Kagisho Molatedi, afgestudeerd in bankwetenschappen en zonder enige werkervaring, had een sterke wens om bij te dragen aan een maatschappelijk relevante onderneming. Die kans vond hij bij Mariëtte Kotze, general manager voor industrieondersteuning bij Hortgro, de organisatie die de hard- en steenfruitsector in Zuid-Afrika vertegenwoordigt.
Kagisho groeide op in een voormalig bruisend goudmijnstadje dat inmiddels zijn glans heeft verloren. Samen met zijn broer Tshedisegang voelde hij de behoefte om onderdeel te worden van een organisatie met intensieve arbeidsmogelijkheden en goede toekomstperspectieven.
Mariëtte Kotze van Hortgro vertelde Kagisho over een organisatie die als doel heeft om de jongere generatie – met name generatie Z – te betrekken bij de vergrijzende tuinbouwsector in Zuid-Afrika. Tegelijkertijd wil deze organisatie de bestaande ongelijkheden aanpakken door de concentratie van productiemiddelen in handen van een kleine groep te doorbreken.
Deze organisatie heet PALS: Partners in Agri Land Solutions. Ze werd elf jaar geleden opgericht door telers zelf, met als doel telers uit historisch benadeelde gemeenschappen in hun directe omgeving te ondersteunen. Ondanks de complexe context van landhervorming in Zuid-Afrika – waarin veel projecten zijn mislukt – probeert PALS juist die fouten te vermijden en duurzame oplossingen te bieden.
Het PALS-concept is gebaseerd op investeringen in nieuwe en bestaande bedrijven, met als doel partnerschappen te vormen die voordelig zijn voor alle betrokkenen. Dit initiatief, dat zijn oorsprong vindt in de Witzenbergvallei, heeft inmiddels navolging gekregen in andere delen van het land, zoals bij Maluti PALS in de Vrijstaat en Mpumalanga PALS. Hier hebben commerciële telers hun steun toegezegd. (Een evaluatie van vorig jaar wees echter op een gebrek aan betrokkenheid van commerciële telers als een beperking van het programma.)
Volgens een externe beoordeling bezitten telers uit historisch benadeelde gemeenschappen binnen het PALS-initiatief in de Witzenbergvallei 2.139 hectare land, en nog eens 6.520 hectare land in samenwerking met commerciële partners.
© Witzenberg PALS Luchtfoto van het teeltbedrijf Mon Don Estate van Kagisho en Tshedisegang Molatedi in de Breede River Valley in de Westkaap
De menselijke basis
"Mariëtte Kotze bracht Gerrit van Vuuren en mij in contact, en ons gedeelde ambities en waarden zorgden voor een goede verstandhouding," vertelt Molatedi over zijn eerste ontmoeting met Van Vuuren, een advocaat en strategisch juridisch adviseur van PALS.
Kagisho kreeg steun van zijn broer Tshedisegang, een chemisch ingenieur. Gerrit van Vuuren stelde hen vervolgens voor aan Juan-Ivan Smuts, een teler van de vierde generatie en CEO van Lucerne Agri in Robertson. "Het klikte bijna meteen bij onze eerste ontmoeting."
Dat was twee jaar geleden. Intussen zijn de Molatedi-broers een partnerschap aangegaan met Lucerne Agri, dat het fruit en de tomaten van hun teeltbedrijf Mon Don Estate verpakt en op de markt brengt. "We hebben perziken, nectarines, abrikozen en bovendien 15 ha tomaten."
"Er bestaat vaak een geïdealiseerd beeld van ondernemerschap, maar in werkelijkheid is het hard werken. Het is verre van wat je op Instagram ziet van ondernemers die leven in luxe. Dat is gewoon niet de realiteit."
Twee belangrijke lessen van PALS zijn samenwerking met een ervaren partner en de bereidheid om dingen voor elkaar te krijgen. "In onze uitdagende sector kan vertraging ernstige gevolgen hebben voor de levensvatbaarheid van een bedrijf. Efficiëntie is cruciaal om te overleven."
Hij vervolgt: "Eerlijkheid en doorzettingsvermogen zijn essentiële lessen die we hebben geleerd. Deze samenwerking spreekt ons aan vanwege die menselijke verbinding. We zijn zo overtuigd van het PALS-model dat we het volledig onderschrijven."
© Witzenberg PALS
Het teeltbedrijf door een andere bril bekijken
Als de eerste werkgevers uit historisch benadeelde gemeenschappen streven ze er bewust naar om hoge standaarden te hanteren en vriendelijk om te gaan met hun personeel. Ze zijn opgegroeid in de Vrijstaat, een regio bekend om veehouderijen en rijstteelt. "Gezondheids- en veiligheidsincidenten op teeltbedrijven zijn vaak schokkend," zegt Tshedisegang. "Het raakt families diep wanneer je iemand kent die slachtoffer is geworden van slechte werkomstandigheden."
Tshedisegang, die zelf in de mijnbouw heeft gewerkt, benadrukt dat veiligheid meer betekent dan alleen regels en beleid. "Het gaat erom dat iedereen na een werkdag weer veilig thuiskomt." Kagisho voegt toe dat zonder de steun van commerciële partners veel waardevolle kennis en expertise van werknemers verloren zou gaan.
"De combinatie van agrarische kennis en ondernemersvaardigheden is de kern van deze sector. Initiatieven zoals PALS brengen landbouwexperts en ondernemende mensen samen. Zulke projecten zijn essentieel voor een succesvolle landhervorming en zouden voor iedereen toegankelijk moeten zijn," zegt hij. "Dit betekent ontzettend veel voor mijn broer en mijzelf."
© Witzenberg PALS Kagisho Molatedi: "Ik zou deze ervaring wel ieder leven willen opdoen"
Voor meer informatie:
Phathiswa Ngangelizwe
Witzenberg PALS
Tel: +27 23 316 1191
[email protected]
[email protected]
https://www.sapals.co.za/
