Fruitteelt in Frankrijk

De Franse groente- en fruitsector verkeert de laatste jaren in een aanhoudende
crisissituatie. De financiële staat van de teeltbedrijven is verontrustend: 50% verkeert in een fase van middelmatig tot hoog financieel risico. In de
fruitsector doen alleen de appel- en aardbeienproductie het nog relatief goed. Een overzicht van de stand van zaken.

Frans fruit; feiten en cijfers

Er zijn vele verschillende redenen die worden aangevoerd om de toestand van de Franse groente- en fruitsector te verklaren. Grote kostprijsverschillen met telers in andere lidstaten en buiten de EU. Exportafname als gevolg van economische crisis. Geen medewerking van banken inzake exportkredietverzekeringen. Dreigende opheffing van het EU-systeem van importcertificaten voor appels en monitoringlicenties. Vrees voor prijsnivellering door de supermarkten, door het recent wegvallen van het merendeel van de EU-handelsnormen. Om er maar enkele te noemen. Daarbij komen nog typisch ‘Franse’ problemen als overproductie van zomerfruit, of juist mislukte oogsten wegens vorst en regenval, evenals de altijd gespannen relaties met de vijf grote supermarktorganisaties, vanwege hun
hoge brutomarges en ‘oneerlijk’ bevonden prijsvorming.

In september heeft de Franse minister van Landbouw en Visserij, Le Maire, een brainstorm georganiseerd over de crisis in de fruitsector, met deelname van de overheid, de fruitsector en het grootwinkelbedrijf. Onderwerpen die aan bod kwamen, zijn: de hoge kostprijs als gevolg van Franse wetgeving en fytosanitair beleid van andere EUlidstaten; het brutomarge- en prijsbeleid van de supermarktketens; en introductie van een kredietverzekeringssysteem voor fruitexporteurs. Nederland is voor Frankrijk een model, want hier zijn ook hoge loonkosten, maar die worden gecompenseerd door innovatietechnologie, hoge productiviteit en een sterke ketenorganisatie. Dit laatste is in Frankrijk nog steeds een zwak punt, wat volgens bronnen (te) vrij spel geeft aan het grootwinkelbedrijf.

Organisatie

De fruittelers zijn in Frankrijk georganiseerd in de belangenorganisatie Fédération Nationale des Producteurs de Fruits. De telers zijn tevens georganiseerd in erkende telersorganisaties (PO’s). De sectororganisatie is Interfel. Afzet op de markt vindt plaats via afzetcoöperaties oftewel SICA’s, gelieerd aan de PO’s, of via commerciële expediteurs. De groente- en fruitsector telt ruim 1.000 grossiers, gebundeld in de Union Nationale du Commerce de Gros en Fruits et Légumes (UNCGFL). De grote zijn gevestigd op Rungis, de nationale groothandelsmarkt nabij Orly. De groente- en fruitafnemers van de grossiers zijn: supermarktketens (44%), detaillisten (39%) en horeca/ catering (17%). De groothandel kan verschillende juridische distributievormen hebben. De zogenoemde PROSOL Gestion (organisatie van enkele detailhandelaren in verse producten, de surface dus frais), lijkt de enige overlevingskans voor de kleine detaillist tegenover de macht van de supermarktorganisaties. Deze laatste zijn goed voor 72% van de verkoop, gevolgd door publieksmarkten (18%) en detailhandel (10%).

Import en export

Frankrijk produceerde vorig jaar 2,7 miljoen ton fruit, met een productiewaarde van € 3 miljard. Dit betekent een productiedaling van 12% ten opzicht van 2007. Frankrijk produceert een breed assortiment aan Noord-Europese, mediterrane en tropische fruitsoorten. Er bestaan keurmerken: acht hebben een Beschermde Gebiedsaanduiding, vijf een Beschermde Oorsprongsaanduiding en een tiental het keurmerk Label Rouge. Als gevolg van de dalende productie en export buiten de EU is het negatieve saldo van de handelsbalans voor fruit nog verslechterd. Het tekort bedraagt nu 1,6 miljoen ton. Frankrijk exporteerde 1,3 miljoen ton in 2008, waaronder vooral appels en tropisch fruit en in mindere mate citrusvruchten, perziken en peren.

Consumptie en promotie

Het gemiddelde fruitverbruik bedraagt in Frankrijk circa 150 kg per huishouden per jaar en is de laatste vijf jaar stabiel. De consumptiewaarde bedraagt € 8,7 miljard. De markt voor biologische groente en fruit stijgt met 15% per jaar. Toppers zijn aardbeien, sinaasappelen, druiven, clementines, bananen en appels. De traditionele ‘marktleiders’ blijven appels en bananen met een marktaandeel van respectievelijk
17 en 9%. Het Franse inheemse product heeft zijn marktaandeel, nu 54%, weten te vergroten. Dit lijkt het gevolg van de vele promotieacties van sector en overheid ter stimulering van de consumptie van seizoenfruit. Vers inheems fruit heeft als concurrent vooral exotisch fruit, maar ook steeds meer (inheems) vers, verwerkt fruit. Prijs blijkt bij aankoop belangrijker geworden, maar de voornaamste criteria zijn nog steeds versheid, keuzeaanbod en kwaliteit. Ook het argument ‘locale productie’ doet het goed. ‘Gezond’ is het voornaamste aankoopmotief, maar dit speelt minder bij de jongere generaties.

Overheidscampagnes en acties van de sectororganisatie Interfel moeten dit veranderen, zoals La Semaine Fraîch’Attitude, een jaarlijks evenement voor de ludieke promotie van groente en fruit. Editie 2009 telde 25.000 acties in samenwerking met 150 steden, 15.000 restaurants en 8.000 supermarktwinkels! Wettelijk verplichte logo’s als manger au moins 5 fruits et légumes par jour! onder elke tv-reclame voor een voedselproduct, ondersteunen de campagnes. De sector wil nieuwe marketingconcepten uitproberen. Gedacht wordt aan groente- en fruitkiosken op strategische plaatsen in de stad, dubbele etikettering per kg en per stuk, publieksverkoop met bakfietsen, ludieke fruitsnackcorners in warenhuizen enzovoort. Regelmatig leeft ook het debat op over een taxe obésité, een soort
BTW van 5% op ongezonde snacks om hiermee ‘gezond snoepen’ (fruitsnacking) te promoten.

Productinnovatie

Er is grote aandacht voor innovatie in presentatie, ludieke en duurzame verpakking. Een greep: Fruitamines (Champey), een mix van zomerfruit in transparante bakjes; cherry bag (Sicoly); duo’s, een doosje met één fruitsoort in twee verschillende kleuren; Merci Maman (Creno), zakjes met minifruit voor kinderen; Cracky Fruit (Vegafruits), gevriesdroogd fruit; Germes d’Idées, voorverpakte gepasteuriseerde groente en fruit; of de rage van verse fruitdranken (Wanna Juice Bars). Jaarlijks wordt tijdens de vakbeurs MIFFEL te Avignon de prijs ‘Innovafel’ onder het logo Vitaminez l’innovation uitgereikt voor de meest innoverende producten of concepten ter stimulering van de consumptie van groente en fruit. Tijdens de horeca- en cateringbeurs SIRHA wordt de prijs ‘Fruitier d’Or’ uitgereikt voor de mooiste fruitcomposities, waarbij productvalorisatie, creativiteit en kleurenharmonie centraal staan.

Duurzame ontwikkeling

De sector vraagt zich bij duurzame ontwikkeling af of deze ook ‘ecoconcurrerend’ zal zijn. Daar er nog geen officieel erkend EU-keurmerk is, kunnen bedrijven nu alleen de bestaande en soms nogal van elkaar verschillende milieucertificeringen gebruiken als ISO 14001, Agriculture Raisonnée, Agriculture Biologique, GlobalGap of EFQM. Sommige supermarktketens zijn al bezig met eigen CO2-labels. De sector hamert verder op een duurzame verhouding in het Noord- Zuid-handelscircuit en wil toetreden tot de nationale commissie en denktank die is ingesteld voor duurzame handel.

Onderzoek

Experimenteel onderzoek valt onder het door de sector gefinancierde CTIFL, instituut voor praktijkonderzoek groente en fruit. Dit instituut beschikt over een aantal proefstations en werkt nauw samen met het INRA (instituut voor fundamenteel landbouwkundigonderzoek) en bedrijven. Het leent zich ook voor experimenten met innovaties van buitenlandse bedrijven en de communicatie hierover naar telers. Er zijn overheidssubsidies voor specifieke onderzoekprogramma’s
op het vlak van groenten en fruit. De overheid subsidieert verder de pôles de compétitivité, clusters van bedrijven, onderzoeksinstituten en regionale overheden die met themagerichte innovaties bezig zijn.

Op het gebied van fruit zijn vooral actief Vegepolys (www.vegepolys.eu), Pôle Européen d’Innovation Fruits et Légumes (www.peifl.org) en Qalimed (www.qalimediterranee.fr). Het INRA was coördinator van het Europese onderzoekprogramma FLAVO 2005-2008 - met Nederland als partnerland - gericht op flavonoïden, krachtige antioxydanten én smaakversterkers, in appels, aardbeien en druiven en hun derivaten. De resultaten zijn te vinden op http://flavo.vtt.fi.

Marktkansen?

Als gevolg van de kredietcrisis en de exportproblemen, de toenemende (goedkope) import, de nog grote fruitvoorraden (appels) van 2008 en de nieuwe, goede oogst 2009, zal meer fruit op de EU-markt terecht komen. De concurrentie met betrekking tot het eindproduct wordt dus scherper. Niettemin is, zoals hierboven aangegeven, het groente- en fruitsegment van gemaksproducten volop in ontwikkeling. Ook innovatief verpakkingsmateriaal speelt hierin een rol. Ten slotte is er altijd grote belangstelling voor duurzame en innovatieve materiaal/machines en technologie, waarin Nederland excelleert!

Bron: Buitenlandse Markten, LNV-afdeling Parijs, Alexandra Feekes