Uien en aardappelen hebben van plaats geruild vergeleken met vorig jaar, toen aardappelen uitblonken en de uienprijzen inzakten.
Nu zijn de aardappelprijzen extreem laag, terwijl de uien het goed doen: de prijs voor een zak uien van 10 kg is het drievoudige van vorig jaar, zegt Kobus Pienaar van GROW Port Natal op de markt van Durban.
De uienmarkt verschuift momenteel van Limpopo naar de Noordkaap en het westen van de Vrijstaat; verwacht wordt dat de prijzen tot de Kerst, traditioneel een sterke verkoopperiode voor uien, hoog zullen blijven.
Een uienveld in Limpopo
Door de lagere beschikbare volumes worden uien verkocht voor maar liefst R115 (6,40 euro) voor een zak van 10 kg, of meer dan R10 (0,50 euro) per kilogram in centraal Zuid-Afrika. Dit zijn extreem hoge prijzen. Circa een jaar geleden bedroeg de uienprijs R3 per kilo.
Aan de kust drijven de transportkosten de prijs van een zak van 10 kg nog verder op met R6 (0,30 euro) tot R10 (0,55 euro), zegt Kobus; vroeger bedroeg dat verschil R2 tot R4.
Kobus legt uit dat het gebruikelijke verloop van het uienseizoen dit jaar iets anders was. De bottleneck die zich vaak in september voordoet, wanneer de uien vanuit meerdere bronnen - Vivo, Dendron, Swartwater, Limpopo, en meer - allemaal samenkomen op de markt, deed zich dit jaar niet voor.
De markt heeft ongeveer de helft van de gebruikelijke hoeveelheid uien, omdat in het noorden van het land 20 tot 30% (ongeveer 700 hectare) minder uien zijn aangeplant. Ook is er een verdere daling van de uienaanplant in de Noordkaap en in Ceres, van oudsher een teeltgebied.
De Noord-kaap en het westen van de Vrijstaat beginnen op een gunstig moment met de uienoogst.
Redenen voor verminderde aanplant in heel Zuid-Afrika
Het matige uienseizoen van 2021 heeft een rol gespeeld bij de vermindering van het uienareaal. De teeltkosten zijn sterk gestegen doordat de arbeidskosten en andere inputs zoals meststoffen, diesel en verpakkingen stegen. Daardoor hebben de telers besloten minder uien te planten.
De beschikbaarheid van water heeft het planten van uien beperkt op de Springbokvlakte van Limpopo en in het gebied Ceres/Koue Bokkeveld, waar de winterregens niet overhielden en uien moeten concurreren met exportfruit zoals appels, peren en kersen.
In Koue Bokkeveld worden minder uien geteeld dan tien jaar geleden; de afgelopen vijf jaar is het uienareaal relatief stabiel gebleven, met 2.400 tot 2.800 hectare per seizoen. Dit jaar ligt het uienareaal in het gebied naar schatting 10% lager dan vorig jaar.
Als kasgewas zijn de in de Westkaap geteelde lange daguien echter onverslaanbaar, vooral als de prijzen op het huidige niveau blijven wanneer de uien uit die regio vanaf december op de markt worden gebracht.
Witte uienrot maakt velden onbruikbaar
Rond Brits, een stad in de Zuid-Afrikaanse provincie Noordwest, heeft een bodemziekte de opbrengst van uien sterk geschaad. De vooruitzichten voor het gebied zijn niet positief.
Uienrot komt overal voor, maar is bijzonder acuut rond Brits met haar intensieve groenteteelt. Het tast veel andere groenten aan, vooral wortelgewassen.
Uienwitrot, veroorzaakt door de schimmel Sclerotinia cepivorum, is aanwezig in bijna elk uienperceel in dit gebied en de ziekteverwekker kan wel 15 jaar in de grond blijven, aldus Carmen Scholtz, uienspecialist bij zaadbedrijf Sakata. Er is nog steeds geen effectieve bestrijding voor. Telers schakelen over op niet-gevoelige grassen, zoals tarwe of maïs, of luzerne, om de bodem gezond te houden.