Brazilië is momenteel het enige land in Noord- en Zuid-Amerika dat zich actief voorbereidt op een mogelijke uitbraak van Fusarium-verwelkingsziekte tropical race 4 (TR4). Uit onderzoek van Embrapa in Colombia blijkt dat de cultivars BRS Princesa en BRS Platina resistent zijn tegen de schimmel Fusarium oxysporum f. sp. cubense. Deze ontdekking maakt deze rassen tot waardevolle, natuurlijke barrières tegen deze ziekte, die wereldwijd tot aanzienlijke schade in de bananenteelt heeft geleid.
Hoewel R4T in Brazilië nog niet is aangetroffen, is de schimmel al wel vastgesteld in de buurlanden Colombia (2019), Peru (2020) en Venezuela (2023). De verspreiding vindt plaats via besmette grond, jonge planten en gereedschap, waardoor de zorgen over een mogelijke introductie in Brazilië toenemen.
Resistentietesten in Colombia
De weerbaarheid van de cultivars werd onderzocht door de Colombiaanse landbouwonderzoeksorganisatie (AgroSavia), onder toezicht van het Colombiaanse landbouwinstituut (ICA) en met ondersteuning van de vereniging van bananentelers (Augura). De proeven werden uitgevoerd op het eerste bedrijf in Colombia waar R4T werd gevonden, onder zowel kas- als veldomstandigheden. Volgens AgroSavia-onderzoeker Mónica Betancourt bleek minder dan 1% van de BRS Princesa en BRS Platina planten aangetast, waardoor deze rassen als resistent zijn bestempeld.
In hetzelfde onderzoek zijn ook diploïde bananenrassen getest om het genetische veredelingsprogramma van Embrapa in Colombia te ondersteunen.
Veredeling en samenwerking
Edson Perito Amorim, hoofd van het Embrapa-programma voor genetische verbetering van bananen en bakbananen, onderstreepte het belang van internationale samenwerking. Drie naar Colombia verzonden hybriden bleken volgens hem "100% efficiënt" en de introductie van één daarvan wordt in 2026 verwacht.
Ook werken Embrapa-onderzoekers aan nieuwe Cavendish-varianten met mogelijke resistentie tegen R4T. Janay Almeida dos Santos-Serejo: "We hopen ten minste één via weefselkweek ontstane variant te identificeren die resistent is tegen Tropical Race 4."
Volgens Fernando Haddad, fytopatholoog bij Embrapa, richt het veredelingsprogramma zich al tientallen jaren op Fusarium-resistentie en hadden moleculaire markers al op mogelijke resistentie gewezen nog voordat deze veldproeven plaatsvonden.
Reacties van telers en bewaking
Het Braziliaanse ministerie van Landbouw heeft het toezicht op R4T versterkt binnen het Nationaal Programma voor de Preventie van en het Toezicht op Afwezige Quarantaine Ongedierte. Ricardo Hilman, Federaal Auditeur voor de Landbouw: "Telers moeten alert blijven; het fytosanitaire toezicht blijft actief en preventieve maatregelen worden voortgezet."
Voor telers in de Braziliaanse Ribeiravallei, waar bananen goed zijn voor meer dan 70% van de lokale economie, is deze ontwikkeling van groot belang. Augusto Aranha, voorzitter van Abavar, noemt resistente rassen een belangrijke geruststelling, maar onderstreept dat bioveiligheidsmaatregelen essentieel blijven.
Regionale samenwerking
Embrapa werkt daarnaast nauw samen met Corbana in Costa Rica. Hier worden 10.000 Cavendish planten ingezet voor veredelingsdoeleinden. Deze samenwerking heeft al 25 hybriden opgeleverd die momenteel worden geëvalueerd. In Brazilië lopen agronomische proeven met een nieuwe Prata-variëteit in het noorden van Minas Gerais, waarvan de introductie in 2026 wordt verwacht.
Bron: Abrafrutas
