Popeye alleen nog door spinazie beschermd

Sinds 1 januari is Popeye vogelvrij verklaard. In de Europese Unie mag u de afbeelding van de spinazieminnende held voortaan rechtenvrij op uw T-shirt zetten. Toen Popeye in 1929 voor het eerst zijn opwachting maakte, werd hij in de kortste keren een held. De doorsnee Amerikaan kon zich tijdens de Depressie helemaal identificeren met de kleine zeeman die constant op zijn kop werd gezeten door Brutus (Bluto, in de Engelse versie), tot hij 'can't stands it no more' mompelde en met behulp van een blikje spinazie veranderde in een soort Hulk avant la lettre.

In de kortste keren kreeg het liefje van Olive Oyl uit Thimble theatre zijn eigen stripreeks. Toen de tekenaar Elzie Segar in 1938 overleed, was Popeye populairder dan Mickey Mouse.

De vroegtijdige dood van Segar, die amper 43 werd, is ook de reden waarom het figuurtje sinds gisteren rechtenvrij is. In de Europese Unie loopt het copyright tot zeventig jaar na de dood van de bedenker. In de Verenigde Staten is dat 95 jaar, dus zeker nog tot 2034. Dat betekent dat iedereen in de Europese Unie de tekeningen van Segar kan gebruiken op posters of T-shirts, zonder royalty's te betalen.

Popeye is daarmee de eerste grote cartoonheld die vrij in het publieke domein komt, lang voor Betty Boop of Mickey Mouse. Firma's als Disney volgen de zaak met veel interesse. Het merk Popeye is namelijk nog iets anders dan de copyrechten op Segars werk. En het merk is in handen van King Features, een dochtermaatschappij van de mediamogul Hearst Corporation, die haar rechten met hand en tand wil verdedigen - het figuurtje is dan ook nog steeds goed voor een jaarlijkse omzet van 1,6 miljard euro.

Wie de tekeningen van Segar afdrukt, zal geen rechten moeten betalen. Maar wie een actiefiguurtje van Popeye maakt, of zijn beeltenis gebruikt op een blikje spinazie, zou wel eens een gespierde brief van een advocatenbureau kunnen ontvangen. Zeker als King Features al een gelijkaardig product heeft goedgekeurd. En de beeltenis van Popeye staat op alles, van boeken, speelgoed en computergames tot de onvermijdelijke blikjes spinazie. Waarschijnlijk zal een rechter moeten uitmaken of Popeye ook op blikjes mag staan die niet het fiat hebben gekregen van King Features.

De spin-off industrie rond Popeye kwam al vroeg op gang. Vanaf 1933 was Popeye namelijk ook in de bioscoop te zien. Segar kreeg wel het verzoek om het geweld binnen de perken te houden, om kinderen geen slecht voorbeeld te geven. Maar voor volwassenen was Popeye hét prototype van de kleine man die alleen geweld gebruikt als hij geen andere uitweg meer ziet. Duizenden soldaten en zeelui hadden in de oorlog een Popeye-tatoeage.

Nadat Popeye op de proppen kwam, steeg de verkoop van spinazie in de VS met een derde. Crystal City, de zelfverklaarde 'spinaziehoofdstad van de wereld', was er in 1937 als de kippen bij om een standbeeld van Popeye op te trekken. En J. Wellington Wimpy, een nevenfiguurtje uit de Popeye-strips dat dol is op spinazie, gaf zijn naam aan de hamburgerketen Wimpy's.

Bron: Standaard