Wie de afgelopen weken in de Betuwe is geweest, heeft het ongetwijfeld gezien: de appelbomen bloeien weer prachtig. Zo ook de bomen van de CGN-appelcollectie. Hoe behouden en gebruiken we de genetische diversiteit van deze oude Nederlandse appelrassen?
Oude appelrassen in Randwijk en op de campus
In een Randwijkse boomgaard en verspreid over de campus van Wageningen University & Research staan de CGN-appelbomen in volle bloei. De collectie bestaat uit zo’n 200 rassen van de appel (Malus domestica), waarvan voornamelijk (erfgoed)rassen uit Nederland.
Deze rassen zijn speciaal uitgekozen om het culturele erfgoed van Nederland te bewaren en de genetische diversiteit in Nederlandse appels te behouden. Genen bepalen de eigenschappen van een appelras, zoals bijvoorbeeld de bloeitijd van de boom en de smaak, vorm, grootte en kleur van de appels. Het materiaal wordt gebruikt voor aanplant in nieuwe boomgaarden van fruitverenigingen, onderzoek en veredeling. Hoe meer genetische diversiteit, hoe meer keuze de gebruikers van het materiaal hebben.
Op de WUR-campus en Wageningen Student Farm staat een deel van de Randwijkse rassen dubbel, een veiligheidsduplicatie voor als de bomen in Randwijk verloren gaan. Daarnaast vormen ze samen een tijdlijn van de appelproductie in Nederland: van de wilde appels uit Kazachstan tot de moderne rassen die je ook in de supermarkt vindt. De appelbomen op de campus worden extensief beheerd zonder bestrijdingsmiddelen.
Van losse appelrassen tot levend erfgoed
Hoe komt zo’n appelcollectie tot stand? Al sinds 1976 verzamelen verschillende overheidsinstituten een variatie aan appelrassen. Deze rassen werden niet meer gebruikt in de commerciële teelt, maar waren waardevol voor onderzoek en veredeling vanwege hun schat aan genetische diversiteit. In 1998 is een selectie van deze rassen aangeplant op de proeftuin Randwijk en kwam de collectie onder beheer van het CGN.
Sinds 2018 is de collectie omgevormd tot een Nederlandse erfgoedcollectie en worden buitenlandse rassen en onderzoeksmateriaal stapsgewijs vervangen door oude Nederlandse rassen. Veel erfgoedrassen worden aangeleverd via het Nederlands Fruit Netwerk (NFN), waarmee het CGN intensief samenwerkt om de collectie te verbeteren en uit te breiden. Zo vormt het Nederlandse levend erfgoed de kern van onze appelcollectie.
Beheer en onderzoek
De appelbomen in Randwijk worden beheerd volgens moderne inzichten. Jaarlijks controleert de Naktuinbouw de gezondheid van de boomgaard en worden zieke bomen vervangen. Regelmatig wordt de collectie uitgebreid met nieuwe rassen.
Naast het leveren van materiaal aan onderzoekers doet het CGN zelf ook onderzoek aan de appels. Momenteel onderzoeken we o.a. de mogelijkheden van cryopreservering als veiligheidsduplicaat voor de appelcollectie. Hierbij worden takjes enthout met knoppen met stikstof ingevroren tot -165˚C. Het voordeel van deze methode is dat we materiaal op een kleine oppervlakte kunnen bewaren. Zo kunnen we de rassen veiliger en makkelijker behouden, omdat een boomgaard veel ruimte inneemt en gevoelig is voor weersomstandigheden.
Daarnaast zijn ze vorig jaar gestart met SNP-analyses (spreek uit als: ‘snip’), waarbij stukjes DNA uit jonge appelblaadjes vergeleken worden met het DNA van bekende appelrassen. Dankzij deze analyses en de kennis van pomologen van het NFN kunnen ze de rassen nauwkeuriger determineren. Zo behouden ze de grote diversiteit aan bijzondere Nederlandse appels.
Bron: WUR