Het onderzoeksprogramma Pano van de VRT heeft gekeken naar de West-Vlaamse frietindustrie. West-Vlaanderen is het centrum van de Belgische aardappelteelt, met bedrijven als Agristo, Lutosa en de grootste, Clarebout Potatoes, die wereldwijde spelers zijn in diepvriesfriet.
De sector wordt geprezen als een industrieel succesverhaal, met een jaarlijkse omzet van 4,6 miljard euro en export van 3 miljoen ton frieten wereldwijd. Clarebout Potatoes, opgericht eind jaren 80 door Jan Clarebout in Heuvelland, werd recent overgenomen door het Amerikaanse Simplot en behoort nu tot de grootste producenten van diepvriesfrieten ter wereld.
De keerzijde voor telers
Uit onderzoek van Pano en een studie van Greenpeace blijkt dat het succes van de industrie zwaar weegt op telers. Het onderzoek stelt dat Belgische aardappeltelers amper 1 eurocent ontvangen per pakje friet van 2,60 euro. Volgens het programma zitten boeren vast in contracten met verwerkers, waarbij de contractprijzen eenzijdig worden bepaald door de industrie. Ongeveer een derde van de aardappelen wordt op de vrije markt verkocht, twee derde via contracten. Telers klagen over 'wurgcontracten', strenge sancties bij misoogst en dreiging met rechtszaken. Velen durven niet openlijk te getuigen uit angst voor represailles.
Conflicten en klachten
Recent hebben aardappelverwerkers zoals Clarebout contracten eenzijdig aangepast, zo blijkt uit reacties van telers in de uitzending, wat tot klachten bij de Economische Inspectie van de FOD Economie leidde. Deze onderzoekt agressieve handelspraktijken, laattijdige betalingen en contractbreuken, met mogelijke sancties zoals boetes of doorverwijzing naar het parket.
Christophe Vermeulen, CEO van belangenverdediger Belgapom, ziet, desgevraagd, geen problemen in de werkwijze van Clarebout: "Ik denk niet dat er een probleem is met de machtsverhoudingen. De risico's zitten inderdaad bij de telers. Maar de boeren zijn geen slachtoffer, want ze kunnen er ook veel geld mee verdienen, als ze hun aardappelen goed bewaren en er veel vraag naar is."
Conclusie
De Belgische aardappelindustrie is economisch succesvol en internationaal toonaangevend, maar dit succes gaat, zo stelt Pano, gepaard met zware machtsongelijkheid ten opzichte van telers en twijfelachtige invloed in lokale politieke structuren. Telers blijven het werk doen, ondanks de risico's en uitdagingen.
Bron: VRT
