De nieuwe voorzitter van het Fresh Produce Exporters’ Forum, Wayne Mudge (op foto onder), bracht zijn jeugd door op een fruitbedrijf. Hij was getuige van de vele veranderingen binnen de fruitsector, waarvan sommige bemoedigend waren (zoals meer kansen voor grotere groepen Zuid-Afrikanen) en andere zorgwekkend (zoals de verslechterde toestand van de logistiek).
Wayne, één van de oprichters van Cape Five Exports, zegt dat hij er al bij was toen de fruitsector jaren geleden discussieerde over de noodzaak van een organisatie zoals het Fresh Produce Exporters' Forum. "Ik was er vanaf dag één bij en voel me enorm betrokken bij het Fresh Produce Exporters' Forum. Het is belangrijk dat de belangen van de fruitsector worden behartigd en dat lukt ons goed. We hebben een geweldig team achter ons staan," vertelt Wayne.
"Van de 24 jaar die ik in de fruitsector actief ben was 2021 veruit het moeilijkste jaar. De uitdagingen van buitenaf waren ongekend. Het aantal beschikbare containers was ontoereikend tijdens het citrusseizoen en ik kan je wel vertellen dat timing cruciaal is binnen de fruitsector. De problemen waren zo wijdverspreid dat het nagenoeg onmogelijk was om er niet in verstrikt te raken."
Anderzijds is de samenwerking tussen de Zuid-Afrikaanse fruitsector en de regering beter dan ooit, wat één van de weinige lichtpuntjes was tijdens de Covid-crisis. "De digitale vergaderingen waren een grote verandering waardoor mensen weer bijeen konden komen."
Beperking van het aantal vaarroutes naar het oosten belemmert de fruithandel
Schepen mijden de Zuid-Afrikaanse havens nog steeds, hetgeen te maken heeft met de inefficiëntie van de door de overheid gerunde havens in het land, die naar zijn mening zouden kunnen worden verbeterd en uitgebreid door de private sector.
Voor het eerst hebben telers uit West-Kaap hun containers voor het Midden- en Verre Oosten per vrachtwagen naar de haven van Durban gebracht. Hij legt uit dat deze anders twee weken in de haven van Kaapstad zouden staan voordat ze eindelijk werden verladen. De extra vrachtwagens zetten het toch al overbelaste wegennet nog extra onder druk. 
De containerterminal in Kaapstad (Copyright: Chris Troch Ι Dreamstime.com)
"Er zijn veel factoren waarover we geen controle hebben, maar die wel impact op ons hebben. Deze worden veroorzaakt door het feit dat rederijen op andere routes veel meer verdienen dan met het verladen van fruit uit Zuid-Afrika. Hierdoor worden wij hard geraakt. Waar we over ruim voldoende capaciteit en kansen beschikken voor het Midden-Oosten en vooral het Verre Oosten worden onze mogelijkheden belemmerd doordat rederijen hun diensten beperken en Zuid-Afrikaanse havens minder vaak aandoen."
"Een gevolg van de logistieke verstoringen is de beperking van de diensten die beschikbaar zijn van Zuid- naar West-Afrika," zegt hij. West-Afrika is een belangrijke bestemming voor Zuid-Afrikaanse appelen.
"Een jaar geleden hadden we nog veel opties naar Zuid-Afrika, maar vandaag is er eigenlijk nog maar één over, MSC, hoewel er nog een andere mogelijkheid is waarbij de reis langer in beslag neemt. Wanneer er eigenlijk maar één serieuze mogelijkheid over is dan gaan de tarieven zoals gewoonlijk omhoog." Volgens rederijen zullen de verstoringen waarschijnlijk ook in 2022 aanhouden.
"Port Elizabeth in het bijzonder biedt veel mogelijkheden nu er meer fruit over de weg naar Durban en Kaapstad moet worden verladen, iets wat niet handig is in Durban middenin het citrusseizoen. Voor fruittelers in Oost-Kaap is dit een groot probleem."
Door verstoringen wordt citrus buiten de gebruikelijke periode naar de EU verladen
Het afgelopen citrusseizoen heeft laten zien dat niet alles op tijd kan worden geëxporteerd zodra het systeem onder druk staat.
Rechts: Zuid-Afrikaanse sinaasappelen waren langer dan normaal op de Europese markt verkrijgbaar
"Het is makkelijk om alles af te schuiven op de verstoringen, die er overigens wel waren, maar het toonde eveneens aan dat we niet in staat zijn problemen op te vangen. De kleine logistieke problemen werden opgeslokt door de grote uitdagingen, zoals ons spoornetwerk, dat nauwelijks functioneert, ondanks de vele inspanningen van spelers om meer containers over het spoor te verladen. Het ontbreekt simpelweg aan materiaal en systemen om dit mogelijk te maken."
"Uit ervaring weten we dat de late citruszendingen aan de EU als consequentie hebben dat er vaker Citrus Black Spot wordt geconstateerd. Er was sprake van overmacht als gevolg van de rellen in Durban, die al tijdens de piek van het sinaasappelseizoen tot vertragingen leidden. Nu de rust is wedergekeerd, zien we dat Europese fytosanitaire autoriteiten veel meer gevallen van Citrus Black Spot hebben onderschept dan wanneer alles wel soepel was verlopen. Dit heeft tot spanningen tussen beide markten geleid."
Fruitsector moet doortastender worden
"We moeten doortastender zijn over wat er nodig is en we moeten dit doen in samenspraak met andere op de export georiënteerde sectoren. De havens zijn een serieus probleem geworden, niet alleen voor de fruitsector, maar ook voor veel andere sectoren. Zij zetten een rem op onze groei. Jarenlang was het ondenkbaar, maar nu denk ik dat de bereidheid om de kwesties met betrekking tot de havens aan te pakken groter is geworden."
Citroenen worden voor verzending geïnspecteerd
"Wat in het voordeel van de tuinbouwsector werkt is het feit dat we veel werkgelegenheid scheppen en dan met name voor laagopgeleiden. De tuinbouw is een positieve kracht en dat is iets wat door mensen buiten deze sector nog niet altijd wordt erkend. Ik heb de sector gedurende de jaren zien veranderen. De kansen die de sector biedt aan mensen met weinig opleidingsmogelijkheden zijn enorm. Op agrarische bedrijven kan men mensen de mogelijkheid bieden om zich verder te ontwikkelen en mensen grijpen deze kans graag aan. Ik heb het al vaak zien gebeuren."
Anderzijds moet hij toegeven dat de tuinbouwsector nog niet voldoende is getransformeerd, een aspect waar ook de regering op hamert en iets wat door de sector zelf wordt opgepakt. "Telersorganisaties hebben prioriteit gegeven aan dit aspect, maar er zou nog meer gedaan kunnen worden," zegt hij. "Ik zou graag zien dat onze leden dit minder als een zaak van compliance zouden beschouwen, maar meer als een manier om de noodzakelijke verandering te omarmen."
Een pruimenboomgaard te midden van bergen in Boland, West-Kaap
China biedt meer kansen dan alleen high-end-geschenklijnen
"We kunnen onze teelt niet opschalen zonder onze markten uit te breiden en dit is een punt van aandacht voor ons. In de wereld vormt protectionisme momenteel een probleem. Voor onze regering is het lastig om hiermee om te gaan, maar toch moeten we mogelijkheden blijven creëren, met name in Azië."
"Ik hoop dat avocado de volgende AGF-categorie zal zijn waarvoor we toegang tot de Chinese markt kunnen onderhandelen, gevolgd door steenfruit. Hopelijk zal dit proces niet zoveel tijd vergen als voor het verkrijgen van markttoegang voor peren. Het voorbije pruimenseizoen was een goed voorbeeld van de noodzaak om toegang tot markten te krijgen. We hadden in jaren niet zo'n enorme oogst gehad. We hadden echter onvoldoende markten om het fruit af te zetten, met name tijdens het piekseizoen."
"China biedt beslist mogelijkheden voor Zuid-Afrikaans pruimen. We kunnen onze pruimen sneller naar deze markt verladen dan Chili. Daarnaast kunnen we goede rassen leveren en zitten er ook veel nieuwe rassen aan te komen die zeer geschikt zouden zijn voor deze markt. Het zou net zo'n grote verandering voor onze steenfruitsector betekenen als toen de citrussector toegang tot de Chinese markt kreeg. Dit maakte een groot verschil voor Zuid-Afrikaanse citrustelers en dan vooral voor de grapefruitsector." Wayne waarschuwt echter dat het verkrijgen van toegang tot de Chinese markt niet eenvoudig is.
Rechts: Zuid-Afrikaanse Fuji appelen
"Je moet weten waar klanten op zitten te wachten. China is werkelijk een enorme markt. Binnen onze sector hebben we ons marktaandeel in China de laatste drie jaar vergroot dankzij Chinese retailers. Door inzicht te verwerven in hun voorkeuren en producten waarvan ze weten dat ze kunnen verkopen aan hun klanten in plaats van uitsluitend high-end-geschenklijnen te leveren, zoals fruit dat er perfect uitziet met grote maten. We richten ons meer op de dagelijkse voeding en dan blijken de kleinere maten in zakken ineens wel een item te zijn dat goed wordt verkocht." De Zuid-Afrikaanse appelhandel in China groeit ieder jaar. De resultaten van druiven op deze markt zijn echter teleurstellend volgens Wayne.
Handel met India gegroeid ondanks hogere heffingen
De EU en het VK blijven belangrijke markten, maar veel Zuid-Afrikaanse fruitexporteurs groeien op markten in andere delen van de wereld. "De handel met India is fors toegenomen ondanks obstakels, zoals de hogere heffingen op AGF, die overigens niet alleen voor Zuid-Afrikaanse producten gelden. Een verlaging van deze heffingen zou de handel echter wel ten goede komen." India is een welkom tegenwicht voor Dubai, waar de markt naar zijn mening overvol is. 
Een vertrouwd gezicht op internationale vakbeurzen: de stand van Fruit South Africa. Het Fresh Produce Exporters' Forum en het ministerie van Handel en Industrie tijdens Fruit Logistica 2020.
Het Fresh Produce Exporters' Forum heeft sinds maart 2020 nog maar twee internationale reizen gemaakt. Wayne vertelt dat zijn collega's die recent het Midden-Oosten hebben bezocht, zeiden dat het fantastisch was om klanten weer te ontmoeten. Na hun bezoek is het aantal orders alweer toegenomen. "Je verliest toch dynamiek zonder face-to-face-contact," merkt Wayne tot slot op. 
Voor meer informatie:
Wayne Mudge
Fresh Produce Exporters’ Forum
Tel: +27 21 526 0474
fpef.co.za