Het Turkse ministerie van Landbouw heeft besloten de uitvoer van tomaten te beperken tot 14 april 2023. Het ministerie zegt in een verklaring dat "als gevolg van de abnormale recente stijging van de tomatenprijs in Turkije en de verschrikkelijke gevolgen van de aardbeving, die 11 provincies rechtstreeks heeft getroffen, het noodzakelijk werd maatregelen te nemen om de voedselzekerheid te waarborgen en de prijzen te stabiliseren."
Volgens een Turkse exporteur die anoniem wenste te blijven, zal dit besluit grote gevolgen hebben voor de Turkse tomatentelers en -exporteurs: "De bevoegdheid om de export van tomaten te beperken is gegeven aan het ministerie van Landbouw in Turkije. Momenteel bevinden we ons in een periode waarin de productie van tomaten van één plant extreem hoog is. In deze periode, waarin de teeltkosten ongeveer 8-10 Turkse Lira (€ 0,39-€0,49) per kg bedragen, is het stopzetten van de uitvoer de minimale prijsvoorspelling voor de telers, om de onderhoudskosten van hun kassen te kunnen dragen en te overleven. Met het effect van dit besluit op de tomatenprijzen, die onder de vereiste prijs zullen dalen om deze kosten te dekken, alsmede het verlies van exportmarkten, zal de productiehoeveelheid in april en mei onder de seizoensgemiddelden liggen, als gevolg van het verlies van gewassen, gebrek aan onderhoud of het verwijderen van de producten in de kassen in de periode april-mei."
Markten verliezen
De Turkse tomatenexporteur is vooral bezorgd dat ze alle markten kunnen verliezen waaraan ze hard hebben gewerkt. "Bovendien is het mogelijk dat de markten die jarenlang met moeite zijn verkregen van de concurrerende teeltlanden, in één dag verloren gaan. Het verlies van deze markten zal ernstige gevolgen hebben voor de teeltkalender van het volgende jaar. Zelfs als de tomatenhandel op 14 april wordt hervat, zullen de buitenlandse ketenmarkten afspraken maken met andere leverancierslanden en zal het vele jaren duren voordat Turkije weer op het oude niveau zit. Concurrerende teeltlanden zullen hun producten niet afstaan zonder speciale en langdurige overeenkomsten. Zij zullen van de situatie een kans maken om bindend te zijn."
In werkelijkheid kan het exportverbod langdurige gevolgen hebben voor de hele Turkse tomatensector, meent de exporteur: "Ketenmarkten hebben exporteurs en fabrikanten in Turkije zware verantwoordelijkheden opgelegd, die onder verplichtingen vallen. Wanneer de exportvergunning wordt verleend, zal het aantal exporteurs met de financiële draagkracht om te exporteren aanzienlijk afnemen. De sector zal zware schade lijden. Bovendien zullen de handelsvorderingen bij stopgezette handelsactiviteiten een ernstig incassoverlies veroorzaken. De producten die in de reeds gecontracteerde ondernemingen voor buitenlandse markten worden bereid, vallen momenteel onder het verbod en de waarde van de verliezen zal in miljoenen Turkse lira worden uitgedrukt."
Analisten van EastFruit denken dat het besluit van de Turkse regering al volgende week ernstige gevolgen zal hebben voor de markt voor kastomaten in landen die afhankelijk zijn van invoer uit Turkije. Dit zijn voornamelijk Oekraïne, Moldavië, Georgië, Roemenië en verschillende andere landen, omdat het Turkije is dat gewoonlijk in maart de meeste kastomaten aan deze markten levert.
Zo proberen Oekraïense importeurs van kasgroenten al vanaf volgende week alternatieven te vinden voor Turkse leveranciers. Theoretisch zouden zij kunnen worden vervangen door invoer uit Marokko, Iran of zelfs Spanje (tomaten van topkwaliteit), maar volledige vervanging van de Turkse leveringen is onmogelijk, aangezien deze landen momenteel wellicht niet over de nodige hoeveelheden tomaten beschikken.
Daarom kan tegen het einde van volgende week een ernstige prijssprong worden verwacht in de landen die afhankelijk zijn van de invoer van Turkse tomaten, gezien hun afwezigheid, en de enige beperkende factor kan een van de uitzonderingen zijn die in het besluit van het ministerie van Landbouw van Turkije worden genoemd.
Daarin staat dat de uitvoer naar Noord-Cyprus, Palestina en Azerbeidzjan niet onder de beperking valt, en het is de aanwezigheid van deze laatste op de lijst van uitzonderingen waaruit we kunnen concluderen dat Turkije niet volledig van de regionale markt voor glastomaten is verdwenen. Het gaat natuurlijk niet om de wederuitvoer van tienduizenden tonnen producten, want ook in Turkije zelf is er een tekort aan kastomaten. Toch bestaat de mogelijkheid van wederuitvoer via Azerbeidzjan, omdat dit land tot dan toe al een belangrijke wederuitvoerder van groenten en fruit uit een ander buurland (Iran) was.