Het Wit-Russische embargo ging in op 1 januari 2022 met gevolgen voor de export van groenten en fruit uit de EU voor mogelijk langer dan zes maanden. Het brengt de exportactiviteiten van AGF-producten uit de EU verder in gevaar. De AGF-sector is prijsgevoelig en heeft weinig mogelijkheden om beperkingen te omzeilen die voortkomen uit politieke geschillen die buiten haar wil om gebeuren.
Freshfel Europe spreekt haar diepe bezorgdheid uit over de moeilijke situatie waarmee de sector opnieuw wordt geconfronteerd als gevolg van geopolitieke kwesties. De organisatie roept op tot samenwerking en dringt er bij beleidsmakers op aan om alle ketenpartners die direct of indirect worden getroffen door het embargo te steunen door middel van intensievere monitoring, directe hulp, acties ter promotie van de consumptie van groenten en fruit en ten slotte meer inspanningen om nieuwe markten aan te boren. Geopolitieke embargo's sinds 2014 hebben een jaarlijkse impact van bijna € 3 miljard op de Europese AGF-sector.
Embargo Wit-Rusland
Op 1 januari 2022 werd het Wit-Russische embargo van kracht. Dit heeft ernstige gevolgen voor de Europese groenten- en fruitsector. Helaas wordt de AGF-sector maar al te vaak als pasmunt gebruikt in geopolitieke geschillen. Zo waren er het Russische embargo, de Algerijnse marktsluiting en de maatregelen van de VS als vergelding voor andere handelsgeschillen. En nu dus Wit-Rusland. Philippe Binard, algemeen afgevaardigde van Freshfel Europe, verklaart: "Jaarlijks wordt er ongeveer 400 tot 500.000 ton aan AGF-producten geëxporteerd naar Wit-Rusland. De hoeveelheid die op het spel staat, met een waarde van € 250 miljoen, is aanzienlijk. Met meer dan 60% van de EU-export naar Wit-Rusland, goed voor 300.000 ton, wordt Polen het zwaarst getroffen. Spanje voerde 60.000 ton uit, België 35.000 ton, Nederland 30.000 ton, Griekenland 15.000 ton en Italië 10.000 ton. Exclusief export naar het VK, is Wit-Rusland de tweede bestemming voor AGF-producten uit de EU, goed voor meer dan 10% van de EU-export. Deze beperking kan een aanzienlijke impact hebben op de EU-markt, omdat het een boemerangeffect kan creëren op verschillende markten, met grote prijsverschillen voor bepaalde producten."
Negatieve neveneffecten
Naast een directe uitdaging voor de groenten- en fruithandel tussen de EU en Wit-Rusland en indirecte gevolgen voor de EU-markt, zal het embargo ook neveneffecten creëren, zoals douanevertragingen aan de grens voor de re-export van producten uit derde landen, onzekerheden over de doorvoer van die producten door Wit-Rusland en de vertraging van de import via Wit-Rusland van producten zoals hout nodig voor de verpakkingssector in de EU. Freshfel Europe merkt ook op dat de EU geen embargo instelt voor AGF-producten uit Rusland en Wit-Rusland. De afgelopen jaren concurreerde de export van voornamelijk groenten uit deze landen, met de steun van productie-input uit de EU, met de kasteelt in de Baltische staten en de teelt van zachtfruit en groenten in de oostelijke EU-lidstaten.
Het herstellen van de markttoegang met Wit-Rusland wordt verder bemoeilijkt door het feit dat Wit-Rusland geen WTO-lid is en geen bilaterale overeenkomst met de EU heeft. Het embargo is momenteel ingesteld op 6 maanden, maar er wordt vanuit gegaan dat het langer van kracht zal blijven vanwege de banden met het Russische embargo, waarvan de sector vandaag nog steeds de gevolgen ondervindt. Met 2,2 miljoen ton vertegenwoordigen groenten en fruit een derde van de waarde van het Russische embargo (€ 7,5 miljard).
Alternatieve afzetmarkten
"De cumulatieve embargo's op groenten en fruit raken bedrijven die op zoek moeten naar een herpositionering van handel die jaarlijks bijna € 3 miljard waard is. Aangezien fruitteelt langetermijninvesteringen vergt, onder meer omwille van de noodzaak om de rassenselectie aan te passen aan de marktspecificaties van de nieuwe bestemmingen, is het een ware uitdaging voor de sector om de export naar nieuwe markten te heroriënteren", zegt Philippe Binard. Freshfel Europe en haar leden pakken de kwestie van marktdiversificatie, SPS-markttoegangsprocedures en de huidige logistieke beperkingen voor overzeese markten proactief aan. Alternatieve mogelijkheden moeten nu vooral worden bekeken in aangrenzende markten zoals Turkije, een enorme markt met consumenten die een mediterraan dieet volgen.
"Aangezien er nog steeds asymmetrische handelsregelingen met hoge douanerechten en complexe douaneprocedures gelden voor export naar Turkije, is de EU-export beperkt tot 10.000 ton, terwijl Turkije jaarlijks ongeveer 900.000 ton groenten en fruit in de EU op de markt brengt", gaat Philippe Binard verder. Terwijl gekeken wordt naar nieuwe kansen in Zuidoost-Azië en Afrika, zouden de Europese bondgenoten in deze geopolitieke geschillen ook hun solidariteit moeten tonen en overwegen hun markten open te stellen voor groenten en fruit uit de EU, te beginnen met de Verenigde Staten, waar de gezamenlijke appel- en perenprotocollen voor meerdere jaren zijn geblokkeerd, of Japan, dat een einde zou kunnen maken aan de langdurige procedure voor markttoegang met de minst verstorende voorwaarden voor onder meer kiwi's of peren.
Oproep aan beleidsmakers
Freshfel Europe spreekt zijn diepe bezorgdheid uit over de moeilijkheden waarmee de sector wordt geconfronteerd, die essentieel is, maar ook prijsgevoelig. Freshfel Europe roept beleidsmakers op de hulp aan de sector te intensiveren en alle direct of indirect getroffen bedrijven te helpen bij de aanpassing aan de toenemende marktbeperkingen.
Freshfel Europe verwacht dat er maatregelen worden genomen om de marktstabiliteit actief te ondersteunen, met name voor appelen. Om de gevolgen van het embargo op korte termijn aan te pakken, moet een uitgebreide regeling overwogen worden voor telersorganisaties en individuele telers, met gratis verstrekking aan scholen (zonder daarbij de bestaande afzetkanalen te ondermijnen), liefdadigheidsinstellingen en andere mensen in nood. Extra middelen voor promotieactiviteiten voor groenten en fruit, gefinancierd door het uitzonderlijke crisisbudget van de EU, zouden een troef zijn om de consumptie in de EU op peil te houden. Daarnaast moet ingezet worden op het aanboren van nieuwe markten, met name in de buurlanden van de EU (bijv. Turkije, de Balkan, Noord-Afrika), maar ook in Azië, Afrika of Amerika. Freshfel Europe zal de ontwikkelingen van het Wit-Russische embargo op de voet blijven volgen, evenals andere handelsbeperkingen waarmee de sector wordt geconfronteerd.
Voor meer informatie:
Freshfel Europe
info@freshfel.org
www.freshfel.org