De Vlaamse AGF-sector kon in 2023 haar omzet verder vergroten naar 7,7 miljard, terwijl de werkingskosten daalden. De verdere stijging van de omzet, gecombineerd met een daling van de kosten leidde tot een verbetering van de toegevoegde waarde, die in 2022 op een absoluut dieptepunt belande, zo meldt Boerenbond.
"Hoewel het er aanvankelijk naar uitzag dat de aardappeloogst omwille van het late en natte voorjaarsseizoen het ging laten afweten, zorgde de omslag naar beter en zonniger weer voor een sterke groei van het gewas met opbrengsten die zich herstelden op het niveau van 2021. Ook de meeste diepvriesgroenten en een aantal verse groenten realiseerden opnieuw behoorlijke opbrengsten na de droogte en de hitte van 2022."
Door aanzienlijke opbrengststijgingen tegenover 2022 daalden de aardappelprijzen op de vrije markt fors. In tegenstelling tot de meeste openlucht groenten, daalden de prijzen van de glasgroenten zoals komkommers en trostomaten, terwijl de prijzen van prei verdrievoudigden na het bijzonder slechte jaar 2022. Ook witloof kende in 2023 een betere prijsvorming na het slechte jaar 2022.
Werkingskosten dalen in 2023
Na een forse stijging van de werkingskosten in 2022 (+ 24%), daalden in 2023 de kosten met 6,7%. Daardoor hernam de toegevoegde waarde van de Vlaamse land- en tuinbouw. Toch moet gesteld worden dat de globale kostendaling uitsluitend moet toegewezen worden aan kostendalingen voor energie en meststoffen. Alle andere kosten zoals loonkosten en allerlei diensten waarop de sector een beroep doet, stegen verder door. De voornaamste kostenstijging deed zich voor bij plantenbeschermingsmiddelen omwille van de hoge ziektedruk in 2023 veroorzaakt door afwisseling van natte en warme weersomstandigheden, die de schimmelziekten de vrije loop lieten.
"We stellen vast dat in 2023 zo’n 80% van de gerealiseerde omzet opging in werkingskosten. Met 1,5 miljard euro bruto toegevoegde waarde trad in 2023 een gevoelig herstel op. Het is echter wel de vraag of dit al dan niet gaat om een structureel dan wel om een tijdelijk effect."
Verdere omzetgroei
De omzet van de Vlaamse land- en tuinbouwsector, die in 2022 al de kaap van 7 miljard euro overschreed, is in 2023 verder gestegen naar 7,7 miljard euro. Na een toename met 21% in 2022, kende de omzet in 2023 een verdere stijging met 5%.
Dit cijfer is het resultaat van een omzetstijging met 3,6% in de plantaardige sectoren en een omzetstijging met 5,6% in de dierlijke sectoren. Onderliggend verbergen de globale omzetcijfers wel sterke verschillen al naargelang van de deelsectoren.
De stijging van de globale omzet in de plantaardige sector is de resultante van zowel opbrengst- als van prijsstijgingen, die elk 50% van de stijging verklaren. Ze wordt gedreven door een omzetstijging in de groentesector (+ 15%) . In de diepvriesgroentesector kwam er herstel van de opbrengsten na het zeer droge jaar 2022 en tegelijk stegen ook de contractprijzen behoorlijk.
De verse open lucht groenten die via de veilingen verhandeld werden lieten globaal dan weer een flink prijsherstel optekenen door een verdrievoudiging van de prijzen van prei, de voornaamste open lucht groente voor de versmarkt. Voor witloof kwam er 2023 een prijsherstel met 26%, terwijl de prijzen in 2022 terugliepen met 32%. Voor glasgroenten waren er weliswaar prijsdalingen voor paprika, komkommers en (tros)tomaten.
Daartegenover daalde de omzet in de akkerbouw- en fruitsector in beide gevallen met 3%. Ondanks de omzetstijgingen voor aardappelen (+ 15%), kon de akkerbouwsector geen plus optekenen. Voor aardappelen zullen de opbrengsten dit jaar aanzienlijk hoger uitvallen dan in het zeer droge jaar 2022, maar daar tegenover staat een flinke prijsdaling op de vrije markt.
In de fruitsector wordt de omzetdaling in 2023 verklaard door de sterke productiedaling voor peren (- 22,5%). De fruitsector had in 2023 te kampen met prijsdalingen, zowel voor appelen, peren als voor aardbeien.
Globaal een aardappelomzet verwacht van 15% hoger dan 2022
In 2023 steeg het Vlaamse areaal consumptieaardappelen met 7,1% tegenover 2022. Vlaanderen telt in 2023, 55.726 ha aardappelen. "Hiermee zitten we terug op het pre-corona areaal, na de terugval van het areaal in 2020, 2021 en 2022. We stellen vast dat in Vlaanderen de stijging van het areaal groter was dan de stijging in de voornaamste Europese productiegebieden (België, Duitsland, Frankrijk en Nederland), waar het areaal met 2 à 3% toenam."
Door de regenval was er veel vertraging in het uitplanten van de aardappelen. De oogst van de vroege aardappelen was later dan gewoonlijk en bovendien waren er sterk schommelde opbrengsten, al naargelang er al dan niet werd beregend tijdens de droogteperiode.
Waar de groeiomstandigheden er voor bewaaraardappelen aanvankelijk ongunstig waren, kwam er een kentering in de maand augustus omwille van beter weer.
Boerenbond verwacht dat de hectareopbrengsten zo’n 14% hoger zullen uitvallen tegenover 2022 en zodoende zullen stranden op gemiddeld 44 à 45 ton/ha. Weliswaar worden kwaliteitsproblemen bij de bewaring verwacht, onder meer door de hoge ziektedruk die aanwezig was tijdens het groeiseizoen.
In combinatie met het gestegen areaal zou de totale Vlaamse productie van consumptieaardappelen 20,6% hoger uitvallen dan in 2022.
In Vlaanderen wordt de laatste jaren ongeveer 30% van de aardappelen op de vrije markt verhandeld. De overige 70% van de productie wordt onder contract verbouwd. In 2023 stegen de contractprijzen met gemiddeld 40%, maar omwille van de meevallende opbrengsten daalden de prijzen op de vrije markt recent met maar liefst 45%.
Vrije en contractprijzen gecombineerd resulteren in een te verwachten prijsdaling met 4,3%. Globaal wordt een omzet verwacht die 15% hoger zal uitvallen tegenover 2022.
Omzet groenten stijgt met 15% door prijsstijgingen voor verse open luchtgroenten, industriegroenten en witloof
De gegevens over volumes en prijzen van de eerste 8 maanden van 2023 voor groenten die via de veilingen verhandeld werden, wijzen op een gestegen omzet ten opzichte van de eerste 8 maanden van 2022.
De globale productie van de glasgroenten steeg in de eerste 8 maanden van 2023 met 9,5% ten opzichte van 2022. Deze stijging is vooral een gevolg van productiestijgingen voor komkommers (+ 34%). Voor zowel losse tomaten als voor trostomaten daalden de producties lichtjes.
De prijzen van de glasgroenten daalden met gemiddeld 14,6%, vnl. door prijsdalingen voor komkommers (- 33%) en trostomaten (- 16%). Anderzijds stegen de prijzen van aubergines (+ 26%), kropsla (+ 26%) en paprika (+ 14%).
De globale omzet van glasgroenten daalde met 6,6% tegenover 2022.
De totale productie van openluchtgroenten die via de veilingen verhandeld wordt (= versmarkt) lag in de eerste 8 maanden van 2023, 18% lager tegenover dezelfde periode van 2022. Dit gemiddelde is het resultaat van sterk uiteenlopende evoluties al naargelang van het product. Zo kende de productie van veldsla en courgettes een productiestijging met respectievelijk 17% en 14%. Daarentegen daalde de productie van prei met bijna 10% en de productie van bloemkolen met bijna 20% tegenover 2022.
De prijzen van de openlucht groenten verdubbelden globaal tegenover 2022. Deze evolutie wordt quasi uitsluitend verklaard door de prijsevolutie voor prei. De prijzen voor prei waren in 2023 maar liefst 3,5 keer zo hoog als in 2022. Het jaar 2023 werd dan ook voor prei een veel beter jaar dan 2022, toen de prijzen maar liefst 75% terugliepen 2022. In de eerste helft van 2022 waren de prijzen van prei uitermate slecht Prei is de voornaamste openlucht groente in Vlaanderen voor de versmarkt. Voor courgettes stegen de prijzen met 23%, terwijl de bloemkoolprijzen 41% hoger uitvielen in vergelijking met 2022.
De globale omzet van openluchtgroenten bestemd voor de versmarkt verdubbelde tegenover 2022.
Voor witloof, dat een beschermde teelt is, daalde de aanvoer met 16%, terwijl de prijzen stegen met maar liefst 83% tegenover 2022. Net zoals voor prei, waren de prijzen voor witloof in de eerste helft van 2022 bijzonder slecht. In 2023 steeg de omzet van witloof met 53% in vergelijking met 2022.
Het globale Vlaamse areaal diepvriesgroenten steeg in 2023 met 3,5% tegenover 2022, nadat het areaal in 2022 teruggevallen was naar zo’n 28.600 ha. "In 2023 zien we dus opnieuw een beperkte toename tot 29.330 ha. De sterk gestegen teeltkosten, de verminderde vraag vanuit de groente verwerkende bedrijven en de geopolitieke situatie lagen aan de basis van de productieterugloop. Intussen zijn de contractprijzen voor de diepvriesgroenten weliswaar behoorlijk gestegen, wat broodnodig was. De voornaamste prijsstijgingen deden zich voor in de contracten van erwten en wortelen (voor beiden + 40%), maar ook voor prei en bonen stegen de contractprijzen (voor beiden + 30%). Bij spuiten, bloemkolen en spinazie bedroegen de prijsstijgingen respectievelijk 20%, 21% en 25%."
Binnen de diepvriesgroenten is het areaal bloemkolen en bonen het sterkst gestegen (voor beiden + 13%). Daarentegen deed de voornaamste areaaldaling zich voor bij spinazie (- 39%), gevolgd door spruiten (- 7,6%). De verminderde vraag naar diepvriesspruiten voor de export ligt hiervan aan de basis. Zo waren de VS een grote afnemer van Belgische spuiten, maar is de vraag teruggevallen.
Vermeldenswaardig is dat het areaal ajuinen opnieuw toeneemt (+ 7,4%), na een afname in 2022 (- 16%). In de periode 2012 - 2022 ging deze teelt elk jaar in stijgende lijn.
Met uitzondering van spinazie en in beperkter mate wortelen zouden de opbrengsten van alle industriegroenten stijgen tegenover het zeer droge jaar 2022. Over de gehele lijn beschouwd liggen de opbrengsten toch nog net onder het niveau van 2021. Uitschieter inzake opbrengsten zijn de bonen, maar ook voor spruiten en bloemkolen werden behoorlijke rendementsstijgingen opgetekend.
De globale productie van industriegroenten zal naar verwachting zo’n 10% hoger liggen tegenover 2022. De industrie groenten worden in hoofdzaak onder contract geteeld. De contractprijzen stegen gemiddeld met 26,3% tegenover 2022.
Boerenbond verwacht dat de omzet van industriegroenten in 2023 bijna 40% hoger zal uitvallen tegenover 2022.
Omzet fruitsector globaal stabiel door diverse evoluties
De globale omzet voor fruit bleef algemeen stabiel tegenover 2022. In de eerste 8 maanden van 2023 waarin de oogst van 2022 verkocht werd, lag de gecommercialiseerde hoeveelheid peren 22,5% lager tegenover 2022. In die periode was er wel een stijging van de prijzen van de peren met 9%.
In de eerste 8 maanden van 2023 daalde de hoeveelheid via de veilingen gecommercialiseerde appelen met 14% tegenover 2022. Daarentegen stegen de prijzen van de appelen met 20,4%.
In de eerste 8 maanden van 2023 daalden de gecommercialiseerde hoeveelheden aardbeien met 10% tegenover 2022. De prijzen van de aardbeien lagen in dezelfde periode 20,6% hoger.
"De eerste oogstramingen voor het seizoen 2023-2024 geven aan dat we in Europa een lagere appeloogst (11,7 miljoen ton of - 3,27% tegenover 2022) mogen verwachten. De oogst van peren in de EU (1,7 miljoen ton of - 13% tegenover 2022) zal daarentegen extreem laag zijn."
Op basis van oogstramingen van het Departement landbouw, verwachtingen van het Verbond van Belgische Tuinbouwveilingen (VBT), producentenorganisaties en Boerenbond wordt de Belgische appeloogst 2023 geraamd op 203 miljoen kg. Ten opzichte van 2022 is dit een daling met 14,9%.
De lagere opbrengsten voor appelen in België zijn vooral toe te schrijven aan een verdere afbouw van het areaal, gecombineerd met een lagere productie. Sinds het seizoen 2018/2019 daalde het areaal appelen met 1.089 ha tot 4.896 ha. Het zijn vooral Jonagold (- 620 ha) en Jonagored (- 569 ha) die verdwenen zijn. Het komende seizoen zal het Belgische appelareaal voor het eerst voor minder dan de helft uit Jonagold en Jonagored bestaan. "We kunnen dus duidelijk spreken van een trendbreuk in de appelteelt. Nieuwe rassen zijn intussen in opmars (+40% op 5 jaar) en vertegenwoordigen bijna 22% van het Belgisch areaal appelen."
Er zullen in 2023 412 miljoen kg peren geproduceerd worden. Dit is een stijging met 19% ten opzichte van 2022. "Ook in de perenteelt zien we dat er sterk ingezet wordt op innovatie en diversificatie van het aanbod met een reeks van nieuwe perenvariëteiten, naast Conférence. België is uitgegroeid tot het belangrijkste peren producerende land in de EU."
De komende jaren zal de fruitsector verplicht zijn om te blijven zoeken naar nieuwe afzetopportuniteiten op nieuwe markten en verdere modernisering van de fruitbedrijven (nieuwe variëteiten, risicobeheersing, diversificatie…). Tegelijk moet de sector blijven inzetten op het verhogen van de consumptie van appelen en peren. Van cruciaal belang hierbij is de steun van de Belgische grootdistributie en de consument in hun bewuste keuze voor appelen en peren van Belgische bodem.
"We noteren verder een groeiend aantal bedrijven met kleinfruit. Er is een toenemende diversificatie in de producties (bijvoorbeeld kersen, diverse soorten bessen zoals blauwe en rode bessen, stekelbessen, braambessen, kiwibessen en frambozen) waarmee ingespeeld wordt op nieuwe consumptietrends. In 2023 steeg het areaal kleinfruit met 1,4% naar 2.175 ha tegenover 2.145 ha in 2022. Ook de prijzen voor kleinfruit waren in 2023 behoorlijk, met uitzondering van blauwbessen en frambozen."
Bron: Boerenbond
