Tholen - We kunnen wel spreken van een turbulent 2022 voor de gehele wereld, maar uiteraard ook voor de agf-sector. Een jaar waarin we dachten van de ene crisis af te zijn (pandemie) en toch weer in een 'polycrisis' terecht kwamen. "En we moeten eerlijk zijn; dat gaat waarschijnlijk nog een tijd aanhouden in het komende jaar. We zullen moeten samenwerken om er allemaal heelhuids uit te komen", vertelt Luc Vanoirbeek van VBT, waarmee we kijken naar het afgelopen en nieuwe jaar.
Luc Vanoirbeek (rechts) met Philippe Appeltans van BelOrta
"Het was natuurlijk een bijzondere start", steekt Luc van wal. "Er heerste in het begin van 2022 een soort van opluchting dat we eindelijk uit de pandemie leken te geraken. 'Nu kan het normale leven weer beginnen'. Toen vervolgens de oorlog om de hoek kwam kijken, kwamen velen toch van een koude kermis thuis. In de eerste plaats natuurlijk de afschuwelijke gevolgen voor de bevolking aldaar. Het is echt een 'gamechanger' geweest." Luc stelt dat corona voor de groenten- en fruitsector eigenlijk helemaal niet zo slecht is geweest. "In de jaren 2020 en 2021 was de omzet namelijk wel degelijk gestegen; respectievelijk 9 en 4 procent. Toen we dachten deze stijging nu uit te gaan bouwen en 'back to normal' te gaan, brak de oorlog uit. Toen ontstonden er twee dingen die zeer belangrijk zijn."
"Ten eerste was er een combinatie van factoren die de kostprijs dermate omhoog hebben gejaagd dat alles onder druk kwam te staan. Alles werd duurder en op een niet eerder geziene manier", vervolgt Luc. "Ten tweede werden alle handelsstromen verstoord. Bepaalde trafieken werden verlegd, waardoor de Europese markt onder druk kwam te staan. Men kon haar volumes niet meer kwijt." Normaal is er dan sprake van een bepaalde marktwerking waarbij het aanbod minder wordt en de prijzen dus stijgen. "In dit geval konden de prijzen echter het verlies aan volume niet compenseren. De prijzen stegen wel, maar niet in de mate die ze moesten doen. Dit resulteerde voor velen in een bijzonder moeilijk jaar."
Een jaar waar, volgens Luc, men richting de wanhoop begon te keren. "We hebben in de afgelopen jaren veel crises gehad, maar altijd was er toch wel een spoor van een antwoord. In deze situatie ligt dat voor velen veel moeilijker. Er is grote onrust; in de glastuinbouwteelt of de serres leeggelaten moeten worden en in de fruitteelt of het fruit bewaard moet worden of gelijk de markt op gooien. Dat is maar een voorbeeld van de essentiële keuzes, lange en korte termijn, die men moet maken. En dus zijn we niet weer terug naar 'business as usual' inmiddels, maar blijven ze nog even 'unusual'. Het is een polycrisis, een perfecte storm aan uitdagingen, waar iedereen verstandig op moet reageren."
Seizoenen
Moeten we er dan allemaal maar mee stoppen en wat anders gaan doen? "Nee, zeker niet", verzekert Luc. "We zullen alleen moeten realiseren dat we moeten samenwerken om sommige dingen voor elkaar te krijgen. Ik hoor dikwijls dat seizoenen terug komen, maar ik denk dat we de seizoenen kwijt zijn. Wat is bijvoorbeeld het seizoen van appelen? Tegenwoordig eist de markt dat een groot deel van het groenten en fruit jaarrond verkrijgbaar is. Dat wil de consument ook. De vraag is alleen hoe we dit op een duurzame manier kunnen organiseren. Er zitten veel grote uitdagingen in, maar ik ben er niet pessimistisch over. Het zal niet evident zijn om nieuwe dingen te vinden, maar laten we samenwerken om dat te realiseren."
"Er wordt alleszins over lokaal gepraat, maar ik zie in de winkels weinig fundamentele veranderingen. Het bio-schap neemt een klein beetje toe, maar de traditionele producten blijven toch het meest in trek. We blijven gewoontedieren", legt Luc uit. "Echter zouden de wijzigingen in de voeding veel negatiever moeten zijn voor dierlijke producten. Iedereen roept dat we meer groenten en fruit moeten eten, maar dat zien we niet terug in de cijfers. Integendeel, die staan juist onder druk na de pandemie. Ik hoop dat we in de toekomst weer een stijging zullen zien."
Is de intentie voor 0% btw op groenten en fruit dan wellicht een oplossing? "Ja en nee", aldus Luc. "Natuurlijk waardeer ik de moeite en laat het zien dat we ermee bezig zijn, maar op dit moment is de btw 6%. Wat is nu het verschil in prijs als men een kilo appelen koopt voor 2 euro? Dat is een druppel op een gloeiende plaat."
We doen er, volgens Luc, beter aan om de consumptie van groenten en fruit te blijven promoten. "Storytelling kan wel bijdragen. Men reageert beter op een goed verhaal, maar daar zullen we ons wel voor moeten blijven inzetten. Via VLAM investeren we ongeveer 3,6 miljoen euro in agromarketing. Of dit nu via websites of promotiecampagnes is. Promotie is echter een zaak van de lange adem. We zullen moeten blijven vertellen over de meerwaarde van groenten en fruit; en met name de duurzaam geteelde, gezonde Belgische groenten en fruit. De economische missie naar Japan kan hier bijvoorbeeld ook bij helpen om nieuwe markten te vinden. Dit moet je echter wel blijven doortrekken."
Samenwerking
Een belangrijk aspect hierin is dus de samenwerking. Op bedrijvenniveau, maar ook organisaties en zelfs lidstaten, zo stelt Luc. In het afgelopen jaar hebben zowel BFV en BelOrta, als REO Veiling en Coöperatie Hoogstraten, in België aangegeven gesprekken te starten voor intensieve samenwerking. "Het is misschien wel de manier om dingen te bewerkstelligen. Echter hebben REO en Hoogstraten besloten de fusiegesprekken te stoppen. Helaas is na een open, transparant en eerlijk gesprek naar boven gekomen dat het in deze turbulente tijden niet genoeg toegevoegde waarde heeft om de stap te zetten. Het zijn verstandige mensen die de beslissing hebben genomen, maar zeg nooit; nooit."
"Nu is het voordeel dat we in België al een hele grote samenwerking hebben binnen de sector", legt hij uit. "Ik denk dat we daarin toonaangevend zijn in Europa en ik ben ervan overtuigd dat het ons ook al verder heeft geholpen. We zijn als België namelijk een land dat niet zo even de beslissingen kan nemen op wereldniveau of de markt kan bepalen, maar omdat we samen grootschalig zijn, kunnen we de nodige slagkracht ontwikkelen. Sterk in de markt bewegen. Een voorbeeld hiervan is het initiatief van de veilingen voor een kenniscentrum voor energie. Daardoor kunnen we mensen adviseren op dit gebied. Dat zijn de onzichtbare dingen die men samen doet, maar waar wel veel mensen mee geholpen kunnen worden."
Toekomst
En dus eindigen we het gesprek, zoals we hem gestart zijn. Hoe gaat de wereld er in 2023 uitzien. "Dat is natuurlijk heel lastig te voorspellen", besluit Luc. "Onze verwachting is dat de polycrisis nog wel even aanhoudt, vrees ik. We kunnen het rooskleuriger maken, maar zullen toch eerlijk moeten zijn. Zeker zo lang de oorlog aanhoudt, zal er verstoring zijn." Een manier om hiermee om te gaan is toch weer de samenwerking, maar dan op Europees niveau. "We kunnen het probleem niet als lidstaat an sich aanpakken, maar er zal een Europese aanpak moeten komen om iedereen zo veel mogelijk te helpen. Hier moeten we inspanningen voor blijven leveren. Zo zien we dat diverse landen al in middelen worden voorzien om gezonde bedrijven niet over de kop te laten gaan. dat is noodzakelijk."
"Voor ons, als België is het noodzakelijk om in te blijven zetten op kwaliteit en zorgen dat we aantrekkelijk blijven in de markt. Op die manier heb ik er, ondanks de aanhoudende uitdagingen, vertrouwen in dat we met opgeheven hoofd 2023 in kunnen gaan."
Voor meer informatie:
Luc Vanoirbeek
Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT)
[email protected]
www.vbt.eu