Tijdens de FTI-festivalweek, dat liep van 15 tot en met 22 maart, demonstreerde ILVO, in het kader van het Europees onderzoeksproject ZeroW, bij het bedrijf Fructus Juice bv. (Cuveliergroep) in Borgloon een experimentele hightech sappers-container en een flexibele sap & smoothie productielijn voor gemengde overschotten van groenten en fruit. "Hiermee wordt het haalbaarder om relatief kleinschalige en vooral diverse overschotten om te zetten in lang houdbare, pure, gezonde sappen of smoothies", zo legt Yves Cuvelier van Cuvelier Fruit en Fructus Juice uit.
"Voor o.m. de voedselbanken is dat op termijn goed nieuws. Zij krijgen als erkende liefdadigheidsinstelling gratis de veilingoverschotten aangeboden. Maar logistiek is de verdeling van verse producten voor hen een zware opdracht. Sap zou hen meer tijd geven. Ook voor veilingen en telers met piekoverschotten is de versapping een mogelijke verbreding. ZeroW heeft de technologische en voedingstechnische kennis op peil gebracht, om precies kleinere en vooral gevarieerde voedselverliesstromen aan te pakken."
Vlaams minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale economie en Landbouw Jo Brouns, bekeek de resultaten: "Deze innovatie heeft een duurzame en een sociale dimensie: voedselverliezen op een systematische manier verminderen, en oog hebben voor de stijgende vraag naar betaalbare voeding. Goed dat we dit in het kader van de FTI-week ook aan jongeren tonen, zodat zij zien dat zij via STEM-richtingen in dergelijke maatschappelijke projecten kunnen participeren."
Voedselverspilling en stijgende vraag bij de Voedselbanken
In Vlaanderen gaat jaarlijks van boer tot bord zo'n 866.000 ton voedsel verloren. Meer dan de helft daarvan wordt verspild bij de huishoudens, rond de 20% van de verliezen gebeuren tijdens de verwerkingsfase, 11% zit in de primaire productie. Samengeteld met de niet-humaan-eetbare voedselreststromen zitten we in Vlaanderen op 3,05 miljoen ton nevenstromen uit de agrovoedingsketen. Daarvan wordt 86% gevaloriseerd als diervoeder, vergistingsbron of compost. Vlaanderen mikt met zijn actieplan op 30% minder voedselverlies t.o.v. 2015, door preventie, en liefst ook door herverwerking als menselijk voedsel.
Voor de overschotten aan groenten en fruit bestaat er een Europese 'marktverordening Groenten en Fruit'. Die laat gratis bedeling toe aan (erkende) liefdadigheidsinstellingen. Bij de Voedselbanken stijgt intussen drastisch het aantal klanten van voedselhulp. In 2022 meldden zich 210.000 mensen, een stijging met 24,3% op amper vier jaar tijd. De hoeveelheid voedsel per begunstigde daalde van 125 kilo naar 110 kilo per jaar, of omgerekend 4 maaltijdequivalenten per kop per week, in plaats van 5. In 2022 bestaat 56,4% van de producten die de Voedselbanken inzamelden uit kwaliteitsvolle voedseloverschotten. Een derde (32%) is verse groenten en fruit. De beperkte houdbaarheidsdatum van de versproducten zorgt dat een deel van de gratis schenkingen van de veilingen of winkels toch verloren gaat. De vrijwilligers krijgen ze niet tijdig verdeeld krijgen.
Technologisch robuuste, lokale verwerking tot stabiel, lang houdbaar product
De onderzoekspartners van ZeroW zien heil in technologie zodat verse groenten en fruit om economische of logistieke redenen niet langer hoeft te verdwijnen in biogasinstallaties, maar op het bord terechtkomt van (kwetsbare) gezinnen. Ook de fruit- en groententelers zien meerwaarde in deze ontwikkelingen.
Emma Van Steenweghen (Boerenbond): "Er is nood aan lokale biomassahubs zoals de ZeroW-container die uitgerust is met verwerkingstechnologie waarmee onvermijdbare reststromen en overschotten van groenten en fruit jaarrond verwerkt kunnen worden. De extra uitdaging in vergelijking met bestaande persinstallaties is dat we veel flexibiliteit verwachten. De machine hoort breed inzetbaar te zijn en zou ook kleine, zelfs gemengde volumes moeten aankunnen. Het eindproduct moet gepasteuriseerd zijn, dus langer houdbaar, maar vooral ook kwaliteitsvol en smakelijk."
ZeroW-testcontainer levert 6 lekkere sappen en fruitrepen op: zero waste
De voedingstechnologen binnen het ZeroW consortium hebben innovatieve technologieën verkend: de vacuüm spiraalfilterpers (GEA VaquliQ) en de Pulsed Electric Fields technologie (ELEA). Uit de testen bleek dat de vacuüm spiraalfilterpers wel degelijk breed inzetbaar is voor een grote diversiteit aan groente- en fruitsoorten, ook gemengd. De PEF technologie vergt nog verder studiewerk om de beste procesparameters voor de nieuwe recepturen te bepalen.
In Borgloon stond de verwerkingsunit met o.a. de PEF technologie tijdelijk opgesteld, in zijn container. Een dergelijke unit is verplaatsbaar naar plekken waar de overschotten ontstaan. Een tweede technologische productielijn werd door ILVO/Food Pilot samen met het fruitverwerkend bedrijf Fructus Juice gerealiseerd, waarin zuustofarm werd vermalen en geperst met de vacuüm spiraalfilterpers, in combinatie met de pasteurisatie en afvullijn van Fructus Juice.
Bart Van Droogenbroeck (ILVO): "Zowel hard als zacht fruit en groenten laten zich vlot en gemengd verwerken zonder rendements- of kwaliteitsverlies. Dat is een nieuwe verworvenheid, en belangrijk voor de logistieke én economische haalbaarheid in de latere praktijkomgeving. De blend gebeurt bij aanvang en niet achteraf, zoals bij de commerciële mengsappen op grotere schaal vaak het geval is. Er is geen bijkomende handling nodig om steeltjes van krieken, of pellen van appels, kiwi's of peren te verwijderen. Daarenboven kan de verwerkingsunit enkele tientallen kilo's tot een halve ton vruchten per uur verwerken, in tegenstelling tot de bestaande verwerkingsbedrijven die meteen grotere tonnages in gescheiden stromen verwachten."
De eerste kwaliteitstests na een klassieke pasteurisatie zijn veelbelovend: de sappen blijken van bijzonder hoge kwaliteit en zullen wellicht minstens 6 tot 12 maanden houdbaar zijn. Van de perskoek die achterblijft na het persen, heeft ILVO in de Food Pilot ook al experimentele vezelrijke vruchtenrepen gemaakt. Tot 20% perskoek per reep levert een goed resultaat. Tests op veiligheid en houdbaarheid zijn gepland in de nabije toekomst.
Qua mixrecepten zijn tot nu toe 6 geslaagde, lang houdbare sappen ontwikkeld. Ze zijn geperst op basis van meer dan 10 ingrediënten, waaronder appel, peer, komkommer, selder, kiwi, gember en wortel.
Implementatie in zicht
De interesse om op deze oplossing voor voedselverliezen door te gaan is aanwezig bij de betrokken professionals. Yves Cuvelier en Jo Driesmans van Fructus Juice overwegen na de testfase om te investeren in een eigen installatie: "Voor het verwerken van hardfruit zijn er al verwerkingsopties, maar voor zacht fruit en groenten ligt dat anders. Bovendien laat dit ons toe om bij een plotse crisis, zoals bij hagelschade of onverwachte overschotten, het fruit toch te valoriseren op een duurzame manier".
De gratis verdeling aan liefdadigheidsinstellingen, die wél wettelijk geregeld is voor overschotten van vers fruit en groenten, is momenteel niet toepasbaar op verwerkte producten zoals verpakte sappen of smoothies. Etienne Rubens van de Belgische Federatie van Voedselbanken: "Wij vragen dat onze voedselhulporganisaties meer gratis afgehaalde groenten en fruit bekomen én ook mogen laten verwerken door een externe partij die ze daarvoor in natura vergoeden, bijvoorbeeld in een bepaalde percentage van het geproduceerde sap."
Omringd door technologie
Naast de demonstratie bij Fructus Juice werden er nog 5 innovaties getoond tijdens het Flanders Technology & Innovation Festival, waaronder een automatisch-rijdende palloxkar van UCLL, het onderzoek van PCfruit naar hoe perenbomen er in 2050 uitzien en de nieuwe volautomatische sorteerlijn van BelOrta. Minister Economie, Innovatie, Werk, Sociale economie en Landbouw Jo Brouns, aanwezig op het persevent in Borgloon, benadrukte onder meer het belang van innovatie voor de primaire sector en ook het belang van STEMonderwijs: "Opleiding en het vinden van gekwalificeerd personeel is een belangrijke uitdaging voor de Limburgse fruitbedrijven."
Voor meer informatie:
Fructus Juice bv.
Colenstraat 11
B-3840 Borgloon, België
Tel.: +32(0)495 88 89 94
info@fructus.be
www.fructus.be