Exponentieel gestegen kosten zetten de marges zwaar onder druk in de Vlaamse land- en tuinbouw. Dat blijkt uit jaarresultaten over de sector die beroepsorganisatie Boerenbond voor 2021 deelt. Zeer actueel gelet op de huidige energiecrisis.
Door de hoge kosten zakt de bruto toegevoegde waarde voor de sector als geheel naar een twintigjarig dieptepunt. De cijfers zijn rood.
Glasgroenten: prijzen terug op niveau van vóór corona
Uitgesplitst naar de glasgroenten werd over de eerste acht maanden van 2021 een gemiddelde omzetstijging van 11,6% ten opzichte van 2020 genoteerd. De prijzen stegen zelfs gemiddeld met 21,8%, waardoor de prijzen terug op het niveau van voor de coronacrisis zitten.
Dat de productie met gemiddeld 8,4% lager lag in de eerste acht maanden van dit jaar ten opzichte van 2020, helpt daarbij ongetwijfeld. In tomaat (los en tros samen) daalden de producties met 18%. Ook kropsla en paprika (-5% en -3%) daalden. De productie van komkommers bleef stabiel. Met 14% steeg als enige glasgroenten de productie van aubergines.
Kosten stijgen: aardgas +19%
Tegenover stijgende prijzen staan ook stijgende kosten. In de eerste acht maanden van 2018 stegen, over alle land- en tuinbouwsectoren, de energieprijzen al met 21% in vergelijking met dezelfde periode in 2020. De energieprijzen zijn gemiddeld voor alle sectoren goed voor 8,3% van de kosten. Voor de glastuinbouw is aardgas belangrijk. Daarvan steeg de prijs met 19%. Voor elektriciteit steeg de prijs met 7%.
Naast energie tikken ook de kosten van arbeid aan. Gemiddeld voor alle sectoren bedragen die 8% van alle directe kosten. Over 2021 raamt de Boerenbond dat de kosten met 1% stijgen voor arbeid. In de tuinbouw, waar men rekent op veel externe betaalde arbeid, kunnen de kosten hiervan met 30% toenemen.
Rentabiliteit glasgroenteteelt stijgt
Kosten en prijzen samen levert een rentabiliteitscijfer op. Sinds 2016 werkt de Boerenbond daarvoor met een barometer. Dit gaat in 2021 boven het vijfjarig gemiddeld door, vooral door betere prijzen voor paprika en tomaat.
In het tweede kwartaal van 2020 kende de index een gevoelige terugval door een daling van de prijzen van de hoofproducten tomaten en paprika. Verklaring hiervoor was gestegen aanbod in de voornaamste producerende landen in combinatie met een teruggelopen vraag naar deze producten door het sluiten van horeca en foodservice. In de 2de helft van 2020 trad voornamelijk voor tomaten opnieuw een licht prijsherstel op, waardoor
de rentabiliteitsbarometer in het 4de kwartaal op het vijfjarig gemiddelde kwam.
De stijging van de rentabiliteitsindex zette zich in het 1ste kwartaal van 2021 verder door, kende een terugval in het 2de kwartaal
van 2021, om in het 3de kwartaal opnieuw behoorlijk te stijgen. Sterkhouders in het 3de kwartaal waren serresla en tomaten.
Zacht- en kleinfruit
Over de hele linie voor fruit daalde de omzet in de eerste acht maanden van 2021 met 8,3% t.o.v. 2020, vooral door daling in de appelen en peren. De aardbeienproductie daalde met 4%, met wel 4% hogere prijzen.
Boerenbond noteert een groeiend aantal kleinfruittelers met ook een toenemende diversificatie van teelten, lang niet altijd onder glas of plastic. In 2021 steeg het areaal kleinfruit met 4,6% naar 2.120 ha tegenover 2.027,3 ha in 2020.
De laatste 3 jaar is de aanvoer van kersen bijvoorbeeld verdrievoudigd, onder meer dankzij het inzetten op innovatie. de
kersenoogst in 2021 was dramatisch. De oogst leverde maar één derde op van de normale opbrengst als gevolg van de weersomstandigheden met vooral overvloedige regenval voor en in de oogstperiode.
Alle sectoren samen: omzet terug op 2019-niveau
Boerenbond evalueert jaarlijks na de zomer het productiejaar en maakt een raming van de jaarresultaten. Dat doet men voor acht sectoren, waarvan glasgroenten er een zijn. De land- en tuinbouwsector behaalde dit jaar over de hele linie een omzet van 6 miljard euro, een cijfer waarmee men weer aanleunt bij de omzet van 2019. Dit cijfer toont volgens de beroepsorganisatie dat de sector corona nu definitief achter zich lijkt te laten.
De aardappelsector klimt volgens Boerenbond langzaam uit een diep dal en geeft betere omzetcijfers. De siertelers schudden de coronacrisis van zich af en kunnen opnieuw goede resultaten neerzetten, net als de groenten-, granen-, peren- en zuivelsector.
Bij dit kostenplaatje wordt wel een belangrijke kanttekening gemaakt worden: hoewel de bruto omzetcijfers in heel wat sectoren zeer behoorlijk zijn, is de realiteit veel minder rooskleurig wanneer de directe kosten bij de omzetcijfers verrekend worden (zoals hierboven voor de glasgroenten al kort uitgelicht).
Alle sectoren samen: marge op absoluut dieptepunt
De directe kosten zijn dit jaar uitzonderlijk gestegen, met maar liefst 12,1% tegenover 2020 voor alle land- en tuinbouwsectoren. In 2021 gaat 87,5% van de gerealiseerde omzet op in directe kosten. Met 750 miljoen euro bruto toegevoegde waarde noteert de sector een dieptepunt over een periode van bijna 20 jaar, ondanks de op 2 na hoogste omzet in diezelfde periode.
De zeer sterke stijging van de directe kosten in 2021 heeft onder meer te maken met sterk gestegen kosten voor energie (+18% ten opzichte van 2020. Dit percentage zal nog omhoog gaan, rekening houdend met de stijgende energieprijzen. Daarnaast stegen de kosten van de plantenbeschermingsmiddelen (+14% tegenover vorig jaar) door de aanhoudende hoge ziektedruk als gevolg van de natte weersomstandigheden.
Kosten doorrekenen lukt telers slecht
“De cijfers tonen dat we moeten blijven inzetten op onze sterke Vlaamse land- en tuinbouw. Zij wisten corona te doorstaan, maar komen nu helaas in moeilijkheden door de sterk gestegen kosten. Het blijft een spijtige vaststelling dat de Vlaamse land- en tuinbouw er niet in slaagt om die stijgende kosten snel door te rekenen naar de volgende schakels in de keten. Om die reden houdt de druk op de marges blijvend aan”, merkt Boerenbondvoorzitter Sonja De Becker op.
Naast stijgende kosten en volatiele markten drukken ook de weersomstandigheden een stempel op de rentabiliteit van de Vlaamse land- en tuinbouw. 2021 werd gekenmerkt door een koud en nat voorjaar en algeheel aanhoudende, en soms zelfs overvloedige, neerslag. In verschillende sectoren en regio’s had dit een negatief effect op de opbrengsten en kwaliteit van de gewassen of bemoeilijkten de weersomstandigheden de inzaai of de oogst.
Risico’s
Uit de jaarresultaten 2021 blijkt dat de verschillen tussen sectoren en bedrijven afzonderlijk erg groot zijn. Eén gemiddeld cijfer of hét gemiddeld landbouwbedrijf bestaat dus niet. Wat de sector wel gemeen heeft zijn de sterk volatiele markten, de stijgende kosten en onvoorspelbare weersomstandigheden. Dit zorgt voor een sterk schommelende rentabiliteit. Deze onzekerheden nemen jaar na jaar toe, zeker nu de stabiliserende rol van het Europees landbouwbeleid is weggevallen.
“De opbouw van nieuwe tools die de sector kunnen ondersteunen verloopt nog traag, waardoor de verantwoordelijkheid voor het opvangen van risico’s steeds meer eenzijdig bij de individuele boer terecht komt. Dit legt de (mentale) druk vaak erg hoog. Een reden te meer voor Boerenbond om haar leden meer dan ooit te ondersteunen en te versterken in hun ondernemerschap, want de sector is van onschatbare waarde”, besluit voorzitter Sonja De Becker het persbericht dat Boerenbond dinsdagavond uitstuurde.
Bron: Boerenbond