In het licht van de ongekende escalatie van de energieprijzen roept Freshfel Europe de autoriteiten op maatregelen te nemen om de verstrekkende gevolgen voor de sector groenten en fruit te verzachten. Bedrijven in de sector dreigen in ernstige economische moeilijkheden te komen en zelfs failliet te gaan als gevolg van de hoge elektriciteits- en gasprijzen in combinatie met andere stijgende prijzen van teeltmiddelen, diensten en logistiek. Deze stijgingen kunnen nauwelijks meer door de keten worden opgevangen, omdat de marges zijn verkleind en voorlopig niet aan de consument worden doorberekend.
De teelt en distributie van vers fruit vereist energie voor verschillende doeleinden in de toeleveringsketen. De hoeveelheid energie die wordt gebruikt en wanneer deze wordt gebruikt, hangt af van het product en de marktbestemming ervan.
Voor de vollegrondsteelt is elektriciteit nodig voor een adequate irrigatie; voor de teelt in kassen is temperatuurbeheer en passende verlichting nodig. Verpakkings- en opslagfaciliteiten moeten bepaalde niveaus van koeling en een temperatuurgecontroleerde atmosfeer hebben, evenals rijpingsfaciliteiten. Logistiek en transport vergen ook energie. Evenzo moeten distributiecentra en retailhandelaren zorgen voor adequate omstandigheden om de consument verse en veilige producten te kunnen leveren.
In deze energiecrisis worden exploitanten van groenten en fruit geconfronteerd met verschillende contractuele voorwaarden en kan hun energieafhankelijkheid variëren. Bijgevolg werken zij onder ongelijke voorwaarden op de verschillende nationale energiemarkten in de EU. Sommige groente- en fruittelers worden geconfronteerd met elektriciteitsrekeningen die tot tien keer hoger zijn dan het voorgaande jaar. De stijgende energieprijzen verhogen de aanzienlijke economische druk op de Europese groenten- en fruitsector, die met zeer krappe marges werkt. Nu de koopkracht van de consument afneemt vanwege zijn eigen energierekening, ziet Freshfel Europe de afgelopen maanden ook een scherpe daling van 10% in de consumptie van groenten en fruit. Dit verergert de rentabiliteitsproblemen van de sector groenten en fruit nog verder. Als er niet snel oplossingen worden gevonden, dreigen economische moeilijkheden of zelfs het faillissement van telers en andere spelers in de sector.
Freshfel Europe brengt de energieproblemen van de sector onder de aandacht van de beleidsmakers. Philippe Binard, algemeen afgevaardigde van Freshfel Europe: "Wij schatten dat de toegevoegde energiekosten van de sector in het lopende seizoen ongeveer 6,8 miljard euro bedragen, vanaf het moment dat de gewassen de velden verlaten tot het moment dat zij in de verpakkingsdepots aankomen. Bovendien zou elke productcategorie ook extra energiekosten in de keten kunnen hebben. Als bijvoorbeeld de opslagtrends voor appels ongewijzigd blijven, hebben wij berekend dat die extra kosten voor het komende seizoen bijna 200 miljoen euro kunnen bedragen."
Deze nieuwe energiekosten komen bovenop andere stijgende kosten die in het afgelopen jaar zijn vastgesteld voor productiemiddelen, diensten en logistiek en die reeds zijn vastgesteld in de nasleep van de coronapandemie en de daaruit voortvloeiende verstorende effecten. Freshfel Europe heeft al gewaarschuwd dat de sector in het afgelopen jaar jaarlijks ongeveer 10 miljard euro aan extra kosten heeft gehad.
De retailprijzen in andere voedingssectoren zijn onlangs met 15-20% opgedreven, extra kosten die aan de consument zijn doorberekend. Deze doorberekening komt nog niet tot uiting in de prijzen van groenten en fruit voor de eindverbruikers. Hoewel deze producten tot de meest betaalbare en voedzame van de verschillende voedselcategorieën behoren, wordt hun positie nu bedreigd. Dit is een alarmerende situatie, gezien de essentiële rol van groenten en fruit, die een deel van de oplossing vormen voor het bereiken van de duurzaamheidsdoelstellingen van de EU die zijn opgenomen in het Europees Groen Pact, de Farm to Fork-strategie en het Fit for 55-pakket, en voor het bereiken van de doelstelling van een betere gezondheid in het kader van het EU-plan ter bestrijding van kanker.
Freshfel Europe vestigt ook de aandacht op de neveneffecten van de energiecrisis. De versheid, kwaliteit en veiligheid van de producten kunnen in gevaar komen als er geen goede temperatuur-gecontroleerde opslag is, en het risico van microbiologische besmetting zal toenemen als de koudeketen wordt onderbroken. Dit zal op zijn beurt een negatief effect hebben op de duurzaamheid, aangezien de voedselverspilling zal toenemen. Binard: "Onze sector moet als een essentiële sector worden aangemerkt en worden uitgesloten van eventuele energiebesparingen. Dit zal ervoor zorgen dat zij haar essentiële rol bij de levering van verse, veilige en hoogwaardige producten aan de consument kan vervullen."
De komende maanden kan de marktwerking worden verstoord. Telers staan voor moeilijke beslissingen bij het oogsten, opslaan of verwerken van hun producten, afhankelijk van hun verwachte vermogen om de energierekening te betalen. De stabiliteit van de groenten- en fruitmarkt zal ook worden beïnvloed door de trends in de sectoren bevroren en verwerkte groenten en fruit en essentiële oliën, die alle ook gevoelig zijn voor energieverbruik. Op middellange termijn is de voedselzekerheid in gevaar omdat de producenten en handelaren tijdens de energiecrisis niet in staat zijn economisch duurzaam te zijn. Binard legt uit dat "het aanbod van verse groenten en fruit kan afnemen als telers failliet gaan of hun producten niet oogsten omdat ze ze niet kunnen opslaan. De kasteelt kan worden verminderd om verwarming of verlichting te beperken."
Freshfel Europe dringt er bij de regionale, nationale en Europese beleidsmakers op aan alle nodige maatregelen te overwegen om de groenten- en fruitsector te helpen opnieuw zijn veerkracht te tonen en de Europese consumenten te blijven voorzien van kwaliteitsvolle, lekkere, gevarieerde, veilige en betaalbare groenten en fruit. De energiecrisis biedt een ongekende kans om verse groenten en fruit verder te positioneren als essentiële producten, gezien hun unieke gezondheidsvoordelen en minimale milieueffecten in de voedselketen. Freshfel Europe heeft de volgende maatregelen aangemerkt als essentiële stappen die onverwijld moeten worden genomen:
- In het kader van het GLB of andere beleidsmaatregelen alle uitzonderlijke maatregelen overwegen die nodig zijn om de gevolgen van de energiecrisis voor de groenten- en fruitsector, een essentiële sector, tot een minimum te beperken.
- Gelijke concurrentievoorwaarden in de EU creëren om concurrentievervalsing tussen exploitanten te voorkomen. Het is wenselijk op Europees niveau maximumprijzen voor energie vast te stellen.
- Ervoor zorgen dat groenten en fruit worden vrijgesteld van eventuele energiebesparingen om de versheid, de kwaliteit en de veiligheid van de producten te garanderen.
- Streven naar zelfvoorziening op het gebied van energieproductie en ondersteuning van innovatieve technologieën in de sector om energie-efficiëntie te bereiken.
- De energieproductie in boomgaarden, kassen en andere faciliteiten in de sector stimuleren voor zelfconsumptie en de afhankelijkheid verminderen, met de mogelijkheid om het overschot terug te leveren aan het net binnen een versterkt netwerk in plattelandsgebieden.