De zorgen die zijn geuit over de watersituatie door de inwoners van Giyani, in Limpopo, zijn volkomen legitiem, maar de redenen voor het tekort worden op de verkeerde plaats gezocht, stelt Philé van Zyl, directeur van het Zuid Afrikaanse ZZ2.
ZZ2, Zuid-Afrika's grootste tomatenteler, met een divers portfolio van verse producten, is door het Department of Water and Sanitation beschuldigd van overtreding van de Waterwet door niet-goedgekeurde aanpassingen aan waterstructuren stroomopwaarts van de Middle Letaba Dam. Bovendien wordt beweerd dat dit de watertoevoer naar Giyani beïnvloedt, een bewering die het bedrijf ten stelligste ontkent.
"De Middle Letaba Dam is al lange tijd onderwerp van controverse. De kwestie is de afgelopen tien jaar bijzonder slecht beheerd door overheidsfunctionarissen en politici. In deze periode heeft ZZ2 ongeveer 15 verschillende delegaties van het ministerie ontvangen in hun pogingen om naleving van de regels te waarborgen. We hebben voor de overheidsfunctionarissen zelfs inspecties vanuit de lucht gefaciliteerd om onze dammen uit de eerste hand te bekijken," aldus Van Zyl. "Bij geen enkel bezoek hebben ze bewijs kunnen vinden dat we onrechtmatig water onttrekken."
ZZ2 onttrekt geen water aan de Middle Letaba Dam
In een recent bericht beweert het departement dat wijzigingen aan vijf kleine constructies hebben plaatsgevonden zonder de vereiste vergunning. Maar Van Zyl merkt op dat het watervolume van de desbetreffende ZZ2-installaties in totaal minder dan 1,2 miljoen kubieke meter bedraagt, een fractie van het watervolume dat de bewoners van Giyani nodig hebben van de 172 miljoen kubieke meter grote Middle Letaba Dam.
Van Zyl vindt dat twee van de beweringen volledig ongegrond zijn, terwijl een derde betrekking heeft op wijzigingen die door een vorige eigenaar zijn aangebracht en de laatste twee punten betrekking hebben op de bekleding van twee waterstructuren met plastic, om waterlekkage tegen te gaan.
De activiteiten van ZZ2 in het Mooketsi-gebied - voornamelijk tomaten en vroege avocado's - worden geïrrigeerd vanuit de dammen van het bedrijf, die uitsluitend met grondwater en regenwater zijn gevuld, zonder water uit de Middle Letaba Dam.
De geschiedenis van de waterinfrastructuur in dit gebied is ingewikkeld: meer dan veertig jaar geleden beging het toenmalige waterdepartement een aantal fouten bij de bouw van de Middle Letaba Dam, waardoor deze van meet af aan verouderd was.
De dam is gebouwd stroomopwaarts van de samenvloeiing van de Midden- en Klein-Letaba rivier (zijrivieren die uiteindelijk samenvloeien met de Letaba rivier voordat deze door het Kruger National Park naar de Indische Oceaan stroomt) in wat, volgens Van Zyl, in wezen een niet-permanente droge stroombedding is.
Bovendien is hij veel te groot voor het magere debiet van de rivier. Hij is momenteel 0,7% vol en is slechts één keer vol geweest, zegt hij, tijdens overstromingen twintig jaar geleden.
Om het probleem van de watervoorziening van Giyani op te lossen, had het departement gepland om het water van de Middle Letaba aan te vullen met water uit de Klein Letaba rivier, maar dat is nooit gebeurd.
Corruptie van R3 mld rondom vertraagd Giyani Bulk Water Plan
Vervolgens startte de regering in 2014 het Giyani Bulk Water Scheme met een pijpleiding die de Middle Letaba Dam verbindt met de Nandoni Dam van de Levubu rivier, die momenteel voor 101% gevuld is.
De Nandoni Dam op de Levubu rivier, die afgelopen weekend door president Ramaphosa werd bezocht, is voor 101% gevuld (foto: Overheidscommunicatie- en informatiedienst).
Het concept is, zo bevestigt hij, de voor de hand liggende en enige oplossing, gezien de sterke stroming van de Levubu-rivier en de vlakheid van het terrein, maar het project raakte verstrikt in corruptie en de kosten liepen uiteindelijk op tot R3 miljard (ruim 162 miljoen euro) voordat het instortte zonder dat er enige vooruitgang werd geboekt.
Het project was het onderwerp van een forensisch onderzoek in opdracht van het kabinet van de president, De Minister van Water en Afvalverwerking noemde de situatie eerder dit jaar een "schande".
Het is deze "schande" waarvoor politici een zondebok proberen te vinden, aldus Van Zyl.
De inwoners van Giyani is beloofd dat het Giyani Bulk Water Scheme, dat hen van water uit de Nandoni Dam voorziet, dit jaar eindelijk klaar zou zijn. Afgelopen weekend heeft president Cyril Ramaphosa de locatie persoonlijk bezocht.
ZZ2 heeft met hulp van hydrologische ingenieurs de zaak grondig onderzocht. Een hydrologische analyse zal deel uitmaken van hun rapport voor het Department of Water and Sanitation, waarin ze uiteenzetten waarom ze onschuldig zijn.
"Wij geloven dat de oorzaken van de waterproblemen op de verkeerde plaats worden gezocht. We zullen ons verdedigen en we zullen de juiste procedures in onze verdediging."