Tholen – Hoe halen we meer waarde uit groenten als broccoli, prei en kool? Tijdens het event Unlocking the Power of Bio-actives ontvouwde Rob Baan, eigenaar van Koppert Cress, zijn visie op de verborgen kracht van groenten. Want waar ligt de toekomst van de tuinbouw, als bulkproductie alleen niet langer voldoende is? Volgens Rob en Brightlands Campus in Venlo ligt het antwoord in de piepkleine, maar krachtige bioactieve stoffen in groenten en fruit.
© Bram Becks
In zijn presentatie op de Campus in Venlo pleitte Rob voor een herpositionering van de tuinbouwsector als basis voor een gezonde samenleving. Rob schetste een huidig ongezond makend systeem dat klemzit tussen regels, belangen en versnippering. Het onderzoek naar de gezonde eigenschappen van groenten en fruit op Brightlands moet helpen daar verandering in te brengen. Hij riep de AGF-sector en de gezondheidssector op tot samenwerking. "De zorgkosten zijn geëxplodeerd van 70 miljard in 2012 naar 113 miljard nu. De oplossing ligt hier, in Brightlands. Pak die power op. Voedingswetenschappers, ga naar de tuinbouw. Tuinbouw, ga naar de farmacie. De toekomst heeft haast."
Planten, geen pillen
Aan de hand van een oud tv-fragment over voedingssupplementen liet Rob zien hoe scheef ons voedselsysteem in elkaar zit. "We zijn gemaakt om planten te eten, niet om pillen te slikken. Ons lichaam is in twee miljoen jaar slechts 0,2% veranderd. We zijn gemaakt voor planten, planten, planten. Af en toe iets dat langzaam rent, vliegt of zwemt, maar vooral: planten." Zijn ideale dieet? "Tachtig procent plantaardig, twintig procent dierlijk."
© Bram BecksGezonde hapjes van chef-kok Nicky van den Beuken
Restaureren, nivelleren, deltaplan
Die filosofie bracht hij in de praktijk binnen zijn eigen bedrijf. Geïrriteerd door het ongezonde eetgedrag van zijn medewerkers, transformeerde hij de bedrijfskantine tot een restaurant met gratis gezonde lunches. De naam restaurant is afgeleid van het woord restaureren, herstellen, en dat gebeurt daar onder zijn ogen. De gratis lunch noemde hij een vorm van "nivellering van gezondheidskansen": iedereen, van productiemedewerker tot directeur, heeft toegang tot dezelfde gezonde voeding. De resultaten waren opvallend. "In de eerste twee maanden waren we 200 kilo personeelsgewicht kwijt. En het effect werkt door: mensen gaan thuis ook anders eten, de kinderen pikken het op."
© Bram BecksVanuit de zaal werd meegedacht
Gratis lunches leidden echter tot een juridische strijd met de Belastingdienst, die de gratis lunch als verkapt loon zag. Rob won aanvankelijk bij de Hoge Raad, maar de wet werd achteraf aangepast. "Zo werkt het bij de Belastingdienst. Ik ben nu weer bezig."
Inmiddels heeft hij een kosten-batenanalyse laten uitvoeren waarvan hij de resultaten binnenkort zal presenteren. "We kunnen aantonen dat elke euro die een werkgever in een gezonde lunch steekt, drie euro oplevert. Minder verzuim, minder hart- en vaatziekten, minder diabetes en minder vervroegde pensionering. Het is een investering die zich dubbel en dwars terugbetaalt."
Rob wil bereiken dat een gratis gezonde lunch op bedrijven (en scholen) mogelijk wordt, met minimaal 100 gram groente per persoon, bijvoorbeeld in soep of salade. "Als we dat in heel Nederland invoeren, scheelt dat de gezondheidszorg 10 tot 15 miljard euro per jaar. Waar wachten we op? Dit is een deltaplan voor gezondheid."
Functionele voeding
Rob ging verder ook in op de rol van bioactieve stoffen in groenten, stoffen die wetenschappelijk aantoonbaar gezondheidsbevorderend werken, zoals sulforafaan in broccoli. "Het is eigenlijk een natuurlijk insecticide. Als jij dat eet, denkt je lichaam: 'Hé, er komt gif binnen!' en gaat het stofjes aanmaken om dat onschadelijk te maken. Dat noemen we weerstand. Je lichaam kan meer medicijnen maken dan Bayer en Pfizer bij elkaar."
In Japan, waar Rob jarenlang werkte, zijn zulke functionele voedingsmiddelen heel normaal. "Daar mag je op de verpakking zetten: 'Deze tomaat bevat veel lycopeen, goed voor de prostaat.' Hier mag dat niet. Sterker nog, ik kreeg een boete omdat ik op mijn website citeerde uit een onderzoek van Johns Hopkins University waaruit bleek dat broccoli-kiemen beschermen tegen kanker. Ik zei het niet zelf, ik quote alleen! Maar het mocht niet." Deze boete hangt prominent in het bedrijf, het is Rob's 'geuzenboete' en zal waarschijnlijk de voorkant van zijn boek 'De toekomst heeft haast' zijn, waar hij momenteel aan werkt.
© Marjet Lubbers-Bruijnse | AGF.nl
Meer kilo's of meer inhoudsstoffen
Ook vanuit de wetenschap groeit de belangstelling voor bioactieve stoffen. Onderzoek op de Brightlands Campus laat zien dat de gehaltes aan deze waardevolle stoffen sterk kunnen variëren tussen rassen, en dat ze in de afgelopen decennia zelfs zijn gedaald. In het project Success4BioActives is de centrale vraag: hoe kunnen we rassen telen die niet alleen robuust zijn, maar ook een optimale gezondheidswaarde hebben, en hoe kunnen we oogst en verwerking zo sturen dat deze stoffen behouden blijven?
© Bram Becks Onderzoeker en teler Pim Vrehen
Uit eerste bevindingen blijkt dat de afname van inhoudsstoffen deels wordt veroorzaakt door de raskeuze. Veredeling richtte zich jarenlang op opbrengst, meer kilo's per plant, wat leidde tot waterigere groenten met een lagere nutriëntendichtheid. "We zijn vergeten dat een plant een afweging maakt," legden onderzoekers Mark Smits en Pim Vrehen uit. "Een plant zonder stress investeert alle energie in groei. Maar een plant die een beetje moet vechten, tegen droogte of insectenvraat, activeert verdedigingsmechanismen. Juist die processen produceren de gezonde stoffen waar mensen baat bij hebben. Door alle stress weg te nemen, kweken we groenten die er perfect uitzien, maar intern armer zijn."
© Bram BecksOnderzoeker Mark Smits
Hun onderzoek richt zich op de relatie tussen rassen en bodems. Zo kunnen telers straks een ras kiezen dat aansluit bij de microbiologie van hun specifieke grond. Ook voor de retail liggen er kansen: consumenten tonen steeds meer interesse in de herkomst en kwaliteit van hun voeding. Groenten telen met aandacht voor bodemgezondheid, plantweerbaarheid en nutriëntendichtheid biedt een verhaal waarmee supermarkten zich kunnen onderscheiden.
Voedingswaarde behouden
Bij verwerking gaat vaak een deel van de voedingswaarde verloren, vooral door verhitting. De Gentle Dry-methode biedt hiervoor een oplossing. Gijs Hendriks (Blue Engineering) presenteerde onderzoek naar dit milde en gecontroleerde droogproces bij tomaten en uien.
© Bram Becks Gijs Hendriks van Blue Engeneering
Het principe is eenvoudig: tomatenpuree wordt over een verwarmde plaat van 75–95°C geleid, waardoor een dunne laag ontstaat die tot poeder wordt vermalen. Deze methode bleek meer voedingsstoffen te behouden dan vriesdrogen. Bij tomaten waren de resultaten overtuigend; bij uien zijn nog meer testen nodig.
© Marjet Lubbers-Bruijnse | AGF.nl
Werking van polyfenolen
Tot slot besprak onderzoeker Colin Dohmen de rol van polyfenolen, stoffen die van nature voorkomen in veel groenten en fruit. De gemiddelde Nederlander eet jaarlijks zo'n 14 kilo toegevoegde suikers, oftewel 86 suikerklontjes per week. Overtollige suiker wordt opgeslagen als vet en draagt bij aan welvaartsziekten als diabetes type 2 en hart- en vaatziekten.
© Bram Becks Colin Dohmen
Uit laboratoriumonderzoek blijkt dat polyfenolen de opname van suiker in de bloedbaan kunnen remmen. Ze beïnvloeden enzymen die suikers afbreken, waardoor de bloedsuikerspiegel stabieler blijft en minder vet wordt opgeslagen.
© Marjet Lubbers-Bruijnse | AGF.nl
Foto's Bram Becks
Voor meer informatie
René Kurvers
Brightlands R&D Tomorrrow's Food
Tel.:+31 (0)6 193 93 980
[email protected]
www.brightlands.com
