Verduurzaming van onze voedselproductie leidt tot hogere productiekosten. Consumenten betalen slechts een deel van deze meerkosten. Een ander deel van de verduurzamingskosten moeten boeren en tuinders zelf betalen, bovenop hun bestaande (en sowieso al stijgende) bedrijfskosten. Dat is de belangrijkste conclusie van de vierde Agro-Nutri Monitor die de Autoriteit Consument en Markt (ACM) vrijdagmiddag publiceerde.
Vooral als het gaat om aardappelen, tomaten, appelen en sperziebonen zijn de kosten voor biologische productie de laatste jaren sneller gestegen dan de opbrengsten, meldt de ACM. Wat LTO betreft moet dit anders: "Als we verdere stappen willen zetten om onze voedselproductie te verduurzamen, moeten consument, markt en overheid dat gezamenlijk mogelijk maken."
Beperkte betalingsbereidheid
In de Agro-Nutri Monitor 2025 onderzocht de ACM voor de periode 2021 t/m 2023 welke belemmeringen boeren en tuinders ervaren bij hun verduurzaming. Daarvoor keek de ACM onder andere naar de meerkosten die zij maken en de aanvullende vergoeding die zij ontvangen voor duurzamere producten. De conclusies van het onderzoek liegen er niet om, aldus LTO: "De beperkte betalingsbereidheid is nog steeds een knelpunt voor verdere stappen naar grootschalige verduurzaming". Diezelfde conclusie trok de ACM óók op basis van de Agro-Nutri Monitor 2022.
Agrariërs die onder een duurzaamheids-keurmerk produceren, ontvangen daarvoor een hogere vergoeding. Maar 6 op de 10 boeren geven aan dat deze aanvullende vergoeding onvoldoende is om hun meerkosten te dekken. Uit het onderzoek van ACM blijkt verder dat vooral kleinere telers moeite hebben om rendabel te blijven. Grotere teeltbedrijven behalen gemiddeld hogere marges. Ook onzekerheid over het duurzaamheidsbeleid van de overheid maakt dat boeren terughoudender zijn met investeringen. Dit vertraagt hun duurzaamheidsinspanningen.
Biologische landbouw
Biologische boeren krijgen hun duurzaamheidskosten niet altijd vergoed. Dat komt volgens de ACM doordat de kosten voor biologische productie meer zijn gestegen dan de opbrengsten. Ook vorig jaar publiceerde LTO een nieuwsbericht waarin ze lieten zien dat investeren in verduurzaming van de bedrijfsvoering weerbarstig is. De NOS berichtte toen dat in verschillende bedrijfstakken – zoals akkerbouw, tuinbouw, geitenhouderij en pluimvee – sprake is van een netto afname van het aantal biologische bedrijven. Belangrijkste oorzaak: biologische boeren en tuinders kunnen hun stijgende duurzaamheidskosten niet door de markt vergoed krijgen. Hoewel de vraag naar biologische producten in 2025 licht lijkt te zijn toegenomen, betekent dit nog niet dat deze voldoende is om de kosten van biologische boeren geheel te vergoeden.
Benchmark
Nederlandse duurzaamheidskeurmerken worden in het buitenland vaak niet erkend. Hierdoor worden boeren en tuinders die investeren in verduurzaming achtergesteld in hun concurrentiepositie, en worden hun exportmogelijkheden beperkt. In opdracht van de ACM heeft SEO Economisch Onderzoek gekeken naar benchmarking (= vergelijking) van keurmerken. Het onderzoek van SEO laat zien erkenning van Nederlandse keurmerken in het buitenland kan leiden tot lagere kosten, grotere afzetmogelijkheden en het ontvangen van een meerprijs. Een belangrijke aanbeveling is om hier ook op Europees niveau meer werk van te maken.
Een andere aanbeveling van de ACM is om samenwerking in de voedselketen te versterken. Samenwerking bij duurzaamheidsinspanningen kan het verdienvermogen van voedselproducenten versterken. Het grootste voordeel zit in kostenbesparing en zekerheid over de afzet van producten. Zoals de ACM het formuleert: "De risico's van verduurzaming, zoals een misoogst doordat bepaalde gewasbeschermingsmiddelen niet gebruikt mogen worden, liggen meestal bij de boer. Soms worden er afspraken gemaakt over vergoedingen of compensaties wanneer bepaalde risico's werkelijkheid worden. Ook afnamegaranties kunnen helpen om de gevolgen van risico's te beperken. Toch blijven de meeste risico's in de praktijk voor rekening van de boer."
De ACM is inmiddels gestart met de volgende Agro-Nutri Monitor. Daarin wil de toezichthouder verder onderzoeken hoe het nu precies komt dat biologische en andere duurzame boeren hun kosten niet altijd vergoed krijgen.
Bron: LTO
