Tholen - Europa is de belangrijkste importeur van bananen wereldwijd. In 2022 werd ongeveer 5,5 miljoen ton bananen geïmporteerd, waarvan 75% afkomstig uit Latijns-Amerika. De keten is complex en vereist een grote hoeveelheid middelen en energie, vooral in de rijpingsfase. Om de milieu-impact te verminderen, heeft Ctm Agrofair – een joint-venture tussen twee Europese Fairtrade-organisaties, het Italiaanse Altromercato en het Nederlandse Agrofair Europe – een systeem voor het bewaren en rijpen van bananen met koelcellen, gevoed door hernieuwbare bronnen, laten installeren.
"Altromercato, de belangrijkste Fairtrade-organisatie in Italië, bouwt aan ethische en duurzame ketens vanuit milieu-, sociaal en economisch oogpunt. Agrofair Europe koopt direct van haar telers, garandeert eerlijke prijzen en constante volumes gedurende het hele jaar, biedt technische ondersteuning aan de telers en zorgt voor de kwaliteitscontrole en importlogistiek", zegt Heini Grandi, directeur van Ctm Agrofair.
Naast bananen distribueert de joint-venture ander tropisch fruit zoals babybananen, maar ook producten van Italiaanse Fairtrade-teelt, zoals citrus en druiven. "In Italië is dit een nieuwigheid. De verspreiding van deze producten is nog steeds zeer beperkt tot Fairtrade-winkels en gespecialiseerde winkels, hoewel sommige supermarktketens ze ook beginnen aan te bieden", vertelt Grandi.
"De markt voor Fairtrade-bananen in Italië behelst ongeveer 23.500 ton, zowel biologisch als conventioneel product. Tot de pandemie was het een sterk groeiende markt, daarna heeft het een terugval gehad, net zoals de krimp van het biologische segment. Ook voor Fairtrade-bananen heeft de prijs de keuze van de consument bepaald", legt Grandi uit. "De pandemie heeft ons net zo hard getroffen als de teeltlanden. De inflatiedruk was aanzienlijk. Zo stegen de prijzen van de kartons waarin de bananen worden verpakt met 60-70% en van de meststoffen met 50-70%. In Ecuador en Peru hebben niet al onze telers deze kosten kunnen dragen. Daardoor hebben ze het gebruik van bijvoorbeeld meststoffen verminderd, met een daling van de volumes en de kwaliteit tot gevolg. Bovendien werd de euro zwakker ten opzichte van de dollar en namen de kosten van diesel en elektriciteit toe, wat een sterke impact had op de transport- en energiekosten."
"Nu is de neerwaartse curve gestopt en is het noodzakelijk dat de consumptie weer aantrekt. Om echter te kunnen spreken van sociale, milieu- en economische duurzaamheid, moeten we opnieuw beginnen met een eerlijkere beloning voor het product en aandacht besteden aan de kwaliteit ervan. Onze klanten zijn bereid iets meer te betalen, maar ze willen de herkomst van het product kennen. Ze eisen ook dat het fruit voedselveilig, kwaliteitsvol, ethisch en milieuvriendelijk is." In het boekjaar 2022/23 realiseerde Ctm Agrofair een omzet van €23,5 mln en een groei van 6% ten opzichte van het voorgaande jaar.
Koelcellen gevoed door hernieuwbare bronnen
Gezien de hoge energiekosten voor de rijping van de bananen heeft Ctm Agrofair verantwoorde strategieën met een lage milieu-impact aangenomen. In december 2023 heeft partner Fitimex-Agral in Albenga, Ligurië, het rijpingsproces opnieuw geprogrammeerd op basis van hernieuwbare energieën. "Met de torenhoge elektriciteitskosten van de afgelopen jaren was het een logische en noodzakelijke investering, omdat de rijping van bananen een hoog energieverbruik vereist", merkt Grandi op.
Om de energie-efficiëntie te verhogen en de milieu-impact te verminderen, heeft Fitimex-Agral 3.617 zonnepanelen op het dak van het magazijn geïnstalleerd, op ongeveer 11.000 vierkante meter. De panelen voorzien in een aanzienlijk deel van de energie die nodig is voor de bewaring van de bananen, waardoor het magazijn alleen 's nachts elektriciteit uit het net hoeft te halen. Het doel is om 60% van de energiebehoefte te dekken, de CO2-uitstoot te verminderen en het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen.
De teeltcyclus van bananen duurt ongeveer 10 maanden. De bananen voor export worden geoogst als ze nog groen zijn. De eerste verwerking van de bananen vindt plaats in de teeltlanden (voornamelijk Ecuador en Peru), waarna ze per schip naar Italië worden vervoerd. Tijdens het transport wordt de temperatuur onder de 13°C gehouden om de rijping te vertragen. Eenmaal in Italië worden de bananen overgebracht naar koelcellen waar, dankzij gecontroleerde temperatuur- en vochtigheidsomstandigheden, in ongeveer vijf dagen 80% van het zetmeel omgezet wordt in suikers, waardoor de gewenste rijpingsgraad wordt bereikt. Het nauwkeurig beheer van de parameters in de rijpingscellen is cruciaal, zowel voor de eetkwaliteit van het fruit als voor de voedselveiligheid. Ethyleen, een natuurlijk gas dat door het fruit wordt geproduceerd, speelt de hoofdrol in het rijpingsproces, dat wordt versneld door de toevoeging van extra ethyleen en door de temperatuur geleidelijk te verhogen tot 18°C. Dit proces geeft de bananen de karakteristieke gele kleur met groene punten, een zacht vruchtvlees en een zoete smaak.
Recycling van plastic op de plantages
In de bananenteelt worden plastic zakken gebruikt om het fruit te beschermen tegen parasieten, insecten, vogels, vervuiling en weersinvloeden. De zakken worden geïmpregneerd met gewasbeschermingsmiddelen. In het geval van de biologische teelt zijn dat natuurlijke producten. De plastic zakken worden verwijderd bij het oogsten en om te voorkomen dat het milieu ermee wordt vervuild, worden ze weer alle ingezameld.
"In conventionele plantages worden de plastic zakken echter vaak achtergelaten op velden naast de teelten of op de wegen, wat begrijpelijkerwijs schade toebrengt aan het milieu en de lokale gemeenschappen, vooral als de zakken zijn geïmpregneerd met chemische stoffen", legt Grandi uit. "Om deze reden is een grote recyclingfabriek gebouwd, waar het plastic wordt omgezet in hoekbeschermers voor de verzending van pallets". In februari 2022 vond de eerste verzending van biologische bananen van Altromercato op pallets met hoekbeschermers gemaakt van gerecycled plastic plaats.
Andere initiatieven en uitdagingen voor de toekomst
"Waar mogelijk, kiezen we voor biologische teelt. In het andere geval proberen we het gebruik van chemische stoffen te verminderen. Via Agrofair South proberen we bovendien de telers te ondersteunen op technisch gebied, om het beheer van waterbronnen te verbeteren, het gebruik van chemische inputs te verminderen en goede teeltpraktijken te implementeren. In Ecuador is een project gestart voor het gebruik van biologische meststoffen", legt Grandi uit.
"Een andere uitdaging is de klimaatverandering. Extreem weer wordt steeds meer de norm: of hevige stormen of grote droogte. Een van de initiatieven met de telers van babybananen betreft de ondersteuning met gegevens over historische klimaatmetingen om de teeltpraktijken te optimaliseren. Een ander actueel thema is de schimmelziekte TR4, bekend als de Panamaziekte, die het Cavendish ras aanvalt en die al een realiteit is in Midden-Amerika. Er wordt veel onderzoek gedaan naar resistente variëteiten, maar er moet een ras worden gevonden dat op de markt kan worden gebracht", besluit Grandi.
Voor meer informatie:
Altromercato
www.altromercato.it