Impact van de handelsoorlog met de VS op de Nederlandse economie en bedrijfsleven

De nieuwe Amerikaanse invoerheffingen op onder andere staal, aluminium en auto-onderdelen onderstrepen de kwetsbaarheid van de open Nederlandse economie. De maatregelen raken vooral de sectoren Industrie, Transport & Logistiek, Technologie, Media & Telecom (TMT) en de groothandel. ABN AMRO analyseert in een rapport de afhankelijkheid van Nederlandse sectoren van de handel met de VS.

Invoerheffingen en toenemende onzekerheid
Sinds maart zijn hogere tarieven van kracht op diverse producten. Deze maatregelen raken ongeveer 75% van de Nederlandse goederenexport naar de VS, die in 2024 €38,4 miljard bedroeg. Ondernemers maken zich zorgen over vraaguitval, mogelijke tegenmaatregelen en oplopende kosten.

Lessen uit het verleden
Vergelijkbare periodes zoals het 'America First'-beleid onder Trump en de Brexit leidden eerder al tot verstoring van handelsstromen, hogere kosten en onzekerheid. Bedrijven passen toeleveringsketens aan en ervaren meer administratieve lasten.

Export raakt als eerste producenten
De VS is de vijfde exportbestemming van Nederland. Ongeveer 6% van het exportvolume en bijna 12% van de toegevoegde waarde komt daar vandaan. Machines en vervoermaterieel, zoals chipmachines, zijn de belangrijkste exportproducten. Ongeveer 196.000 voltijdbanen en 2,7% van het bbp hangen samen met export naar de VS. Hogere invoertarieven verlagen de vraag naar Nederlandse machines, staal, aluminium en chemieproducten.

Een deel van de Nederlandse export naar Duitsland komt via 'indirecte export' uiteindelijk ook in de VS terecht. De impact op diensten is voorlopig beperkt, maar hogere goederenprijzen kunnen ook hier de bestedingen drukken. Vooral zakelijke dienstverlening, reparatie en installatie van machines en juridische dienstverlening zijn kwetsbaar.

Luchtvaart en toerisme
Luchtvracht profiteert soms van ontregeling, zoals bij voorraadopbouw voorafgaand aan tarieven. Toch zal afnemende wereldhandel de vraag uiteindelijk drukken. Toerisme en zakenreizen kunnen lijden onder de verminderde koopkracht van Amerikanen. Nederlandse reisorganisaties verdienen jaarlijks ruim €1 miljard aan Amerikaanse klanten. Als consumenten minder te besteden hebben, zal het toerisme afnemen.

Rol van groothandel
De groothandel vormt een cruciale schakel in de exportketen, met €3,8 miljard export naar de VS in 2023. Ruim €1,7 miljard daarvan komt uit wederuitvoer, zoals producten die via Nederland worden doorgeleid. Mkb-bedrijven zijn vaak afhankelijk van groothandels om buitenlandse markten te bereiken.

Farmaceutische industrie en TMT-sector
Nederlandse farmaceuten exporteren veel naar de VS en zijn afhankelijk van Amerikaanse diensten zoals klinisch onderzoek. Vooralsnog zijn geneesmiddelen uitgezonderd van heffingen, maar onzekerheid kan leiden tot verplaatsing van activiteiten.

De TMT-sector verdient relatief veel in de VS: 10,5% van de exporttoegevoegde waarde, oftewel €2,5 miljard. In telecom is dit zelfs 22%. De groei komt deels door datacenterinvesteringen van Amerikaanse techbedrijven als Microsoft en Amazon.

Koersschommelingen en kostenstijgingen
De dollar is met 10% gedaald tegenover de euro, wat Europese producten duurder maakt voor Amerikanen. Bedrijven die zich niet hebben ingedekt tegen wisselkoersrisico's kunnen hierdoor extra hinder ondervinden.

Nederland als netto-importeur kwetsbaar voor tegenmaatregelen
Nederland importeert meer uit de VS dan het exporteert, onder meer ruwe olie, LNG en wapensystemen. Eventuele vergeldingsmaatregelen van de EU kunnen de prijzen van Amerikaanse producten verhogen. De afhankelijkheid van medische apparatuur uit de VS is groot: €4,7 miljard in 2024, vooral MRI- en CT-scanners. Veel van deze technologie wordt via Nederland doorgevoerd naar andere EU-landen.

De komende NAVO-top kan leiden tot afspraken over grotere import van Amerikaanse wapensystemen en LNG, wat het handelstekort mogelijk iets verkleint.

Sterke diensteninvoer uit VS en afhankelijkheid van Amerikaanse tech
Nederland importeerde in 2023 voor 40,7 miljard euro aan diensten uit de VS, tegenover 26,1 miljard euro aan export, waarmee de VS de belangrijkste handelspartner zijn voor diensten. Heffingen op deze diensten zijn voorlopig geen EU-maatregel, al heeft Commissievoorzitter Von der Leyen gedreigd met importheffingen op digitale diensten van Amerikaanse techreuzen. Nederlandse bedrijven zijn sterk afhankelijk van Amerikaanse software- en clouddiensten (o.a. Microsoft, Google, Amazon). Ook de AI-revolutie wordt grotendeels door Amerikaanse bedrijven gedomineerd, wat deze afhankelijkheid voorlopig vergroot.

Onzekerheid remt investeringen
ABN AMRO constateert dat onzekerheid over een handelsoorlog het bbp drukt, vooral doordat bedrijven minder investeren en consumenten meer sparen. Volgens de COEN-enquête maakt ruim 60% van de industriële ondernemers zich zorgen over importtarieven. Zij vrezen lagere afzet, wat investeringen afremt. De CBS-investeringsradar toont in mei 2025 een verslechtering ten opzichte van de maand ervoor, mede door dalende beurskoersen en negatievere producentenoordelen. Na een tijdelijk herstel van de beurs steeg het vertrouwen iets, mede door het tijdelijk opschorten van tarieven tussen de VS en China.

Bedrijven zoeken oplossingen
Om kosten te beperken, bouwen bedrijven voorraden op vóór de invoering van tarieven (frontloading) of maken gebruik van regelingen zoals de 'first sale rule'. Tarieven worden soms deels door ondernemers geabsorbeerd of gespreid over meerdere markten. Bedrijven herzien ook hun toeleveringsketens. Airbus levert bijvoorbeeld vliegtuigen bestemd voor de VS in derde landen af. De auto-industrie past zich aan via alternatieve routes of leaseconstructies. Productie verplaatsen naar de VS of landen met lagere tarieven is een ingrijpende maar soms noodzakelijke optie. Bijvoorbeeld Heineken acht dit vanwege lang bestaande productiefaciliteiten niet eenvoudig. Verder wordt gezocht naar alternatieve afzetmarkten zoals de EU en geprofiteerd van investeringsprogramma's zoals de Duitse 'Bazooka'. De situatie zet aan tot verhoging van de arbeidsproductiviteit.

Economische groei zwakt af
De Nederlandse economie is nauw verbonden met de VS. ABN AMRO verlaagt de groeiverwachtingen voor Nederland door de handelsoorlog. Vooral internationaal georiënteerde sectoren merken dit:

Industrie: Verwachte groei van 4% wordt bijgesteld naar 1% vanwege uitgestelde investeringen en lagere export, o.a. van machines. Ook de afhankelijkheid van Duitse auto-export beïnvloedt de sector.
Transport & Logistiek: Wordt geraakt door lagere export en verminderde industriële activiteit.
TMT & Zakelijke dienstverlening: Sterk afhankelijk van Amerikaanse technologie. Invoertarieven op diensten zouden deze sectoren kunnen raken, maar in het basisscenario blijft TMT groeien.
Food: Slechts 3% van de export gaat naar de VS. Specifieke segmenten zoals alcoholische dranken en vis kunnen geraakt worden. Verwachte groei: 1% in 2025.
Leisure: Wordt indirect beïnvloed. Minder Nederlanders reizen naar de VS en Amerikanen kiezen vaker voor binnenlandse vakanties. Hotels en reisorganisaties merken dit. Groei: 1,5% in 2025, 1% in 2026. De btw-verhoging op overnachtingen in 2026 vormt een extra rem.
Retail: Binnenlandse detailhandel blijft redelijk stabiel. Groothandels merken meer van internationale verstoringen. Verwachte groei: 1% in 2025.
Agrarisch: Export van bloembollen en import van veevoer deels afhankelijk van VS. Binnenlands beleid (o.a. krimp veestapel) heeft grotere impact. Verwachte krimp: 2,5% in 2025 en 2% in 2026.
Zorg: Nauwelijks geraakt door internationale handel. Groei van 3,5% in 2025 en 2% in 2026, dankzij overheidsinvesteringen. Politieke onzekerheid (val kabinet) kan de vooruitzichten wel beïnvloeden. Levering van medische technologie blijft kwetsbaar.
Bouw: Vooralsnog geen directe impact van de handelsoorlog. Verwachte groei: 1% in 2025, 2,5% in 2026. Nationaal beleid over stikstof en infrastructuur is bepalend voor latere jaren.

Lees hier het volledige rapport

Bron: ABN AMRO