Zonder kosten voor de staat, benadrukte RSA Group CEO Jaco Oosthuizen tijdens de World Union of Wholesale Markets (WUWM) conferentie vorige week dat de groothandelsmarkten in Zuid-Afrika ervoor zorgen dat miljoenen mensen, zowel lokaal als over de grens, van groenten en fruit worden voorzien.
"Ik geloof dat het open marktsysteem het best bewaarde geheim van Zuid-Afrika is," zei hij. "Het is een stabiele commerciële basis voor telers. Het motiveert hen om risico's te nemen. Het is de plek waar de vrije krachten van vraag en aanbod elkaar ontmoeten en een eerlijke prijs tot stand komt, in tegenstelling tot markten die sterk gesubsidieerd worden, gedomineerd zijn door ketens en contractueel georiënteerd zijn. In Zuid-Afrika gaan telers niet failliet door lage prijzen. Ze gaan failliet door een laag inkomen. Op de meeste internationale markten hebben ze moeite om deze uitdaging aan te gaan. In Zuid-Afrika kunnen we deze uitdaging niet alleen aan, we gedijen er ook goed bij. En dat zonder kosten voor de staat."
Jaco Oosthuizen, CEO marktagentschap RSA Group
Jaco Oosthuizen is van mening dat de gemeentelijke markten in Zuid-Afrika in 2025 een omzet van R25 miljard (ongeveer 1,2 miljard euro) zullen behalen. Wanneer de verkoop van AGF-producten in de retail wordt omgerekend naar de groothandel, komt dit volgens hem neer op R15 miljard per jaar. Het succes van dit systeem wordt gewaarborgd door belangrijke vangrails en de snelle omzetting van producten in contant geld; telers worden binnen twee tot drie werkdagen betaald, wat door anderen in verschillende sectoren wordt benijd.
Zuid-Afrikaanse gemeenten hebben een grondwettelijk mandaat om markten op te richten en beheren de benodigde infrastructuur. Ze rekenen telers een commissie van 5% ad valorem op de duizenden dagelijkse verkooptransacties, waarbij extra faciliteiten extra kosten met zich meebrengen. Het systeem wordt versterkt door het agentenmodel, waarbij agenten 5 tot 7,5% commissie rekenen, wat volgens Oosthuizen essentieel is voor het succes van de markten.
Volgens waarnemend CEO van Joburg Market, Sello Makhubela, is het op commissie gebaseerde systeem dat de Zuid-Afrikaanse markten aandrijft een model dat de wereld zou moeten overnemen. "Ik ben het met Jaco eens dat dit ons best bewaarde geheim is en we het moeten delen met de wereld als het gaat om onze manier van werken," voegde hij toe.
11.000 tot 14.000 dagelijkse bezoekers Joburg Market
De Joburg Markt, opgericht in 1893, verhuisde in 1974 naar het huidige City Deep-pand. "Het is indrukwekkend dat de jaarlijkse omzet in 1974 ongeveer R32 miljoen [1,6 miljoen euro] was, terwijl we nu een omzet van R11,3 miljard [561 miljoen euro] hebben behaald," zegt Makhubela.
De Joburg Markt is de grootste van Zuid-Afrika, met meer dan 8.000 telers in de database en gemiddeld 11.000 tot 14.000 bezoekers per dag. Meer dan 6.000 mensen werken op deze ene markt. "De rest van Afrika heeft ons ontdekt," merkte Oosthuizen op. "Dagelijks komen kopers uit Zuidelijk Afrika naar Gauteng. Ik denk dat dit een voorbeeld is voor Afrika en de rest van de wereld." Het op commissie gebaseerde systeem biedt telers meer mogelijkheden en beloont het nemen van risico's op een manier die veel verder gaat dan het eenvoudige groothandelssysteem dat elders in de wereld gebruikelijk is.
Waarnemend CEO van de Joburg Markt, Sello Makhubela
In 2024 werd op de Joburg Market 1,4 miljoen ton AGF verhandeld, wat ruwweg de helft is van het tonnage dat Rungis Market in Parijs verwerkt, merkte Makhubela op. Het groothandelssysteem heeft marktaandeel verloren aan retail en export, maar de markt is vastbesloten dat aandeel terug te winnen. Vorige week behaalde de markt een recorddag met ongeveer R70 miljoen aan transacties, de hoogste dagomzet ooit. Toch benadrukte Makhubela dat het verlies van massa die op de markt wordt verhandeld zorgwekkend is voor de voedselzekerheid. "We groeien op prijs, maar niet op massa. We dragen een verantwoordelijkheid voor voedselzekerheid."
Politieke en economische factoren die de wereld beïnvloeden, hebben ook effect op de Joburg Markt, aldus Makhubela. Klimaatverandering, de tarievenoorlog, voedselveiligheid en de groeiende stedelijke bevolking zijn belangrijke uitdagingen. Hij benadrukte het belang van het verbeteren van de marktinfrastructuur om de groei en stabiliteit van de sector te waarborgen.