Tholen - “Er is altijd meer vraag naar biologische komkommer dan wij kunnen leveren.” Die uitspraak deed bioteler Koen van Hauteghem van Vitaetom afgelopen najaar. Tijdens een bezoek aan zijn bedrijf afgelopen vrijdagochtend op uitnodiging van VLAM kwam hij er lachend op terug. Het wil met de komkommers dit jaar nog niet echt vlotten.
Ook aan een 'statiefoto' moesten de Van Hauteghems geloven, moeder keek vanaf een afstandje mee. V.l.n.r.: Annelies, Walter en Koen
Koen besprak de uitdagingen voor de biologische teelt en de ontwikkelingen op zijn bedrijf. Dat deed hij tijdens een rondleiding in de kassen in Zwijndrecht waarbij ook vader, moeder en zus meeliepen. Die eerste is officieel met pensioen, maar werkt nog lekker mee, al heeft Koen wel volledig de algehele leiding overgenomen.
Het planten van een nieuw rondje komkommer is bezig
PFAS-problematiek
Samen runt de familie het bedrijf dat twee hectare kassen telt en ook nog beschikt over zesduizend vierkante meter buitenteelt van courgettes. Plannen voor groei met nog eens 1,7 hectare kas op een locatie in de buurt liggen stil. PFAS-problematiek maakt dat de telers de stap naar het telen van kleinfruit voorlopig niet durven te nemen.
Van het raaigras dat op het perceel groeit, wordt ook maar geen bokashi gemaakt voor eigen gebruik. Het negatieve imago dat Zwijndrecht nu heeft, stoort de telers. Gelukkig bewijzen uitvoerige testen dat met de groenten uit de kas in Zwijndrecht niets mis is.
De nieuwe kas en loods staan op de voorgrond op de foto.
Op de locatie langs de Krijgsbaan in Zwijndrecht is er beperkt ook nog groeiruimte. Waar nu in de courgettes groeien, zou nog een kas gebouwd mogen worden. Kassenbouwers zouden de uitbreiding zeker toejuichen, weet de teler. Zij hebben ruimte. Koen zelf heeft alleen nog geen haast. Uiterlijk in september 2025 zou de bouw van de kas moeten starten, wil hij de in 2020 verkregen vergunning nog mogen benutten.
De nieuwe groentenautomaat was begin juni goed gevuld
Groentenautomaat
In 2021 liet Vitaetom wel nog een nieuwe kas bouwen, net als een nieuwe, veel grotere verwerkingshal. “We hoeven niet meer buiten in weer en wind te verladen en ook niet langer op twee plekken.” De kas verving een ruim veertig jaar oude kas, waarin ooit nog aardbeien geteeld werden. Tegenwoordig teelt men in Zwijndrecht courgettes, komkommers, paprika’s en tomaten. Zoete puntpaprika’s zijn sinds twee jaar toegevoegd in het assortiment.
Vitaetom verpakt het product zelf. In de hal is vrijdagochtend Andy aan het werk. Hij verpakt tomaatjes en kan bij Vitaetom werken omdat het bedrijf ook als zorgboerderij fungeert, overigens al ruim voor de omschakeling naar bio in 2016.
Het kleinverpakken van groenten is nog veel handwerk.
Een bord met duidelijke uitleg en plaatjes helpt de mensen in de hal alle groenten goed te verpakken en klaar te maken voor transport. Sinds dit jaar zijn de groenten ook te koop aan huis. De gemeente moedigde de telers hiertoe aan. Het resultaat is dat er een groentenautomaat naast de kassen staat, door de telers strategisch langs de naastgelegen fietsostrada opgesteld.
Koen geeft uitleg bij alle verschillende verpakkingsopties, waaronder sinds dit jaar nieuw: shakers met tomaten voor Colruyt
Mini-komkommers
Net als de zoete puntpaprika’s en de groentenautomaat zijn ook de mini-komkommers nieuw bij Vitaetom. Dit jaar telen de telers ze voor het tweede jaar. Mini-komkommers uit biologische teelt zijn tamelijk uniek. Niet veel telers hebben ze, geeft Koen aan. Vitaetom teelt ze dit jaar op vijfhonderd vierkante meter.
Afgelopen jaar ook, al besloot Koen in de tweede teeltronde er tweehonderd vierkante meter bij te zetten. Daar had hij achteraf spijt van. “We stemmen wat we telen af met coöperatie BelOrta. Zij verzorgen onze afzet, waarvan tachtig procent op contractbasis is. De uitbreiding met mini-komkommers halverwege vorig seizoen was op eigen initiatief. Het was maar een beetje meer, maar we kregen ze slecht weg.”
In de rode box worden biologische bestrijders uitgezet, daarachter een paar rijen mini-komkommers
Matig voorjaar
Dit jaar gaat het vlotter. Koen vermoedt dat klanten het product eerst moeten leren kennen. Dezelfde ervaring had hij enkele jaren terug met de introductie van cherrytomaten. Ook die liepen in het eerste jaar moeizaam, maar zijn tegenwoordig de hardlopers.
Over de gewone, lange komkommers kan dat dit jaar niet gezegd worden. De teler geeft aan dat een matig voorjaar ervoor heeft gezorgd dat hij vijftien procent achterloopt. Ondanks dat beperktere aanbod, over de hele linie overigens ook omdat alle telers met hetzelfde probleem worstelen, blijven de prijzen achter.
“Conventioneel lopen de komkommers ook slecht. Hier zijn de prijzen echt heel laag geweest. Daardoor wordt volgens mij het prijsverschil met biologisch te groot. Voor het eerst hebben we daardoor komkommers conventioneel weg moeten zetten. We kregen ze niet verkocht.”
Inflatie
Van de verwerkingshal gaan we de kas in. De reden voor de uitnodiging van VLAM op langs te komen bij Vitaetom is het nieuw leven inblazen van de bioweek. Een aantal jaren terug is die week in Vlaanderen een stille dood gestorven. In Wallonië bestaat de week nog wel, dit jaar van 3 t/m 11 juni. Met een seminarie op 1 juni en dit bedrijfsbezoek wil het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing de markt alvast weer warm maken voor een volwaardige editie van de bioweek in Vlaanderen in 2024.
Deze gevel van polycarbonaat is wit. Koen rekent erop dat de extra reflectie van invallend licht deze hoek van het bedrijf minder donker maakt in de winter. Bovendien isoleert polycarbonaat, langs de andere gevels doorzichtig, beter dan glas.
Op het seminarie is de marktsituatie voor biologisch product besproken. Wat opvalt is dat de Waal bijna dubbel zoveel bioproducten koopt als de Vlaming. Wel wordt de kloof kleiner. Inflatie baart mensen zorgen, maar uit de cijfers over 2022 blijkt dat de inflatie de aankopen van biologisch product in Vlaanderen niet heeft getroffen. Integendeel. In Vlaanderen werden in 2022 5 procent meer verse bioproducten gekocht.
De keuze met biologische tomatenrassen is beperkt, waardoor conventionele rassen met ontheffing worden geteeld. De rassen moeten ook in de Flandria-segmentatie passen
Prijsverhoging
Teler Koen kent de cijfers ook. Hij klaagt zelf niet over zijn afzet, die dit jaar over de hele linie beter is qua prijzen dan vorig jaar. Tot zijn eigen verbazing bleek de retail bereid tot een verhoging van de prijzen met 10 tot 15 procent. Een prijsverhoging die nodig was om de ook fors gestegen kosten te kunnen dekken.
Toch zijn alsnog niet alle hogere kosten gedekt. Het aan de consument doorrekenen van de energiekosten die bij de teler zijn gestegen, ziet Koen niet zitten. Zelfs met een gunstig energiecontract tot 2025 en WKK’s zijn de kosten omhooggegaan. Doorrekenen van ook die kosten zou het bioproduct te duur maken.
Ondertussen heeft de hele marktsituatie de aanvoer van biologische groenten en fruit bij BelOrta wel geraakt, weet Koen. Hij spreekt van een daling van zeven procent van de aanvoer, terwijl de afgelopen jaren de aanvoer steeds een klein stukje steeg.
In de nieuwste kas is het eerste rondje komkommers bijna achter de rug. De kwartels waarop de telers rekenen voor onkruidbestrijding lopen begin juni rustig hun rondjes in een tamelijk lege kas. Achterin kleurt het echter al wel weer groen. De mini-komkommers zijn al geplant en ook de lange komkommers staan in de grond.
Kwartels gespot
Dikke paprika’s
Grond waar de telers vanwege alle nieuwbouwactiviteit wel stevig hun best voor moesten doen om die weer goed te krijgen. De grond was hard geworden. Uiteindelijk kwam er een diepvrees aan te pas om de grond weer los te maken. Wormen, schimmels, bacteriën, biostimulanten en compost doen de rest. Iets te veel compost misschien, overigens. Het pH-niveau is hierdoor flink opgelopen, waardoor met aanvoer van witveen er de komende tijd gekeken wordt of hiermee het pH-niveau weer iets omlaag kan.
De paprikateelt levert dit jaar dikke paprika's op, tot tevredenheid van Koen
In de andere kas doen de paprika’s het dit seizoen erg goed. “We hebben nog nooit zulke dikke gehad”, constateert Koen tevreden. Naar de reden hiervoor is het voor hem nog een beetje gissen. Hij geeft de complimenten graag aan zijn zus Annelies, die de biologische bestrijding van plagen goed op orde heeft. Chemisch bestrijden is er in de bioteelt niet bij. Dat betekent dat je als bioteler ertegen moet kunnen dat er weleens iets fout loopt.
Biologie
Koen geeft aan dat afgelopen jaar er met één op de drie paprika’s ‘wel iets was’. Veertien kilo per vierkante meter wist hij uiteindelijk te oogsten, een verlies van tien kilo ten opzichte van normaal. De reden was een flinke luisplaag. Annelies en Koen vermoeden dat invlieg van bladluis van buiten de planten de das omdeed afgelopen zomer. In een week tijd waren de sterke planten eraan voor de moeite. Achteraf kwam Annelies erachter dat een roofvlieg de biologische bestrijders van de luizen had aangetast. Hierdoor hadden de luizen te veel vrij spel.
Dubbele schermen in de nieuwe kas
Samen met leverancier Biobest worden er veel proeven gedaan met biologie. Onder meer in de tomaten, die even verderop staan. Vanwege virusdruk, de telers houden het gevreesde Tomato brown rugose fruit virus graag buiten de deur, houden we afstand. In de tomaten doet de roofmijt Pronematus ubiquitus zijn werk in bestrijding van de tomatengalmijt. Al drie jaar lopen er proeven mee. De roofmijt zou ook meeldauw moeten bestrijden. Dat is dit jaar niet helemaal gelukt. Koen vermoedt dat er te veel blad is aangehouden waardoor meeldauw op kon treden. Dusdanig veel dat de roofmijten er niet tegenop konden eten. Naar een volledig sluitende oplossing wordt nog gezocht.
Aan personeel geen gebrek. Vanuit een nabijgelegen asielzoekerscentrum bieden veel Afghanen zich aan. Teveel om allemaal werk te bieden bij Vitaetom.
Als bioteler moet je ertegen kunnen dat dingen niet altijd helemaal goed gaan. Nogmaals de woorden die vader Walter tijdens de ochtend staand naast een composthoop spreekt. Een stukje risicopremie zit daarom ook in de prijs van het product, weet ook Koen. Hij gaf samen met zijn familie op de vrijdagochtend een uitgebreid inkijkje op het bedrijf. Als het aan VLAM ligt doen meerdere collega’s van hem volgend jaar in een volwaardige bioweek hetzelfde. De extra biopromotie dat in tijden van inflatie zonder meer welkom is.
Voor meer informatie:
Vitaetom
Facebookpagina