Voor de Zimbabwaanse teler Wiserow Enterprises in Morondera, ten zuidoosten van Harare in Mashonaland East, duurt de blauwe bessenoogst nog vier weken. Deze week viel de eerste regen van het seizoen.
"De helft van onze blauwe bessen wordt geteeld voor het African Blue-programma van Costa. Het overige deel bestaat uit vrije rassen die onder de merknaam Zambezi Blue worden vermarkt," vertelt algemeen directeur Bruce Meikle.
Bodem ideaal voor blauwe bessen
In 2017 werden de eerste fruitstruiken aangeplant. Aanvankelijk werden evenveel hectare met frambozen en blauwe bessen aangeplant. De exportprijzen van frambozen waren echter niet competitief genoeg om met Marokkaans product te kunnen concurreren. Zeker niet vanwege de nabijheid van Marokko tot de Europese markt, waardoor zij profiteert van lagere vrachtkosten. Het frambozenareaal werd daarom omgeschakeld naar blauwe bessen.
Nieuw aangeplante blauwe bessen in Mashonaland East, Zimbabwe, waarvoor de bodem zeer geschikt is (Foto's: Wiserow Enterprises)
“We hebben de afgelopen vier jaar veel geleerd, bijvoorbeeld dat blauwe bessen geschikt zijn voor de vollegrondsteelt. Momenteel wordt 90% van onze blauwe bessen in potten op substraat geteeld. De resultaten van een proefperceel van 2,5 hectare zijn echter veelbelovend. In de toekomst willen we dan ook meer struiken in de vollegrond gaan aanplanten," legt Bruce uit. De bodem in Morondera bestaat uit zandige leemgrond, lokaal ook wel 'tabaksgrond' genoemd, die zich bij uitstek leent voor de teelt van blauwe bessen.
Ongeveer 40% van het 15 hectare tellende blauwe bessenareaal is bedekt met plastic tunnels en het overige deel bestaat uit onbedekte teelt. Het bedrijf heeft twee maanden geleden geen schade ondervonden van de grootschalige vorst in het land. "We bevinden ons op de top van een bergkam en de blauwe bessen zijn op hellingen aangeplant om vorstschade tot een minimum te beperken."
"Onze ligging op de kam van de waterscheiding biedt echter nog een ander voordeel en dat is de goede waterkwaliteit, aangezien er zich stroomopwaarts nauwelijks watergebruikers bevinden," legt hij uit.
Zambezi Blue
De vroege blauwe bessen van Wiserow worden in Zuid-Afrika afgezet. Vanwege de hoge ligging begint het seizoen wat later voor het bedrijf.
Naarmate het seizoen vordert, exporteert het bedrijf naar dezelfde internationale markten als haar zuiderbuur, namelijk het Verre en Midden-Oosten en Europa.
Samen met vier andere Zimbabwaanse telers richtte Wiserow Enterprises het exportmerk Zambezi Blue op om de aantallen te consolideren en het afzetvenster te verlengen. Samen wisselen zij informatie en technische expertise uit. De telersgroep werkt daarnaast samen met adviseurs, verladers en klanten.
Wiserow hoopt in 2021 ongeveer 380 ton blauwe bessen te oogsten. Zodra de planten hun volledige productiepotentieel bereiken dan zouden de jaaropbrengsten toe kunnen nemen tot 800 - 900 ton. Wanneer de volle capaciteit van de boomgaarden wordt behaald dan zal het gecombineerde volume van Zambezi Blue naar verwachting 1.500 ton per jaar bedragen.
"Het toegenomen bewustzijn omtrent de gezonde eigenschappen van blauwe bessen heeft de vraag op alle markten aangewakkerd en we hopen dat de heropening van de toeristische sector de binnenlandse consumptie een boost zal geven," zegt Kath Gau, marketing- en logistiek coördinator bij Zambezi Blue. 
Concurrentie op blauwe bessenmarkt neemt toe
“De concurrentie van Peru en Zuid-Afrika is de laatste drie jaar toegenomen, waardoor de prijzen zijn gedaald," vervolgt Bruce. Hij merkt op dat klanten en adviseurs het erover eens zijn dat de lage nachttemperaturen bijdragen aan het feit dat de smaak van Zimbabwaans fruit beter is ten opzichte van dat van fruit dat elders op het zuidelijk halfrond wordt geteeld.
De ingesloten ligging van Zimbabwe maakt het noodzakelijk dat zeevrachtexport plaatsvindt via de haven van Kaapstad, hoewel er vorig seizoen ook twee containers vanuit de haven van Durban naar het Verre Oosten werden verladen.
Luchtvrachtverzending gebeurt vanuit Harare of Johannesburg. De luchtvrachtcapaciteit is echter beperkt vanwege de reisbeperkingen en wordt volgens Bruce ook steeds duurder.
Peulen en blauwe bessen volgen elkaar netjes op
Aanvankelijk had Wiserow 80 hectare blauwe bessen voor ogen. "We beschikken nu over een areaal van 43 hectare, maar wellicht zullen we in de toekomst nog wat uitbreiden."
De voornaamste beperkende factor voor uitbreiding is de beschikbaarheid van arbeidskrachten gedurende het oogstseizoen. Het aanbod aan seizoenswerkers is onzeker nu de goede regens ervoor hebben gezorgd dat er meer maïs kan worden geoogst. Wiserow werkt aan een consistent werknemersbestand door de timing van de blauwe bessenoogst af te stemmen op het peulenseizoen.
"We telen op zo'n 30 hectare sugar snaps en peulen. We hebben de zaaiperiode naar week 12 vervroegd. Dit biedt ons de mogelijkheid om ons pakstation en werknemersbestand efficiënter te benutten in de periode van week 18 tot 32, omdat de peulen voor de blauwe bessen worden geoogst."
Komani Estates, in het buitengebied van Harare, is onderdeel van de Zambezi Blue telersgroep; let op de basilicumplanten die bijen aantrekken (Foto: Komani Estates)
Wiserow Enterprises is voor 50% eigendom van PHI Commodities in Harare, een marketing- en logstiek bedrijf dat zich richt op de teelt van granen, productiemiddelen voor de landbouw en tuinbouwproducten, zoals pootgoed, passiefruit, bonen, peulen en blauwe bessen. PHI Commodities streeft naar het verjongen van de commerciële teelt door het aangaan van strategische, gelijkwaardige samenwerkingen, waardoor lokale telers hun opbrengsten kunnen verbeteren en een positieve bijdrage kunnen leveren aan de groei van de voedselproductie in Zimbabwe.
Voor meer informatie: 
Kath Gau
Zambezi Blue
berries@bally.co.zw
www.phizim.com