Sinds 1 januari ligt de pijpleiding die Oekraïne doorkruist en de oostelijke Europese landen van Russisch gas voorziet er werkloos bij. Het transportcontract met Gazprom liep eind december ten einde en Oekraïens president Zelensky heeft het niet willen vernieuwen om de oorlogskas van Poetin niet verder te spijzen. Hongarije en Slovakije hebben hun ongenoegen geuit, maar het hardst getroffen is misschien wel Moldavië, een klein land geprangd tussen Oekraïne en Roemenië, eens de fruitschuur van Rusland en nu met de blik gericht naar de EU om de omvangrijke oogst van appelen, pruimen, druiven en kersen te absorberen.
Robert Fico's recente bezoek aan Poetin, net voor Kerst, is in de EU niet onopgemerkt gebleven. De Slovaakse premier reisde af naar Moskou een week voordat een eind zou komen aan de gastoevoer via de "Broederschap-pijplijn". Slovakije was in 2024, net als Hongarije en Oostenrijk, nog een gretig afnemer van Russisch gas via de pijplijn die door Oekraïne liep. Door de demarche van Zelensky zal uitgeweken moeten worden naar andere opties, onder meer de TurkStream-pijplijn die onder de Zwarte Zee heen loopt, niet ver van Istanboel aan land komt en daarna via Bulgarije Centraal-Europa bereikt.
Ook Moldavië, een land dat het EU-lidmaatschap aspireert, heeft in principe die keuze – via een aftakking op Roemeens grondgebied –, ware het niet dat het Russische staatsgasbedrijf Gazprom zelf de deur heeft dichtgegooid omwille van een – door Moldavië betwiste – betalingsachterstand. Volgens de premier, Dorin Recean, wil Rusland de Moldavische bevolking zonder gas en elektriciteit zetten om de situatie in het kleine land te destabiliseren. Hij verwijst daarbij in de eerste plaats naar Transnistrië, een pro-Russische separatistische provincie van Moldavië, waar de bevolking meerdere uren per dag, net nu de winter piekt, stroomonderbrekingen ondergaat. Er is volgens de president van deze niet-erkende republiek, Vadim Krasnoselsky, nog tot half februari steenkool om elektriciteit op te wekken. Daarna valt alles stil.
Volgens Moldpres, het nieuwsagentschap van de Moldavische overheid, is de energievoorziening aan de burgers en bedrijven in het land verzekerd, behalve dus aan Transnistrië, die volgens de regering vooralsnog een uitgestoken hand weigert. Zelfs Zelensky heeft aangeboden steenkool te leveren.
De energievoorziening van Moldavië steunt voor circa de helft op eigen voorraden en opwekking, voor de andere helft op import uit Roemenië. De Europese Commissie kondigde begin januari aan dat ze mee zou helpen het land niet in de kou te laten staan, en ze ondersteunt de komende maanden de bouw van nieuwe energiecentrales met een totale capaciteit van 125 MW.
Een van de gevolgen van het stopzetten van de doorvoer via Oekraïne zijn hogere gasprijzen, ook in de EU. De voorbij maanden is de prijs van €30 per megawattuur naar €50 geklommen (wat evenwel nog veraf ligt van de piek van €300 in 2022). Al zijn ook de Dunkelflaute in West-Europa van eind 2024 (donker weer en geen wind, dus weinig zonne- en windenergie) en een koude winter daar deels de oorzaak van, aangezien de gasvoorraden in grotere mate dan vorig jaar worden aangesproken.
Wat is de impact van de hogere gas- en elektriciteitsprijzen voor de AGF-sector in dat kleine buurland van Oekraïne? We vroegen het aan Iurie Fala, CEO van Moldova Fruct, de branchevereniging voor de Moldavische fruitsector. "De stijging van bijna 75% van de elektriciteitstarieven vanaf begin januari is natuurlijk een uitdaging voor fruittelers en -exporteurs, wiens koelcellen vol appelen van de oogst van 2024 liggen. Ze proberen nu een antwoord te bieden op deze situatie door de verkoopprijzen op de lokale markt en export aan te passen."
De inkomsten zullen door de stijgende energieprijzen niet het niveau halen zoals eerder verwacht, maar de daling zal niet in die mate zijn dat het de winstgevendheid van de bedrijven in gevaar brengt, stelt Fala. "De situatie op de Europese appelmarkt is dit seizoen behoorlijk positief. Bovendien zijn appelexporteurs zeer actief in het diversifiëren van hun bestemmingen. Deze sector is veerkrachtig geworden tegen schokken na de verschillende Russische embargo's. Steeds meer bedrijven investeren bovendien in eigen hernieuwbare elektriciteitsvoorziening, mede dankzij de steun van de Moldavische overheid."
Moldavische appelexporteurs hebben na de wintervakantie een tandje bijgestoken en zijn actief begonnen hun koelcellen te openen. "Er zijn nog voldoende hoeveelheden Golden, Gala, Red Chief en andere variëteiten beschikbaar om de markt te bevoorraden. Het aanbod is niet lager dan vorig seizoen", besluit Iurie Fala.
Moldova Fruct is in het gezelschap van een twintigtal fruittelers en -exporteurs standhouder op de Fruit Logistica in Berlijn (hal 7.2.C, stand B-30).
Voor meer informatie:
Iurie Fala (CEO)
Moldova Fruct
MD 2012 Chisinau (Moldavië)
Tel: +373 222 23 005
Mob: +373 693 66 424
[email protected]
www.moldovafruct.md