In het hele land runt het Namibische ministerie van Landbouw teeltbedrijven die de voedselzekerheid op een tweeledig spoor ondersteunen en tegelijkertijd zelfvoorzienende telers aantrekken voor commerciële landbouw.
Twamanguruka Nghidinwa, bedrijfsleider van het Sikondo Green Scheme Irrigation Project, een van de zes van dergelijke teeltbedrijven in Rundu, vlakbij de Angolese grens: "We telen vooral maïs in de zomer, dat allemaal aan de regering wordt verkocht voor het nationale programma voor strategische voedselreserves. Maïs wordt opgeslagen in silo's verspreid over het land om gratis maïsmeel te verstrekken als droogtebestrijding wanneer dat nodig is. Het is zeer succesvol geweest, vooral tijdens de droogte van 2015."
Op deze teeltbedrijven in het noorden van Namibië, waar de meeste akkerbouwgrond van het land ligt, worden ook groenten geteeld door zelfvoorzienende telers die geïnteresseerd zijn in tuinbouw in een commerciële opzet. Zij worden uitgenodigd een bod uit te brengen voor 6 ha (kleinschalige telers) en 20 ha (middelgrote telers) in een vijfjarige pachtovereenkomst met de Namibische regering.
Spinazie en wortelen op het Sikondo Green Scheme Irrigation Project in Rundu, provincie Kavango in het noorden van Namibië
Momenteel levert het Sikondo Green Scheme Irrigation Project ongeveer 1.500 tot 2.000 ton producten aan het Namibische Agromarketing Trade Agency (AMTA).
Binnen de Green Scheme projecten kunnen telers hun eigen keuze van gewassen telen, meestal maïs, tarwe, groenten en watermeloenen die ze voeden via irrigatie uit de Kavango rivier. De overheid treedt op als een dienstverlener, merkt Twamanghuruka op, door materieel, zoals tractoren en ploegen, en inputs zoals kunstmest, gewasbeschermingsmiddelen en zaden tegen een vergoeding ter beschikking van de telers te stellen. Managers zoals hij, die de commerciële overheidscomponent beheren, fungeren ook als mentors en geven begeleiding aan de zelfvoorzienende telers.
Na vijf jaar worden de prestaties van de telers beoordeeld. Twamanguruka merkt op dat het programma zeer nuttig is geweest bij de overgang van veehouderij naar plantaardige teelt. Hij is onlangs afgestudeerd in internationale tuinbouwkunde aan de Leibniz Universiteit in Hannover.
Lima Kativa, landbouwdeskundige en manager van het Hardap Green Scheme Irrigation Project, met Twamanguruka Nghidinwa van het Sikondo Green Scheme Irrigation project
Gegarandeerde leningen voor kleinschalige telers
"Om ervoor te zorgen dat telers aan het begin van elk seizoen een startkapitaal hebben, heeft de regering een stimuleringsmaatregel genomen die kleinschalige telers helpt om toegang te krijgen tot een lening van de landbouwbank (Agribank) die door de regering wordt gegarandeerd," zegt hij.
"Als de commerciële eenheid die de farm exploiteert, profiteren wij van de kleine tot middelgrote telers, omdat we in staat zijn om alle producten samen op de markt te brengen en te verkopen aan lokale retailers zoals de OK Supermarkt in Rundu en Grootfontein. Dit helpt ons om consistent producten te leveren en ons merk aanzienlijk te versterken."
"Het beleid van het Green Scheme is erop gericht de voedselteelt te stimuleren om zo in de eigen behoeften te voorzien en de nationale voedselzekerheidsstrategie aan te vullen. Het werd vroeger ondersteund door twee staatsbedrijven, Agribusdev en de Agromarketing Trade Agency (AMTA). Wegens een slecht bedrijfsmodel is Agribusdev echter onlangs door de regering opgeheven, waardoor de irrigatiefarms van de groene regeling weer onder de hoede van het ministerie van Landbouw vallen."
Het beleid van de Green Scheme houdt in dat de groenten en het fruit die op deze teeltbedrijven worden geteeld, worden verkocht aan het Agromarketing Trade Agency (AMTA), dat op zijn beurt levert aan groothandelaren, cateraars, ziekenhuizen, legerbases en overheidsinstellingen als onderdeel van de strategie om AGF te distribueren naar regio's in Namibië waar de klimatologische omstandigheden niet altijd geschikt zijn voor de groenteteelt, zoals Erongo, Omaheke en Karas.
"Het AMTA-model heeft een paar jaar goed gewerkt, maar het is op heel wat uitdagingen gestuit wat betreft de aanbodketen en het verzamelen van gegevens. Het AMTA-model heeft niet zo goed gewerkt als was verwacht, omdat de zelfvoorzienende telers (die de meerderheid vormen) niet werden opgeleid en niet de nodige capaciteiten kregen om van veeteelt op tuinbouw over te schakelen. Daardoor was het jaarlijks geleverde aanbod vrij laag en soms inconsistent," merkt hij op.
Aardappelen geteeld in Rundu, Namibië
Marktbeschermende maatregelen
Om de binnenlandse sector tegen import te beschermen, gaat het Namibische Bureau voor de Landbouw eerst bij Namibische telers na hoe groot het aanbod van bepaalde groenten is voordat een retailer een importvergunning krijgt. Dit gebeurt in het kader van het Namibische initiatief ter bevordering van het marktaandeel, dat bijna 20 jaar geleden werd ingevoerd om de binnenlandse groenteelt te stimuleren.
Het initiatief ter bevordering van het marktaandeel verplicht retailers en groothandelaren ertoe een gestaag groeiend percentage (32,5% in 2010) van hun producten in Namibië te betrekken, alvorens over te gaan tot import uit voornamelijk Zuid-Afrika.
Namibische lokale en geïmporteerde tuinbouwproducten in 2018 (bron: Namibian Agronomic Board)
"De Namibian Agronomic Board vraagt telers of ze het product hebben en als we dat hebben, sluiten ze meestal de grens om de retailers te dwingen lokaal te kopen. Het is allemaal heel specifiek geworden over gewassen die we importeren, vaak in augustus en september, op basis van de gegevens die we van telers en retailers krijgen."
Zuid-Afrika exporteert aanzienlijke hoeveelheden uien en aardappelen naar Namibië; momenteel is de grens gesloten voor de import van uien, maar open voor aardappelen. De rest van de sluitingen betreffende andere groenten, meloenen en watermeloenen zijn hier beschikbaar.
Er zijn jaren met een tekort aan producten, merkt hij op, evenals incidenteel een te groot aanbod van veel geteelde gewassen zoals kool (een belangrijke eiwitvervanger in Namibië) en watermeloen in november en december.
Een veld met Namibische uien, waarvan het land nu meer opbrengt dan men uit Zuid-Afrika importeert
De meeste gewasverbeterings- en gewasbeschermingsmiddelen komen uit Johannesburg in Zuid-Afrika, een 1.780 km lange reis die twee tot drie weken in beslag kan nemen, wat weer bemoeilijkt wordt door de strenge eisen die de regering stelt aan de aanschaf.
Hij merkt op dat de kosten van de gewasverbeteringsmiddelen hun winsten werkelijk uithollen; de overslag van deze middelen tussen de Zuidafrikaanse haven Gqeberha (Port Elizabeth) naar Walvis Bay zou bijvoorbeeld ideaal zijn.
Teelt op basis van regen is zeer riskant geworden
"We hebben waargenomen dat de regen die vroeger in oktober begon, en die tot mei viel, nu alleen nog maar in december valt," merkt Twamanghuruka op; hij is sinds 2014 op het teeltbedrijf en hij schrijft dit toe aan de klimaatverandering.
"Oktober stond altijd bekend als planttijd voor regengewassen, maar al meer dan tien jaar is dat niet het geval en wanneer de regen eindelijk komt, is het bijna als een compensatie voor de vertraging, dus we merken dat we veel regen krijgen in januari en februari, soms zoveel dat het destructief wordt en overstromingen veroorzaakt, vooral in de Zambezi-regio."
Het komt in het noorden steeds vaker voor dat telers die voor eigen gebruik telen, worden verdreven doordat hun velden langdurig onder water staan, en dat is ontnuchterend, voegt hij eraan toe, vooral omdat de meerderheid in het land zelfvoorzienend is.
"In het verleden, toen alle huishoudens zich bezighielden met de teelt van bijvoorbeeld gierst of maïs, was er een gevoel van voedselzekerheid. Met de huidige situatie en de achteruitgang van het milieu zien we dat voedselzekerheid vanuit het perspectief van zelfvoorzienende tuinbouw niet meer houdbaar is."
Regenafhankelijke teelt is erg riskant geworden, voegt hij eraan toe, en in de toekomst zou de regering, om de voedselzekerheid in de noordelijke delen te garanderen, beleid moeten ontwikkelen om telers te helpen over te stappen op semi-commerciële tuinbouw, met toegang tot leningen, irrigatie en machines.
De vertraagde start van het regenseizoen wordt een steeds groter probleem, net als de wateronttrekking uit de Kavango-rivier door Angola stroomopwaarts; hun noorderbuur investeert immers ook in zijn tuinbouw.
Voor meer informatie:
Twamanguruka Nghidinwa
Sikondo Green Scheme Irrigation Project
+26 48 1679 7015
nghidinwa@greenscheme.org.na