De verstoringen in toeleverketens door corona en de Oekraïne-oorlog zullen in de komende jaren voor groothandels deels blijvend zijn. De pijn zit vooral in de hogere kosten vanwege grotere voorraadposities en in de geleidelijke afname van de afhankelijkheid van China. Naast de aanhoudende ‘supply pains’ zijn er ook ‘supply gains’. De winst zit in het structureel overnemen van de voorraadpositie van de retail, de mogelijkheden van meer waardecreatie die digitalisering en datagedreven ondernemen bieden en in de op den duur waarschijnlijk kortere ketens. Dit blijkt uit een nieuwe studie van ING Research.
Van just-in-time naar just-in-case
Van oudsher zijn de supply chains voor de groothandel heel efficiënt. Leveringen vonden daarbij over de jaren steeds sneller en goedkoper plaats en er werd zo min mogelijk voorraad aangehouden. Het gevolg van deze just-in-time werkwijze was een lange toeleveringsketen met diverse tussenschakels en een geringe reactietijd op verstoringen. De toeleveringsketens kregen de afgelopen drie jaren echter klap na klap te verwerken: de containerprijzen liepen op tot recordhoogten en de ketens en de groothandels bleken kwetsbaar. Sinds corona gaat het er vooral om dat je de goederen direct beschikbaar hebt: just-in-case.
Onzekerheden blijven in 2023
Voor de Nederlandse economie wordt na twee sterke jaren ongeveer een nulgroei van de particuliere consumptie verwacht. De groei van de wereldhandel zakt daarbij in, waardoor er ruimte lijkt voor normalisering van de mondiale toeleveringsketens. De onzekerheden blijven echter groot, door:
- Het verloop van de oorlog in Oekraïne (langere handelsroutes).
- Toename van handelsbarrières zet de verdere globalisering onder druk.
- De eventuele weer oplopende energieprijzen (productieuitval en langere levertijden).
- De krappe arbeidsmarkt en eventuele arbeidsconflicten vanwege de hoge inflatie.
- Risico’s door extremer weer.
Blijvende veranderingen voor de groothandel in de toeleveringsketens
Groothandelaren hebben tijdens de coronacrisis goed ingespeeld op de reeks van verstoringen in de supply chain: bijvoorbeeld door voorraadopbouw en kostreductie door onder andere door efficiënter verpakken. Daarnaast door investeringen in ICT, verder vooruit te plannen en/of door nog flexibeler te ondernemen. Dirk Mulder, ING Sector Banker Trade & Retail: “Dit heeft tot veranderingen in de toeleveringsketens geleid, die deels een permanent karakter zullen houden. Naast blijvende ‘supply pains’, vooral in de vorm van hogere kosten, zal dit ook leiden tot ‘supply gains’ door het efficiënter leveren plus creatie van meer toegevoegde waarde.”
Nieuwe elementen in businessmodel voor de groothandel
In het traditionele businessmodel van groothandelaren lag de focus vanouds primair op het hebben van grip op de goederenstromen. Tegenwoordig is beheersing van en sturen op basis van data de kern van het businessmodel. Betere verkoopvoorspellingen voor de retail leiden tot efficiënte logistieke stromen en verbeteren het voorraadbeheer. Artificial Intelligence kan daarbij helpen. Dit biedt ook perspectief voor de groothandel. De voorraadfunctie is sinds corona immers meer bij de groothandel komen te liggen en veel belangrijker geworden. Hiervoor is ook een intern goed geoliede supply chain nodig.
Supply pains en supply gains
De strategie om hogere voorraadposities aan te houden heeft wel geleid tot structureel hogere logistieke kosten. Een andere ontwikkeling is dat de noodzaak van leveringszekerheid en verminderde afhankelijkheid van China vroeg of laat gaat leiden tot meer reshoring en spreiding van leveranciers. Ook dit verhoogt de kosten.
Anderzijds kan de groothandel dankzij een versnelling van de digitalisering sneller en beter leveren. Ook zijn er meer mogelijkheden voor waardecreatie: de rol van de groothandel evolueert tot die van ‘middle man plus’. Een nieuwe stap in data driven ondernemen is mogelijk door de inzet van blockchaintechnologie. Zo kun je als ondernemer in tijden van schaarste nog nauwkeuriger het transport van de grondstoffen volgen.
Gevolgen voor volume- en omzetontwikkeling van de groothandel
De volumegroei van de groothandel kent een langjarig groeigemiddelde van iets meer dan 3%. De gemiddelde prijsstijging over een reeks van jaren is nihil, hoewel er vooral door de prominente rol van grondstoffenhandel en de mutaties in de olieprijs grote fluctuaties zijn. De coronacrisis en de verstoringen in de supply chain hebben de stabiele groei voor de groothandel echter op drastische wijze beïnvloed:
- 2020: Voor het eerst sinds 2009 was er sprake van volumekrimp (2,5%).
- 2021: Een zeldzaam hoge volumegroei van ruim 7% dankzij het vlotte mondiale vraagherstel en bovendien door de oplopende prijzen een ongekend hoge omzetgroei van bijna 18%.
- 2022: De doorberekende hoge (energie)kosten betekenden een nog hogere prijstoename (circa 17%) en omzetgroei (20%). In de tweede helft van het jaar kwam de consumentenvraag onder druk te staan en omdat de groothandel inmiddels was overgegaan op een strategie van het aanhouden van hoge voorraden puilden de magazijnen uit.
- 2023: De verwachting is dat de prijsstijging in de groothandel in de loop van het eerste halfjaar zal normaliseren, dat de afzetvolumes alleen in het begin van het jaar onder druk staan en dat hieruit per saldo een omzetgroei van ongeveer 4% resulteert. De groothandel focust op de afbouw van de opgebouwde voorraadposities, voor zover dat nog niet was gebeurd.
Bron: ING