Saffraan is een product met een hoge economische waarde dat aanzienlijke afzetcijfers genereert in Spanje, een land dat al tientallen jaren een relevante producent is van deze specerij, die als de duurste ter wereld wordt beschouwd. Niet voor niets wordt saffraan het 'rode goud' genoemd. En vandaag de dag is de rol van Spanje in de saffraansector nog veel groter geworden, want het is ondertussen een van de grootste spelers op deze markt.
Spanje is 's werelds grootste importeur van saffraan, zo blijkt uit gegevens van het Observatory of Economic Complexity (OEC) voor 2019, en na Iran de tweede grootste exporteur van dit product. Volgens een rapport van april 2021 van het Spaans Agentschap voor Buitenlandse Handel (ICEX), bedroeg de Spaanse export van saffraan in 2020 € 42,4 miljoen en de import € 26,2 miljoen. Maar ondanks deze commerciële dynamiek laat de Spaanse teelt, die zich hoofdzakelijk afspeelt in het gewest Castilla-La Mancha, een heel andere evolutie zien.
"Het seizoen loopt weer op z’n einde, want ik denk dat er op weinig plekken nog product te oogsten valt. Het seizoen is korter geweest dan het voorgaande en hoewel we nog moeten wachten tot de Toezichtsraad de oogstvolumes certificeert en officiële cijfers vrijgeeft, hebben meerdere telers het al over 20 à 30% minder product dit jaar", vertelt Francisco Martínez van het bedrijf Azafranes Manchegos. "De teelt in Castilla-La Mancha zit al jaren in een neerwaartse spiraal. De gemiddelde opbrengsten per hectare halen niet meer het niveau van vroeger en we weten eigenlijk niet goed waarom, maar de klimaatverandering zal wel een rol spelen. Afhankelijk van de zone bracht een hectare vroeger tussen de 12 en 18 kilo geroosterde saffraan op. Om die hoeveelheid te krijgen was er gemiddeld 80 kilo bloemen nodig, aangezien in gedroogde vorm uiteindelijk maar 20% overschiet van de verse bloemen. Nu heb je daar al 100 kilo voor nodig. Wie vandaag 8 kilo uit 1 hectare haalt, mag zich gelukkig prijzen."
"Ook geven steeds meer teeltbedrijven er de brui aan. In de omgeving van Albacete, en meer bepaald in Alcalá del Júcar, zijn veel telers al gestopt omdat ze elk seizoen te maken krijgen met een gebrek aan arbeidskrachten", legt Francisco uit. "Saffraan is een gewas dat arbeidsintensief is, van de oogst van de bloemen tot het schillen en roosteren. Van oudsher is de teelt een familie-aangelegenheid. Alle leden van een telersfamilie kwamen traditioneel een handje toesteken bij de oogst. Tegenwoordig moet je arbeidskrachten aantrekken, maar dat is niet zo evident, want de saffraanoogst is iets heel anders dan die van andere producten zoals druiven of amandelen. Alles hangt af van wanneer de bloemen uitkomen en dat kan je niet voorspellen."
"Het komt soms voor dat de werkploeg 's ochtends op het perceel aankomt en er nauwelijks bloemen zijn om te plukken, zodat ze die dag maar voor enkele uren werk hebben. En andere dagen ligt er dan een heel bloementapijt. Dat maakt het steeds moeilijker om mensen te vinden die willen werken in de saffraanoogst."
De gegevens van het Spaanse ministerie van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening bevestigen deze productiedaling. In de jaren 70 en 80 bedroeg het geregistreerde saffraanareaal ongeveer 4.000 hectare en bedroeg de oogst meer dan 40.000 kilo. In 2009 besloeg het areaal slechts 143 hectare en bedroeg de oogstopbrengst 1.829 kilo. In 2017 was het areaal weer licht gestegen tot 178 hectare, maar door de daling van de gemiddelde opbrengst – van 12,79 naar 8,80 kg/ha in slechts 8 jaar tijd – nam de totale productie af tot 1.567 kg. En de meest recente beschikbare gegevens van 2019 bevestigen die neerwaartse trend in de gemiddelde opbrengst, want ondanks het feit dat het areaal weer iets toenam tot 204 hectare, daalde de totale oogstopbrengst verder tot 1.537 kg (gemiddeld 7,53 kg/ha).
Toch gedijt de teelt nog steeds in Castilla-La Mancha, waar het wordt beschermd onder het kwaliteitslabel met oorsprongsbenaming Saffraan van La Mancha. "Spaanse saffraan staat het hoogst aangeschreven in de wereld, maar de door de Toezichtsraad gecertificeerde oogst bedroeg vorig jaar slechts 450 kilo. En hoewel de Spaanse oogst dus een duikvlucht heeft genomen, teert Spanje op de faam van zijn product om wereldwijd nog steeds de belangrijkste handelaar in deze specerij te blijven. Jaarlijks wordt er nog zo'n 50.000 kilo geëxporteerd vanuit Spanje", vertelt Francisco Martínez.
"Ik behoor tot de vijfde generatie in dit familiebedrijf dat in 1850 werd opgericht en zich toelegt op de teelt en afzet van saffraan. Ik herinner me dat mijn grootvader na de oogst met de saffraan en een weegschaal naar Murcia en Alicante vertrok om het product daar aan de man te brengen. Hij was dan telkens enkele maanden van huis. Vandaag ga ik nog door met deze activiteit, zij het op een iets andere manier", grapt Francisco. "We zetten de saffraan voornamelijk op de binnenlandse markt af en we leveren ook aan andere exporteurs. Zelf voorzien we ook nog enkele klanten in de Verenigde Staten en de Arabische landen, waarnaar we tot voor kort nog grote hoeveelheden exporteerden, gemiddeld zo'n 300 kilo per maand. We verkopen onze saffraan met oorsprongsbenaming in de Gourmet-afdeling van de supermarktketen El Corte Inglés onder ons eigen merk Karkom. Dat is het Hebreeuwse woord voor saffraan dat koning Salomo gebruikt in het Hooglied. Ook hebben we onder het merk Karkom innovatieve producten gelanceerd, met onze saffraan als ingrediënt van honing, gin, likeur, zout en snoepgoed."
De saffraanteelt is economisch zeer aantrekkelijk. "Een kilo Spaanse saffraan kost gemiddeld € 4.000," zegt Francisco. "Daarom zou de Toezichtsraad zich moeten concentreren op de teelt door de telers bollen te leveren die een terugkeer inluiden naar de tijd van de goede opbrengsten. Alleen zo kan deze activiteit weer winstgevend worden en zal men weer mensen aantrekken tot de sector."
Voor meer informatie:
Francisco Martínez Navalón
Azafranes Manchegos, s.l.
+34 967 474 093
azaframan@azafranesmanchegos.com
www.azafranesmanchegos.com