“Naast een kas ook goede teler en goede protocollen nodig voor voedselveilige productie”

Tholen - “Het in kaart brengen en standaardiseren van bedrijfsprocessen is een steeds belangrijker onderwerp aan het worden, zowel met het oog op voedselveiligheid als bedrijfszekerheid. Tegelijkertijd is een kas geen autonoom draaiend object. De teelt in kassen en vertical farms is een stuk veiliger dan open teelt, maar je hebt daarbij ook altijd nog een goede teler nodig die de teelt en de kwekerij bewaakt.” Dat vertelt teelt specialist Tim van Hissenhoven wanneer hem gevraagd wordt naar de kans op een salmonella-uitbraak in een kas of een vertical farm.

Aanleiding voor de vraag is de uitbraak van salmonella in de Amerikaanse kassen van Brightfarms. Vorige week moest de Amerikaanse kweker verschillende sla-soorten terughalen. Dat terwijl bij de grote E-coli-uitbraak in de VS drie jaar geleden, indoor farms en kassen geclassificeerd werden als uitermate veilig. Voor de open teelten werd de toegankelijkheid van de velden voor dieren en de kwetsbaarheid van de irrigatiesystemen vaak als potentiele risico’s genoemd worden.

Ontsmet water
Op de indoor tuinbouwbedrijven wordt ingaand water behandeld. Regenwater dat gebruikt wordt, is meestal ontsmet met bijvoorbeeld een UV- of ozon-ontsmetter. Dat maakt de kans op besmetting al veel kleiner, vertellen deskundigen. Toch is er altijd iets wat kan gebeuren. Een vogel die naar binnen vliegt door een gat in het insectengaas, of de afdichtende liners op een silo die beschadigd zijn. En wat er dan op de bodem ligt, is niet direct zichtbaar. “Slechte opvolging van hygiëne protocollen door het personeel,” geeft Tim als andere mogelijkheid. ”Maar het kan ook van het substraat komen in de trays waarin de sla gekweekt wordt. In een indoor teelt werk je veel veiliger en is er een kleinere kans op dit soort besmettingen, maar er is nog altijd een kans. En wat het ook is, het is een bedrijfsproces dat niet goed gaat.”

Hij legt uit dat het hygiëne-niveau in de tuinbouw de afgelopen jaren enorm is gestegen en dat Amerika daarin nog eens ver voorloopt op Europa. Insectengaas is bijvoorbeeld daar bijna standaard. Tegelijkertijd is er ook nog werk aan de winkel. Daarbij gaat het vooral om het in kaart brengen en standaardiseren van die bedrijfsprocessen. Wanneer wordt die silo wel gereinigd, en wie is daar verantwoordelijk voor, bijvoorbeeld. Daarmee wordt de kans op besmetting zo klein mogelijk gemaakt, en mocht er dan toch nog iets gebeuren, kun je als bedrijf ook tonen wat je wel gedaan hebt: dit zijn de waterontsmetters, dit zijn de nieuwste technieken en alles is regelmatig gecontroleerd.

Weerbaar telen
Tegelijkertijd ziet hij ook dat je niet naar 100% steriliteit kunt gaan. Tim legt uit dat ze de laatste jaren ook inzetten op het opbouwen van weerbaarheid. Het is dezelfde strategie uit die van de geïntegreerde gewasbescherming en de toediening van nuttige bacteriën aan substraten: geen steriele teelt, maar een weerbare teelt, waar nuttige organisme de indringers in bedwang houden.

“Als adviseur heb ik wel gezien dat het zowel in de NFT als de hydroteelt van sla bijna onmogelijk is om een teelt geheel zuiver te houden. Naast het standaardiseren van processen ga je ook een soort weerstand zoeken. Als je ontsmet, kies je bijvoorbeeld voor het ontsmetten van een zijstroom, waarmee je een deel van de mogelijke pathogenen wegneemt en tegelijkertijd zorgt dat de goede bacteriën in het water kunnen overleven. Met de juiste zuurstoftoediening en temperatuurcontrole kun je voorkomen dat je planten ziek worden en kun je jaarrond blijven telen.”

Wat dan nog overblijft is testen, testen, testen. Tim: “Onderdeel van zo’n protocol kan ook een dagelijkse of wekelijkse staalname zijn. Er wordt hier rechtstreeks vanuit de kas verpakt en dan is er geen extra controle van een verpakker. Een besmetting kan zich ontwikkelen in de verpakking. Door regelmatig een staal te laten controleren in het laboratorium, heb je weer een stuk extra zekerheid.”