Eerste versie uiengenoom klaar

Onderzoeker Richard Finkers heeft dinsdag 13 januari een eerste ruwe versie van het uiengenoom gepresenteerd op het grootste wetenschappelijk congres voor genomics van plant en dier, de Plant and Animal Genomics (PAG) conferentie in San Diego. Het veredelen van een nieuw uienras kost nu nog twaalf tot 16 jaar. Bedrijven denken dat kennis van de DNA-sequentie het veredelen met een factor twee kan versnellen.

Wageningen UR werkt samen met twee bedrijven aan het bepalen van de DNA-volgorde van de ui, veredelingsbedrijf Bejo Zaden, en genomics bedrijf ServiceXS. De ui is voor Nederland een belangrijk gewas vanwege de productie van uien maar vooral ook van uienzaad . De ui is ook wereldwijd een belangrijk gewas. Gemeten naar omzet is het de tweede groente na de tomaat. Voor veel mensen is de ui een belangrijke bron van Vitamines en mineralen omdat ui deel uitmaakt van het dieet van veel bevolkingsgroepen. Het veredelen van nieuwe uienrassen, die in staat zijn om op arme gronden te kunnen groeien, kan daarom een belangrijke bijdrage leveren aan de wereldvoedselvoorziening.

Veredelen uien is uitdagend
Het veredelen van uien is uitdagend. Er zijn bijvoorbeeld uienrassen, die speciaal geschikt zijn voor regio's met lange dagen, zoals Noord Europa. Die rassen maken geen bollen aan in gebieden rond de evenaar waar de daglengte kort is. Het kruisen van interessante eigenschappen uit cultivars die lange dagen nodig hebben naar rassen die bij korte dagen bollen maken, is lastig, omdat alle genen die betrokken zijn bij het mechanismen voor de daglengteregulatie wel bij elkaar moeten zitten om te zorgen dat de ui bij een bepaalde daglengte bollen blijft maken.

Mogelijkheden voor veredeling
Kennis van het genoom zal veredelaars in staat stellen om sneller de geschikte uien te selecteren om mee verder te veredelen. Het helpt daarbij dat de genen die betrokken zijn bij het aanpassen aan de daglengte goed zijn onderzocht in de aardappel, rijst, en in modelplant Arabidopsis. Nu de DNA code grotendeels in kaart is, verwachten onderzoekers dat het eenvoudiger wordt om de vergelijkbare genen in de ui op te sporen en zo de veredeling van het gewas te vereenvoudigen. 'We denken dat we met de resultaten het ontwikkelen van nieuwe uienrassen met een factor twee kunnen versnellen,' zegt Henk Huits, manager marker technology and genomics van Bejo Zaden.

Het genoom van een ui
Het uiengenoom wordt relatief laat in kaart gebracht. Een van de redenen daarvoor is de grote omvang van het DNA van het gewas. Het genoom van een ui is vijf keer groter dan dat van een mens. Het in kaart brengen van dat enorme genoom is pas mogelijk geworden door nieuwe technieken en analysemiddelen. 'Als een technologie werkt voor ui, werkt het voor bijna alles,' zegt Wilbert van Workum, directeur van ServiceXS.

Bron: Wageningen UR