Ondanks de kwaliteit van het product vind je nog niet zo vaak Moldavische groenten en fruit in het schap in Nederland, maar van de arbeidsmigranten uit dit Zuidoost-Europese land, werkzaam in de AGF-sector, wordt de motivatie, werkkracht en kwaliteit wel onderkend door onze ondernemers.
Cees van Doorn, oprichter van VDU Uitzendbureau uit Waardenburg biedt jaarlijks aan ruim 1200 uitzendkrachten (waarvan een 400-tal Moldaviërs) werk aan in Nederlandse teeltbedrijven en pakstations. Als reisgezel van reporter Pieter Boekhout en CBI-vertegenwoordiger Piet Schotel op hun rondreis langs de Moldavische fruitbedrijven van begin september, geeft Cees ons zijn persoonlijke kijk op de troeven, zwakke punten, kansen en uitdagingen voor de fruitsector aldaar. Hij kijkt niet alleen met de bril van de manager van een uitzendbureau, maar ook met die van een voormalig fruitteler. Een deskundige dus, op tweeërlei manier. Maar vooraleer hij zijn indrukken over de reis weergeeft, eerst wat info over zijn bedrijf en over arbeidsmigranten in de Nederlandse AGF-bedrijven.
Eerst Polen, nu Moldaviërs
"Vanuit onze roots in de fruitsector startten we in 2000 een uitzendbureau dat gespecialiseerd is in de AGF-keten", vertelt Cees. "Niet alleen wij, maar ook al onze honderden flexwerkers kennen de sector als geen ander. We begonnen met Poolse werkkrachten uit Silezië, die vanaf de jaren ‘90 een Duits paspoort konden aanvragen omdat die regio vroeger nog Duits grondgebied was geweest. Een paspoort was duur en je moest er vaak ook een half jaar op wachten. Dat geeft meteen al aan dat wie naar hier kwam, gemotiveerd was en een duidelijk doel voor ogen had: werken om geld te verdienen voor het thuisfront. Arbeidsmigranten zijn dus over het algemeen heel waardevolle werknemers voor AGF-bedrijven."
Een vijftal jaar geleden bezocht Cees voor het eerst Moldavië en bekeek hij er de opties om de inwoners van dit arme Zuidoost-Europese land de mogelijkheid te bieden in Nederland te komen werken. Net als in het geval van de Polen zo’n 25 jaar geleden, kunnen Moldaviërs een paspoort aanvragen van een EU-land, namelijk van grote buur Roemenië, wat de deuren opent naar een arbeidscontract in de EU.
"Ik zie weinig verschil tussen de Moldaviërs nu en de Polen die hier kwamen werken. De motivatie is groot en ze verwesteren snel. Wat opvalt is dat Moldaviërs heel veel affiniteit hebben met de agrarische sector. Dat is ook normaal als je weet dat een kwart van het BBP gegenereerd wordt in de primaire sector en nagenoeg elke Moldaviër een moestuin heeft. De mensen telen er nog altijd een groot deel van het voedsel zelf. Deze ingebakken ervaring is een groot voordeel voor onze AGF-bedrijven. Ze zijn niet alleen gemotiveerd, ze hebben ook een zekere kennis."
Aangenaam verrast
Cees heeft Moldavië, – het land dat ooit het zesde landbouwland van de Sovjet-Unie was –ondertussen al meerdere keren bezocht. Maar deze reis met Pieter Boekhout en Piet Schotel heeft indruk op hem gemaakt, zo vertelt hij. "Het is verbazend hoe de fruitsector in Moldavië zich in nauwelijks 15 jaar tijd heeft kunnen opwerken van een productiemodel met oude rassen en traditionele teeltwijzen tot een moderne industrie met geavanceerde bedrijven die geleid worden door gedreven managers die ook over heel wat vakkennis beschikken. Als je de grote overkapte percelen ziet met bomen in rijen van soms meer dan een kilometer lang wordt wel duidelijk dat Moldavië in de toekomst een exporteur van formaat kan worden. Wat mij opvalt is dat deze teelt/snoeiwijze (lange slanke bomen van soms wel 3 meter hoog) uitermate geschikt is voor plukrobots. Je kijkt letterlijk tegen een muur van fruit aan. Met daarbij hoogstaande kwalitatieve en uniforme oogst bevindt dit land zich ongetwijfeld nu al in de top van de Europese fruitteelt. Op teeltgebied hebben de zaak heel goed onder controle, maar het ontbreekt hen aan handelsgeest. Al zie je dat vaak bij telers pur sang, ook hier bij ons."
Cees vertelt dat de grond er zeer vruchtbaar is en dat het Moldavische klimaat heel gunstig is voor de teelt van appelen, druiven en steenfruit. "Peren zie je er nauwelijks. Voor die teelt is ons klimaat dan weer beter geschikt. Ik heb overigens een vermoeden dat o.a. gewasbescherming door het gematigde landklimaat vele malen eenvoudiger is dan in Noordwest-Europa. Bijvoorbeeld vruchtboomkanker heb ik praktisch niet gezien."
Cees inspecteert Moldavische pruimen
Smaak als troef
"En dan is er de smaak… Het fruit en de wijn – laten we die niet vergeten – zijn heerlijk. De telers zijn ervan overtuigd dat ze het meest smaakvolle fruit van Europa telen. En misschien hebben ze zelfs gelijk. Ze kunnen alleszins wedijveren op het hoogste niveau met andere landen, dat lijdt geen twijfel. Daarom is het zo spijtig dat Moldavië het imago tegen heeft. Velen onder ons beelden zich een sombere, arme en kleurloze oud-Sovjetstaat in waar de tijd heeft stilgestaan. En dat geldt in onze hoofden dan ook voor de producten die ze op de markt brengen: smaak- en kleurloos. Niets is minder waar, maar Moldavië zal een inspanning moeten leveren om dat imago van zich af te schudden. Ik heb zo het gevoel dat ze zich dit nog onvoldoende realiseren."
Nood aan rassenvernieuwing, infrastructuur en efficiëntie
Ook rassenvernieuwing is een thema waarin sommige bedrijven nog stappen hebben te zetten. "Want met smaak alleen kom je er niet. Je hebt ook de juiste rassen nodig, naargelang de behoeften van de verschillende markten. De meeste teeltbedrijven zijn zich daar goed van bewust en zetten al volop in op rassenvernieuwing, want het fruit dat in Rusland gretig afzet vond, is niet dat waar de West-Europese consument op zit te wachten. In die zin is niet alleen smaak een bepalende factor, maar ook kleur, zeker bij appelen."
Een grote hindernis voor succesvol ondernemen in Moldavië is evenwel het gebrek aan infrastructuur: aangezien pakstations en koelhuizen soms kilometers ver van de boomgaarden staan, is een goede wegeninfrastructuur een must. "Laat dit nu precies een zorgenkind zijn in Moldavië, want het wegennet is er niet echt uitgebreid en vaak ook van bedenkelijke kwaliteit. Voor een afstand van 10 kilometer in vogelvlucht, ben je soms een uur kwijt."
Ook qua efficiëntie in de teelt en het pakstation is er volgens Cees nog een slag te slaan. "Het werktempo is veel lager dan bij ons en de aansturing van personeel zou m.i. beter kunnen. Soms lijkt het dat managers hun arbeidskrachten niet durven aan te spreken uit angst werknemers te verliezen. Naarmate de lonen stijgen zal efficiënter werken zeker een prioriteit worden."
Wit plastic zorgt voor meer reflectie in de boomgaard en betere kleuring van het fruit
Stijgende lonen
En dat de lonen snel zullen stijgen, daar is Cees van overtuigd. Hij heeft in de voorbije vijf jaar in Moldavië een sterk oplopend tekort aan personeel bemerkt in met name de land- en tuinbouwsector. "De werkloosheid is er in enkele jaren zo goed als verdampt. Momenteel wordt er al rond de € 1.000 betaald voor een goede tractorchauffeur. Met de stijgende vraag naar binnenlandse krachten zullen ook de lonen omhoog gaan. In Polen heeft dat proces van loonnivellering met de West-Europese standaard 20 jaar geduurd, in Moldavië zie ik die ontwikkeling zich in enkele jaren voltrekken."
En dan wordt het voor de Moldaviërs natuurlijk steeds minder interessant om in West-Europa te gaan werken, want in eigen land heb je geen extra reis- of inwoonkosten. "Dus ik vermoed dat we hier nog maar kort op Moldavische werkkrachten zullen kunnen rekenen. Inmiddels hebben we al enkele decennia dankbaar gebruik mogen maken van onze Poolse werknemers. Maar wie denkt nog eens een paar decennia te kunnen steunen op werknemers uit andere Oost-Europese landen, zal bedrogen uitkomen, vrees ik. In die zin zal robotisering binnenkort geen luxe, maar bittere noodzaak in geheel Europa worden. Ook wij als uitzendorganisatie zullen onze strategie moeten aanpassen. Zelfs Moldavische teeltbedrijven en pakstations denken al voorzichtig na over arbeidsmigranten uit bijvoorbeeld Kazachstan, Azerbeidzjan of Albanië...", besluit Cees.
Cees is onder de indruk van de kwaliteit en smaak van Moldavisch fruit
Voor meer informatie:
C.J. (Cees) van Doorn
VDU Uitzendbureau
Achterweg 38
4181AE Waardenburg
Tel: +31 6 53 38 35 21
vandoorn@ceesvandoorn.nl
www.vdu.nl