Wat bananen ons vertellen over straling
Hoe gemakkelijk zou het zijn, als onze blootstelling aan de gevaren van straling, zou kunnen worden vertaald in bananen? Nou, dat kan. In ieder geval, soort van… Mag ik u voorstellen aan de Banana Equivalent Dose, ook wel bekend als het BED.
Bananen vormen een natuurlijke bron van radioactieve isotopen. Natuurlijk, één banaan bevat niet zo heel veel, maar wel genoeg om met een paar bananen de straling detectiepoortjes in Amerikaanse havens af te laten gaan, die worden gebruikt om het smokkelen van nucleair materiaal te ontdekken. Zo stelt het Nuclear Threat Initiative, een denktank op het gebied van veiligheid.
Het biologische effect van straling wordt gemeten in sievert. Één sievert is een gigantisch grote dosis, maar één tiende van een miljoenste sievert, oftewel 0.1 micro sievert, is ongeveer de dosis die men binnenkrijgt bij het eten van een banaan.
Dus, in principe kunnen we de blootstelling aan straling, meten in bananen. De gegevens komen uit de onderstaande tabel. Ik zeg niet dat ik het gecontroleerd heb.
Maar waarom zouden we de moeite nemen om alles te vertalen in bananen? Deels omdat BED simpelweg vriendelijker klinkt dan sievert en gray’s en rads en rems en al die andere termen. Daar ben ik het helemaal mee eens. Maar ik denk, dat BED nuttig kan zijn vanwege verschillende redenen. Ten eerste doet het ons eraan herinneren, dat straling iets heel normaals is. Het wordt niet veel normaler dan een banaan.
Ten tweede weten we dat het eten van een banaan ons niet vermoordt. We gaan er zelfs niet bijna dood aan. Niet zonder excessief geweld althans. Dit bevestigt een eeuwenoude stelling over giftigheid: Het gevaar ligt in de dosering. Met andere woorden: De meeste dingen, waaronder straling, zijn slechts gevaarlijk, wanneer de dosering hoog genoeg is. Het onderscheid tussen giftig en veilig is niet zo zeer een onderscheid tussen soorten, maar eerder een onderscheid tussen hoeveelheden. Dit geldt voor ongeveer alles, variërend van water en vitaminen tot arsenicum.
Ten derde, stel je eens even voor dat je 20 miljoen bananen eet. Genoeg om een ernstige, zo niet fatale dosis straling binnen te krijgen. Waarschijnlijk ben je al ver voor dat je de 20 miljoen hebt bereikt, overleden aan iets compleet anders. Probeer dit niet thuis. Zelfs al wordt je tachtig, dan nog betekent dat, dat je zo’n 700 bananen per dag moet eten.
Dus als we alle blootstelling aan straling op een schaal zetten, de bananenschaal, dan zien we duidelijk hoe gigantisch groot die schaal is. Een lage dosering staat gelijk aan een paar bananen, oplopend naar duizenden en miljoenen. Dit staat gelijk aan de micro-sieverts, milli-sieverts en sieverts, oftewel de SI-eenheid.
Met het geklets over bananen wil ik de gezondheidsgevaren van straling op geen enkele manier trivialiseren. Straling – en dan hebben we het eigenlijk over ioniserende straling, het soort dat menselijke cellen kan beschadigen – is vaak alles behalve onbeduidend. Het Amerikaanse Nationale Kanker Instituut heeft bijvoorbeeld uitgerekend, dat het aantal CT scans in de Verenigde Staten in 2007 er op zich zelf voor zullen zorgen, dat 29.000 mensen kanker krijgen.
Maar de manier waarop we dingen meten, kan de manier waar op we er over denken, veranderen. Kijk bijvoorbeeld naar de straling van een borst-CT-scan. Wanneer ik zeg dat, dat gelijk staat aan op iets meer dan een mijl afstand staan van het epicentrum van de Hiroshima atoombom, dan zie je het gevaar waarschijnlijk heel anders dan wanneer ik zeg dat het gelijk staat aan het eten van 70.000 bananen.
Of je het gelooft of niet, beide vergelijkingen kloppen ongeveer. Kies zelf maar welke je erger vindt klinken.
Dus verandert het kijken naar blootstelling aan straling met behulp van bananen ook maar iets voor jou? Zo niet, dan komt dit waarschijnlijk door de enge manier waarop we dit artikel zijn begonnen.
De houding van mensen tegenover de risico’s zijn ingewikkeld, emotioneel, cultureel en diepgeworteld. Angst is bijvoorbeeld niet makkelijk te meten. Het is makkelijk om de psychologie achter risico’s in een grafiekje te vangen. Getallen vertellen slechts een deel van het verhaal, zelfs als ze worden vertaald naar de vriendelijke banaan.
Bron: bbcnews.co.uk