Tijdens het voorbije mangoseizoen in Zuid-Afrika zijn er meer hoeveelheden geoogst dan aanvankelijk verwacht. "De opbrengst van Keitt heeft goedgemaakt waar Tommy Atkins tekortschoot", zegt Pieter Buys, voorzitter van de South African Mango Growers' Association (Samga).
Rechts: recent geoogste Keitt mango's
Bij de late rassen Kent en Shelly kwam de overvloedige regen halverwege het seizoen ten goede aan de maatsortering. Ook dat droeg bij aan de opbrengst die voor de leden van Samga uitkwam op 70.000 à 80.000 ton.
"De informele mangomarkt in Zuid-Afrika is enorm groot, dus ik verdubbel nagenoeg altijd de hoeveelheden van onze leden om de totale Zuid-Afrikaanse oogst te berekenen. Waarschijnlijk zal het dit seizoen in de buurt van de 120.000 ton komen. Ik heb van geen enkele sapproducent gehoord dat ze product tekort kwamen."
Slechts 6,5% van de mango-oogst van de leden van de vereniging wordt geëxporteerd, vaak door de pakstations die ook avocado's en citrus exporteren en de mango's op de citruslijn laten draaien. Er wordt evenwel niet veel meer naar de EU verzonden, in tegenstelling tot jaren geleden.
Zuid-Afrika heeft er marktaandeel moeten prijsgeven aan West-Afrikaanse landen en Peru, dat vele maanden van het jaar mango's kan leveren, met name Kent mango's.
Een van de dingen die het voor Zuid-Afrika moeilijk maken om terug te keren naar Europa zijn volgens Pieter de relatief kleine hoeveelheden Kent mango’s in vergelijking met Tommy Atkins en Keitt. De afgelopen jaren hebben ook veel telers Kent vervangen door de Shelly mango van Westfalia.
Nyalani Estates kweekt zelf alle onderstammen en entmateriaal van zeven mango rassen.
Joa mango’s trekken kopers aan met hun geur
Pieter vertelt het verhaal van een koper op de gemeentelijke markt van Tshwane, enkele jaren geleden, die de geur van een pallet Joa mango's volgde vanaf de ingang tot aan de verkoopstand. Ze kocht prompt de hele pallet en droeg de verkopers op om de rest van het seizoen elke pallet Joa mango's voor haar te houden.
De aantrekkingskracht van de in Zuid-Afrika geteelde Joa mango’s is groot. Elke week komen er kopers naar het teeltbedrijf in Deer Park, dicht bij Tzaneen. Ze hebben al een aantal jaren geen enkele pallet meer naar de gemeentelijke markten gezonden.
Joa mango's in een karton van 4 kg en 2 kg
Joa mango’s moeten meerdere keren per week selectief worden geplukt, waardoor het een arbeidsintensief ras is. Het kwam voort uit het veredelingsprogramma van de Agricultural Research Council’s Tropical and Subtropical Crops Division in Nelspruit, Mpumalanga, en wordt, voor zover Pieter weet, niet elders in de wereld commercieel geteeld.
Pieter zag enkele Joa bomen in de Fairchild Botanical Garden in Florida, waar hij in 2018 een toespraak hield over de Zuid-Afrikaanse mangosector, maar hem werd verteld dat ze er niet bloeien. Hij kent een mangoteler met enkele bomen in Spanje, waar ze evenmin schitteren zoals – zo zegt hij – op de zandgronden van Nyalani Estate.
Zelfs in Zuid-Afrika zijn al Joa bomen verwijderd in Hoedspruit omdat ze niet zo gemakkelijk te verpakken zijn vanwege hun langwerpige, afgeplatte vorm.
Rechts: Joa net voordat hij volledig kleurt
Het ras is grotendeels onbekend buiten Zuid-Afrika, waar het alleen bestemd wordt voor de versmarkt. Door het uitzonderlijk hoge suikergehalte wordt het vruchtvlees bruin als het wordt gedroogd, waardoor het niet geschikt is voor verwerking.
"Voor ons is een Joa iets geweldigs. Toegegeven, het geeft niet de grootste opbrengst, maar de geur, de smaak en het uiterlijk van onze Joa zijn ronduit fantastisch."
Vorig jaar zijn er weer enkele hectares in productie gekomen bij Nyalani Estates, zodat het Joa areaal nu al 20 hectare groot is. Niet meteen de grootste teelt van het land, maar onovertroffen in kwaliteit, zegt Pieter. "Joa bewaart ook ontzettend goed, tot een maand in de koelkamers zonder problemen."
Wie zijn de gelukkige kopers van deze nichemango?
"Fruitverkopers met een stalletje of een kleine winkel komen massaal onze volledige Joa oogst opkopen. Omdat deze mango wat kleiner is dan een Tommy Atkins en omdat ze hun mango's meestal los verkopen, halen ze meer uit een krat Joa mango's. Mensen houden gewoon van de geur en smaak van deze mango."
Stijgende voedselprijzen
Nyalani Estates exporteert zelf geen mango's, maar ze leveren ze wel aan verwerkers wiens gedroogde mango's in veel verschillende landen op de markt komen.
Ze leveren ook niet aan retailers (hoewel Pieter wel is benaderd en dat dus zou kunnen veranderen). Ze sturen al een paar jaar geen product meer naar de gemeentelijke markten, mede als gevolg van de gestegen verpakkingskosten (een karton voor 4 kg kost tegenwoordig ongeveer € 0,42).
"Ik hoor op de radio dat consumenten klagen over de voedselinflatie die is opgelopen tot 14%. We zien geen vergelijkbare stijging van onze prijzen, maar zelfs als dat zo was, zou dat nog klein bier zijn in vergelijking met de mate waarin onze teeltkosten zijn gestegen."
Nyalani Estates teelt 30 weken per jaar flespompoenen.
"De kosten voor gewasbeschermingsmiddelen zijn het afgelopen jaar verdubbeld. We hebben zeker niet meer gekocht of gebruikt. In zo'n anderhalf jaar tijd is de prijs voor meststoffen van € 370 per ton tot bijna € 1.130 gestegen. Het is sindsdien gedaald, maar het is nog steeds twee keer zo duur als vóór corona." 
Zuid-Afrika's eerste coronalockdown in maart 2020 bracht het teeltbedrijf bijna ten val.
Rechts: Nyalani Estates teelt ook watermeloenen, kolen en Hubbard pompoenen.
"Op dat moment waren we een week bezig met onze meloenenoogst en opeens werden we geconfronteerd met product dat we niet konden verkopen. Ik kan je niet vertellen hoeveel ton meloenen we in de grond hebben geploegd. We hadden wat op de markt in Nelspruit kunnen afzetten die uiteindelijk naar het opvangcentrum voor chimpansees in Lowveld ging. Ik haat het om te zien dat er voedsel wordt verspild. Het telen van meloen is overigens duur. In die tijd kostte het zaad ongeveer € 700 per hectare", voegt hij eraan toe. "Toen zag het er niet goed uit voor ons."
Behalve mango's telen ze 30 weken per jaar flespompoen op verzoek van klanten en af en toe – als hij zin heeft in hard werken, grapt Pieter – planten ze zoete aardappelen.
Natuurgebied met wilde dieren
Het gebied waar ze telen is ook de thuisbasis van dieren in het wild. Pieter heeft zelf wat ervaring met wildhouderij. "We zijn in de gelukkige positie dat we niet al ons land hoeven aan te planten. Er zijn nog steeds groene zones, draslanden, sloten en enkele onbeplante heuvels."
Vervet apen zijn overal in de buurt, maar ze worden buiten gehouden door schrikdraad (iets opgetild van de grond om schildpadden ongedeerd te laten passeren). En bovendien, merkt Pieter op, staan er in het natuurgebied heel wat in het wild gezaaide mango- en guavebomen. Er is geen tekort aan bomen voor wie gratis wat fruit wil plukken.
De oorspronkelijke habitat zorgt voor een gezonde bestuiverspopulatie. Er hoeven geen bijen meer worden gehaald.
Een bij vliegt een Hubbard pompoenbloem binnen.
Mangotelers hebben nog niet het brede scala aan bio-agentia geregistreerd zoals andere sectoren (citrus bijvoorbeeld), maar hij verwacht dat natuurlijke plaagbestrijding in de toekomst van steeds groter belang zal worden.
Ruimte geven aan dieren heeft echter soms ook nadelen, constateert Pieter. Na een bijzonder ernstige brand in 2019 op omliggende teeltbedrijven – het vuur kon gelukkig niet over de brandgangen springen –, explodeerde de vreetschade van de stekelvarkenpopulatie op Nyalani Estates. De stekelvarkens waren immers omringd door verbrande struiken en vonden geen voedsel meer. Ze ontschorsten veel jonge mangobomen en aten heel wat groenten op. Het bedrijf heeft de jonge bomen moeten herplanten. Maar toen de vegetatie zich herstelde, heeft de populatie stekelvarkens zich uiteindelijk gestabiliseerd.
Pieter neemt de nadelen van een gezond ecosysteem naast de boomgaarden er maar bij, want de voordelen zijn legio. "Als de natuur in balans is, voelt het voor mij alsof het beter gaat met onze boomgaarden", besluit hij.
Voor meer informatie:
Pieter Buys
Nyalani Estates
pieter@nyalani.co.za
Instagram
