De Nederlandse tuinbouw toont een gezonde financiële ontwikkeling. Dat vinden onderzoekers van de Rabobank. Er bestaan wel een aantal zorgen. In de glastuinbouw gaan die vooral over de energietransitie. Bedrijven noemen netcongestie (onvoldoende beschikbare capaciteit op het elektriciteitsnet) hier als het belangrijkste probleem. Bij de opengrondsteelten is de overgang naar een teelt zonder of met zo min mogelijk gebruik van chemische gewasbescherming de grootste uitdaging, zo blijkt uit een sectorupdate.
Geen update zonder barometer. Die slaat positief uit. De Rabo-tuinbouwbarometer geeft (nog steeds) een ruime voldoende aan de financiële ontwikkeling van de sector.
De prijsvorming van de meeste producten is voldoende voor een rendabele bedrijfsvoering, stellen de onderzoekers. Binnen de tomaten is de prijsvorming voor specialties iets minder dan voor de gewone trostomaten. Bij komkommers is het economisch resultaat van de eerste teelt iets minder dan vorig jaar. Het resultaat in de voedingstuinbouw hangt volgens de bankonderzoekers vaak sterk samen met de energiehuishouding. Kostenstijgingen van energie, arbeid en meststoffen vlakken hier inmiddels af.
In het publieke debat rondom de thema's energie, water, gewasbescherming en arbeid gaat het nauwelijks over de samenhang van het gehele tuinbouwcomplex, constateren de onderzoekers van de bank. Lambert van Hooren en Arne Bac stellen: "De aanwezigheid van de primaire productie is voor ontwikkelaars van nieuwe rassen en technologieën van groot belang om hun innovaties te kunnen testen in de praktijk. Daarnaast is de primaire productie belangrijk voor de handelsbedrijven in groenten en fruit, of bloemen en planten. Zij combineren het product van de Nederlandse tuinder met de import van buitenlandse collega's voor vooral de consument in de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. Hierdoor ontstaat een compleet sortiment voor de schappen van de supermarkt, de gespecialiseerde vakhandel of de foodservice."
Sierteelt afhankelijk van koopkrachtontwikkeling
De sierteelt laat over het geheel genomen een positieve ontwikkeling zien en er was sprake van een goede Moederdagomzet. Koopkrachtontwikkeling lijkt hier altijd wat meer invloed te hebben op de afzet dan die bij groente en fruit. Zo stelt een voorzichtige consument de aankoop van een bosje bloemen of een kamerplant soms uit. Daarnaast is het binnen deze subsector vaak moeilijker om goede energiedeals vast te leggen. Veel sierteeltbedrijven onder glas zijn kleiner, hebben niet altijd warmekrachtkoppelingen én zijn voor de kwaliteit van de productie echt afhankelijk van belichting.
Bij de prijsvorming van sierteeltproducten is het beeld wisselend. Chrysanten- en tulpenprijzen zijn goed (geweest), voor groene kamerplanten en gerbera mag de prijsvorming verbeteren, terwijl Phalaenopsis wel weer een gezonde ontwikkeling laat zien. De forse krimp van het areaal met Phalaenopsis met ongeveer 30% heeft daarin een belangrijke rol gespeeld.
De Vereniging van Groothandelaren in Bloemkwekerijproducten (VGB) en Floridata kwamen met positief nieuws over de export van snijbloemen en potplanten. In het eerste kwartaal steeg de export met 4% vergeleken met 2023 en in april was de stijging nog groter.
De exportwaarde naar het Verenigd Koninkrijk liet een stevige plus zien (in tegenstelling tot Frankrijk). De Britse pond was het eerste kwartaal dit jaar ongeveer 3% sterker ten opzichte van de euro in het eerste kwartaal van 2023. Daarnaast hebben vooral Britse tuincentra meer pot- en tuinplanten ingekocht met het oog op de naderende grensinspecties vanaf 1 mei dit jaar. Door deze inspecties zullen naar onze inschatting de kosten of prijzen met ongeveer 0,5 – 1,0% stijgen. Tot slot loopt een exportstijging van 4% ongeveer gelijk met de inflatie, waardoor het reële rendement niet is veranderd.
De Britse branche-organisatie HTA meldt wel al een stijging van 22% in omzet voor aangesloten tuincentra in de eerste maanden van dit jaar. Ook is het Britse consumentenvertrouwen is met 15 punten gestegen: van -36 in maart 2023 naar -21 in maart 2024 (op een schaal van -100 tot + 100).
Energietransitie in de tuinbouw geen gelopen koers
De glastuinbouw zet in op een klimaatneutrale teelt in 2040. Belangenbehartigers geven aan dat dit mogelijk is als aan een aantal randvoorwaarden wordt voldaan. Daaraan lijkt nu te worden gesleuteld door de glastuinbouw versneld meer heffingen te laten betalen voor CO2-emissie. Ook lopen geothermieprojecten vertraging op door lange procedures en vernieuwde regelgeving. Reden voor de Rabobank om een enquête uit te voeren onder glastuinders en te kijken hoe het staat met de energietransitie.
Uit deze enquête blijkt dat glastuinbouwbedrijven in de afgelopen drie jaar vooral geïnvesteerd hebben in (extra) scherminstallaties, LED-verlichting, aardwarmte-aansluitingen en zonnepanelen. Bijna de helft van de bedrijven geeft aan daar meer dan 20% energiebesparing mee te hebben behaald, of dit te verwachten. De redenen om niet te investeren in energiebesparende maatregelen lopen sterk uiteen. Zo zijn er bedrijven met nog goede energiecontracten, kan er soms met teeltmaatregelen voldoende besparing worden gerealiseerd, of wachten ondernemers op mogelijkheden op aansluiting bij regionale, gebiedsgerichte initiatieven.
Ook de komende drie jaar worden deze investeringen verwacht, met vaak ook ontvochtiging als onderdeel van de investering in (extra) schermen en invoering van Het Nieuwe Telen. Andere investeringen die op het netvlies staan bij tuinders zijn warmtepompen, e-batterijen en e-boilers. Vooral bij een investering in een warmtepomp lijkt de e-batterij onmisbaar. Deze realiseert meer buffercapaciteitvoor een kostenbewust gebruik van de warmtepomp.
Op langere termijn worden investeringen genoemd die nu nog vaak in onderzoek- of pilotfase zijn. Soms gaat het om investeringen met een lange proceduretijd, zoals voor windmolens. De redenen voor ondernemers om in te zetten op energiebesparing verschillen onderling. Het kan gaan om kostenbesparing, subsidiebeleid, afnemerswensen of regelgeving. Belemmeringen zijn er ook. Daarbij is netcongestie de belangrijkste reden om nog niet te investeren.
"Combineren we de resultaten uit deze enquête met de recente berichtgeving over de moeilijkheden in de ontwikkeling van geothermie, dan zien we dat het doel om de Nederlandse glastuinbouw in 2040 klimaatneutraal te laten opereren nog inspanningen vergt van de sector en alle betrokkenen daaromheen", schrijven de onderzoekers. "Dit is nog geen makkelijke opgave."
De bank publiceert eerdaags een 'Menukaart glastuinbouw energietransitie' waarin ruim vijftig energiebesparende mogelijkheden op een rij zijn gezet.
Bron: Rabobank