Zuid-Afrika is tot nader order terug in fase 6 van de stroomonderbrekingen – zoals automobilisten maar al te goed weten nu de verkeerslichten het weer niet doen – , maar het is de land- en tuinbouw die een onevenredig zware last draagt van de geplande stroomonderbrekingen – ook bekend als loadshedding – van staatselektriciteitsleverancier Eskom, zo constateerde het Bureau voor Landbouw- en Voedselbeleid (BAFP).
Zuid-Afrika heeft dit jaar al 248 dagen loadshedding gekend en het is precies een jaar geleden dat er een week voorbijging zonder de geplande stroomonderbrekingen.
Metaaldieven houden ook het loadsheddingschema in de gaten om elektriciteitsmasten van ijzer te ontdoen, terwijl koperkabel al tientallen jaren wordt gestolen. Een groot deel ervan komt in het buitenland terecht. Daarom werd het recente verbod op de export van schroot verlengd tot het einde van het jaar.
"Loadshedding is beangstigend. Tien tot twaalf uur per dag zonder elektriciteit is een zeer zware last voor ons. De kosten zijn astronomisch", zegt een exporteur uit de Oost-Kaap. "De dieselkosten in onze regio bedroegen dit jaar alleen al R 200-250 miljoen (€ 9,5-12 miljoen)."
De daling van de citrusexport kan in verband worden gebracht met loadshedding en gebrek aan onderhoud in november en december vorig jaar, zo menen sommigen in de sector. Vooral de storingen in de irrigatie wogen zwaar door.
Import van € 581 miljoen aan zonnepanelen in 2023
De geplande stroomonderbrekingen begonnen veertien jaar geleden en kostten de economie tussen 2007 en 2019 bijna R 35 miljard (€ 1,7 miljard), raamt adviesbureau Nova Economics.
Om de irrigatiepompen en koelcellen te laten functioneren worden nu op grote schaal dieselgeneratoren gebruikt, maar de energiekosten van een generator worden op 133% hoger geraamd dan die van de stroom die door Eskom wordt geleverd. Sommigen hebben het zelfs over 200%. En ondertussen moeten ook de rekeningen van Eskom betaald worden.
Bovendien groeien er twijfels over de financiële reserves van de overheid om de hoeveelheid diesel die het land verbruikt te betalen.
Zuid-Afrika heeft dit jaar te maken gehad met meer loadshedding dan in de afgelopen tien jaar. Volgens Daily Investor zijn er dit jaar tot nu toe zonnepanelen geïmporteerd ter waarde van R 12 miljard (€ 581 miljoen), wat een nieuw record is voor het land.
In haar monetaire rapport van april 2023 constateerde de Zuid-Afrikaanse Centrale Bank een verlies van 12% aan werkuren vorig jaar in de land- en tuinbouwsector.
"Een toename van de intensiteit van loadshedding verminderde de reële bbp-groei van de Zuid-Afrikaanse landbouwsector met 0,27%", schrijft het Bureau voor Landbouw- en Voedselbeleid in zijn analyse van de impact van loadshedding op de West-Kaap.
Gezien de verschillen in klimaat is het niet eenvoudig om de bevindingen van de Kaap te extrapoleren naar de rest van de zomerregengebieden. De West-Kaap heeft bijvoorbeeld nog steeds sneeuw, terwijl in het noorden de vroege zomer definitief is aangebroken.
Maar wat over het hele land duidelijk is, is dat de land- en tuinbouw tot de economische sectoren behoort die het zwaarst getroffen worden door loadshedding.
"Dus," vervolgt het rapport van BFAP, "wordt op nationaal niveau de impact van loadshedding op de economie geschat op R 9,53 per kWh, waarbij de landbouw 10,4% (of R 0,99 per kWh) van de totale kosten voor zijn rekening neemt. Als we echter kijken naar de bijdrage aan het bbp, worden de genormaliseerde kosten van loadshedding voor de landbouw geschat op R 4,01 per kWh, wat aantoont dat dit de sector is die het zwaarst wordt getroffen door loadshedding."
Het BFAP-onderzoek citeert een enquête van FruitSA over loadshedding in 2023 onder meer dan 200 spelers in de fruitsector in het hele land, van wie "95% van de deelnemers voor meer dan 50% afhankelijk is van Eskom, en van die groep geeft slechts 7% aan voor 50-80% afhankelijk te zijn."
Iets meer dan de helft van de respondenten zei dat ze 24 uur per dag elektriciteit nodig hadden om hun activiteiten uit te voeren, meestal voor irrigatie, bemesting en koeling.
De kosten om 500 hectare teelt om te zetten in zonne-energie bedragen grofweg R 10 tot R 15 miljard (€ 0,5-0,75 miljard), afhankelijk van het gebruik, het gewas en de topografie.
"Het is echt moeilijk voor de telers", zegt een landbouweconoom, "en de banken verstrekken niet meer zo vrolijk leningen als voorheen."
Brancheorganisatie AgriSA raamt dat Zuid-Afrikaanse telers in alle sectoren momenteel R 205 miljard (€ 10 miljard) aan schulden hebben.