedrijven op de beurs met een breed assortiment groenten en fruit en wortelgroenten die konden worden geproefd.
Panama en Honduras hadden elk slechts één bedrijf met een stand. Toch waren zij blij met de belangstelling en de potentiële verkoop na de show.
In het Peruaanse landenpaviljoen was het een drukte van belang, waarbij telers en exporteurs hun beste beentje voorzetten. Zij merkten op dat al hun klanten vroegen naar de politieke situatie in Peru, de rellen en de gevolgen voor de export.
De exporteurs en telers zeiden dat zij open en eerlijk waren tegenover hun klanten en dat, hoewel sommige bedrijven gedwongen stilleggingen hadden, zij er alles aan doen om ervoor te zorgen dat de export doorstroomt.
Tuinbouw: Minder tuinbouwbedrijven aanwezig
Op de Fruit Logistica waren weer meerdere CEA-spelers aanwezig. Opvallend was echter dat het tuinbouwbedrijven dit jaar sterk was afgenomen. Kassenleveranciers uit de EU gaven aan dat zij minder investeringen in de markt zien komen. Terwijl de tech toeleveranciers een drastische toename van lowtech kassen zagen, vooral in Marokko en Mexico. Het is opmerkelijk dat lowtech (tunnels, netkassen, etc.) nu zo'n goede kwaliteit kunnen krijgen met eenvoudige toevoegingen zoals sensoren. Verder zijn de LED-leveranciers van vertical farms nog optimistisch omdat ze hebben aangegeven veel projecten te hebben voor nieuwe farms in Europa, hoewel de sector met een zekere terugslag kampt op het gebied van investeringen en faillissementen. Meerdere leveranciers van verticale teeltsystemen lieten zich ontvallen dat ze zich vooral richten op de Noord-Amerikaanse markt, omdat ze daar nog geen terugval in interesse zien vanuit investeerders en retail.
Vrijdag: Overzicht wereldmarkt appelen