Volgende week vindt de conferentie van de World Union of Wholesale Markets plaats in Johannesburg, een geschikte locatie om het cruciale belang van voedselgroothandelsmarkten te bespreken. Dr. Justy Range van Freshmark Systems, het dataplatform voor marktvloerhandel op twintig gemeentelijke markten in Zuid-Afrika, benadrukt het unieke karakter van het Zuid-Afrikaanse gemeentelijke marktsysteem. Dit systeem is speciaal opgezet om een breed scala aan telers, van nieuwe tot gevestigde, te integreren in formele voedseldistributienetwerken.
Directe en stabiliserende impact op voedselzekerheid
"Telers zijn alleen zo sterk als de markten waarin ze opereren efficiënt zijn," merkt dr. Range op. "Efficiënt in het verkopen van hun groente en fruit in een transparant systeem tegen een marktgerelateerde prijs." Volgens Range ligt de kracht van het Zuid-Afrikaanse model in het vermogen om een open en transparant verkoopplatform te bieden, waarin de meest optimale prijs wordt 'ontdekt', afhankelijk van de specifieke omstandigheden op het moment van verkoop. Marktautoriteiten en -agenten, vaak experts in hun vakgebied, nemen een ad valorem commissie, terwijl de teler binnen 24 uur wordt uitbetaald.
Drie miljoen ton AGF per jaar
Jaarlijks gaat er drie miljoen ton groenten en fruit over de gemeentelijke markten in Zuid-Afrika. Deze markten spelen volgens Range een directe en stabiliserende rol in de voedselzekerheid van de regio. "Supermarkten en exportprogramma's nemen doorgaans alleen het fruit van hogere kwaliteit af," legt hij uit. "De gemeentelijke markten bieden echter een breder scala van producten van verschillende kwaliteiten. Dit stelt telers in staat om al hun geoogste groente en fruit op de markt te brengen, waarbij alles gebeurt op sterk gereguleerde markten. Het resultaat is dat de verschillende factoren die de collectieve onderhandelingspositie van telers normaal gesproken verzwakken, gezamenlijk worden aangepakt."
Bovendien creëren de commissiemarkten werkgelegenheid voor duizenden mensen. Dit gebeurt direct door de verschillende activiteiten op de markten zelf, maar ook indirect, zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts van de markten.
De Tshiamo-markt grenst aan de belangrijkste handelsvloeren van de Joburg-markt, City Deep
Terugkerende uitdagingen blijven
Zoals in veel concurrerende omgevingen met meerdere belanghebbenden, kampt de sector ook met terugkerende uitdagingen. "De groeiende kloof tussen het gebrek aan onderhoud van de infrastructuur en de hoge serviceverwachtingen van de privésector is al jaren een discussiepunt," zegt hij.
Onlangs werd, in een rapport uit 2025 van de Competition Commission over de AGF-markten, die de beschuldigingen van samenspanning onderzoekt, een belangrijke toevoeging gedaan. Het rapport beschrijft "kenmerken die de concurrentie op de markt(en) voor AGF in Zuid-Afrika belemmeren, verstoren of beperken" als een van de belangrijke uitdagingen die de sector ondervindt. "De commissiemarkt behoort niet tot één enkele belanghebbende," voegt hij toe. "Het moet een inclusieve en transparante omgeving zijn, zodat alle deelnemers kunnen meedoen en positieve externe effecten kunnen worden gerealiseerd."
Aardappelkopers op de Joburg Markt, maart 2021
Transparantie en diversiteit in productaanbod
Op de Zuid-Afrikaanse gemeentelijke markten worden ongeveer 160 grote productlijnen verkocht. Wanneer deze verder worden uitgesplitst in verschillende variëteiten, kwaliteiten en verpakkingscombinaties, ontstaat een enorme diversiteit aan producten die jaarlijks verhandeld wordt en die tegemoetkomt aan de behoeften van een gevarieerde koopsector.
Als econoom waardeert Range de transparantie van dit systeem, een fundamenteel principe dat vaak ontbreekt in andere groothandelsmarkten. "Dankzij deze transparantie en het vermogen om zendingen op de markten te volgen, zijn er uiterst nauwkeurige gegevens over de volumes beschikbaar. Zuid-Afrika is een van de weinige landen ter wereld die gedetailleerde niveaus van transactionele transparantie kan bieden voor een breed scala aan telers, agenten en grondstoffen."
Kopers komen van duizenden kilometers ver
Zuid-Afrikaanse gemeentemarkten trekken een breed scala aan kopers aan, voornamelijk uit de informele sector, maar ook uit buurlanden en andere Afrikaanse regio's. Volgens een studie van Agrichain zijn jaarlijks zo'n 43 miljoen mensen afhankelijk van deze markten voor hun verse groenten en fruit, zoals aardappelen, uien, tomaten, groenten en appels.
Range wijst op de Joburg Market, de grootste op het continent, als voorbeeld, waar kopers uit landen zoals Zambia, Lesotho, Eswatini, Mozambique, Angola, Botswana, Zimbabwe en zelfs Oost- en West-Afrika groente en fruit aanschaffen. Hoewel het moeilijk is de regionale handel te scheiden van de lokale volumes, blijkt uit verkoop- en consumptiegegevens dat deze markten miljoenen mensen in Zuid-Afrika en daarbuiten van voedsel voorzien.
Industrialisatie van een tuinbouwsector
Range onderzocht het Zuid-Afrikaanse marktsysteem tijdens zijn promotieonderzoek en ontdekte dat deze markten oorspronkelijk waren opgezet om kleine telers onder het vorige politieke regime toegang te geven tot de markt. Dit probleem van markttoegang voor kleine telers is nog steeds een uitdaging voor veel ontwikkelingslanden, waaronder Zuid-Afrika.
"Het succes van deze markten in de landbouwsector is geen toeval", zegt Range. "Ze laten zien hoe marktinfrastructuur, als publiek goed, een langdurige impact kan hebben. Dit systeem bewijst dat een goed overheidsplan voor de landbouw, gecombineerd met samenwerking met de privésector, kan zorgen voor een bredere industrialisatie van de tuinbouw."
Alle agentschappen op de gemeentelijke markten zijn privé-eigendom. "Deze markten zijn een uitstekend voorbeeld van hoe publiek-private samenwerking werkt", legt hij uit. "Als de markten zouden instorten, zou dat ernstige gevolgen hebben voor de voedselzekerheid en de levensonderhoud van duizenden mensen, niet alleen in Zuid-Afrika, maar ook in de omliggende regio."
World Union of Markets conferentie
Freshmark Systems zal aanwezig zijn op de World Union of Markets conferentie in het Sandton City Convention Centre, Johannesburg, van 14 - 16 mei 2025.
Voor meer informatie:
Dr. Justy Range
Freshmark Systems Business Development
[email protected]
https://www.freshmarksystems.co.za/