Als enige erkende accreditatie-adviseur voor zes Zuid-Afrikaanse landen, werkt de in Harare gevestigde Clarence Mwale met 99% van de AGF-exporteurs uit de Engelstalige gebieden in deze regio samen. Hij heeft ook een collega die Portugees spreekt en die zich bezighoudt met bedrijven in Mozambique en Angola.
Rechts: Clarence Mwale in een veld hertshooi dat wordt geteeld voor de bloemisterijhandel in Mazowe, in Mashonaland Central.
Clarence bezoekt zo'n 300 teeltbedrijven en levensmiddelen-producenten in Zimbabwe en in delen van Mozambique, Zambia en Zuid-Afrika, waar Engels en Shona wordt gesproken. Onlangs werd hij ook verantwoordelijkheid voor Bostwana.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij wekelijks 1.500 tot 2.000 km aflegt. Het is echter een droom-baan voor iemand die een groot hart heeft voor mensen en processen.
Aanvankelijk wilde Clarence diplomaat worden, maar toen kwam deze baan op zijn pad. Inmiddels werkt hij al veertien jaar samen met Zuid-Afrikaanse telers en voedselverwerkers om hun AGF-export naar met name de EU en het VK te faciliteren.
Fair-Mark bezoekt alle bedrijven 5 tot 7 keer per jaar
Zijn bedrijf Fair-Mark helpt telers beantwoorden aan de eisen van exportmarkten, zoals de EU en het VK, met betrekking tot GlobalGAP, en de sociale audit GRASP, evenals de SEDEX Members Ethical Trade Audit (SMETA). Fair-Mark helpt telers en voedselverwerkers bij de praktische interpretatie van de controlepunten om er zeker van te zijn dat zij volledige certificering verkrijgen.
Ieder seizoen zijn er tien tot vijftien nieuwe telers en verwerkers die de hulp van Fair-Mark nodig hebben. "Alle audits moeten worden uitgevoerd tijdens het oogst- en verwerkingsseizoen en dat is hectisch," legt Clarence uit. "Ik bezoek ieder bedrijf zo'n vijf tot zeven keer per jaar om ze te helpen alles voor te bereiden, de risicoanalyses, procedures en de training voor werknemers en directie. Ik ben ook verantwoordelijk voor BRC (British Retail Consortium)-certificering voor pakstations en de FSSC22000 voedselveiligheidsaccreditatie voor levensmiddelenverwerkers. Ik ben ook onlangs in samenwerking met de Control Union South Africa begonnen met cannabis- en hennepteeltbedrijven, kortom alles wat te maken heeft met voedsel, tuinbouw en waterplanten."
Rechtstreeks contact met retailers namens telers
Wanneer een aantal van zijn klanten in een bepaalde regio gereed is om een externe controleur te ontvangen, meestal afkomstig van NSF Africa of SGS, regelt Clarence alle afspraken (tot aan de Covid-test voor de controleur) en is hij aanwezig om zijn klanten tijdens de audit te begeleiden.
Rechts: Clarence inspecteert een chilipepervariëteit die rood kleurt als hij rijpt.
“In het kader van de voorbereiding train ik iemand binnen het bedrijf voor het auditproces. Er zijn echter ook telers met speciale behoeftes die erop staan dat ik persoonlijk aanwezig ben tijdens de audit," zegt hij.
"Een paar dagen na de audit ga ik achter de certificaten aan. Telers hebben geen tijd om alle technische vragen met betrekking tot de accreditatie te beantwoorden, vandaar dat ik ze help met hun administratie. Dit proces herhaalt zich ieder jaar omstreeks dezelfde periode en bij dezelfde telers."
Auditkalender Zimbabwe en Mozambique
De auditkalender begint met peulen en sugar snaps, de voornaamste exportgewassen van Zimbabwe (die vreemd genoeg niet in Zuid-Afrika worden geteeld, merkt hij op), en die al meer dan twintig jaar aan de EU en het VK worden geleverd. Niet alle peulen en sugar snaps worden echter nog per vliegtuig verladen, omdat sommige markten duurzamer willen worden en de voorkeur geven aan zeevracht boven luchtvracht.
"Als we klaar zijn met de peulen en sugar snaps gaan we meteen door met avocado's, blauwe bessen en steenfruit, gevolgd door lychees en mango's uit Mozambique, waarna in Zimbabwe weer het seizoen van zomergewassen, zoals sperziebonen, aanbreekt. In februari en maart gaat het seizoen van wintergroenten en citrus weer van start," legt hij uit.
"Het avocadoseizoen in Zimbabwe loopt van april tot juli en concentreert zich hoofdzakelijk in de oostelijke hooglanden. In een gebied als Chipinge is het grondwaterpeil dusdanig hoog dat avocadotelers hun boomgaarden niet hoeven te irrigeren. De laatste tijd hebben veel Zimbabwaanse telers geïnvesteerd in Hass-boomgaarden in nieuwe teeltgebieden, zoals Harare." De avocado's uit deze boomgaarden worden per vrachtwagen over de grens naar havens in Zuid-Afrika verladen.
Blauwe bessen maken ongekende groei door in Zimbabwe
In het gesprek over de Zimbabwaanse tuinbouwsector laat Clarence meerdere maken het woord 'kapot' vallen als hij het heeft over de staat van de bedrijven. Tegelijkertijd merkt hij op dat de export van verse Zimbabwaanse AGF wel op het punt staat om de import te overtreffen. Hij ziet van dichtbij dat teeltbedrijven in het land weer lucht krijgen en dat telers kiezen voor nieuwe benaderingen, zoals het planten van peulen in het heuvelachtige gebied in Matopos, of de teelt van sperziebonen (voornamelijk een zomergewas) nabij de Kariba Dam in de winterperiode.
"Blauwe bessen doen het hier geweldig en de teelt breidt zich uit. Sommige bedrijven beschikken al over arealen van 60 hectare. Zimbabwaanse blauwe bessen komen eerder op de markt dan Zuid-Afrikaanse, omdat de rassen die we telen een maand eerder geplukt worden." Hij vertelt dat de afgelopen 24 tot 36 maanden de teelt van steenfruit en citrus eveneens is toegenomen.
Citrus in Zimbabwe
“Chegutu in Mashonaland West gold voor de landherverdeling als een belangrijk citrusteeltgebied. Momenteel wordt er hard gewerkt om de in verval geraakte bedrijven weer nieuw leven in te blazen. Mashonaland Central is ook bijzonder geschikt voor de citrusteelt. Er wordt hier momenteel meer citrus geteeld dan in Chegutu. De boomgaarden in Mashonaland Central behoren toe aan zakelijke ondernemingen die beschermd worden door bilaterale afspraken, waardoor zij minder hard geraakt werden dan boomgaarden in Chegutu. Deze bedrijven zijn daarom ook gemakkelijker weer op te bouwen."
"Zuid-Afrika heeft altijd al meer zekerheid gehad wat betreft land, vandaar dat er meer meerjarige gewassen worden geteeld, terwijl in Zimbabwe eenjarige gewassen het tot nu toe beter deden. Toch worden er hier steeds meer boomgaarden aangeplant."
"In Zimbabwe kun je letterlijk overal een teeltbedrijf beginnen. Het klimaat verschilt niet zo sterk per regio als in bijvoorbeeld Zuid-Afrika of Kenia. Dit is het grote voordeel van Zimbabwe. De kwaliteit van onze groenten is beter dan in Kenia, waar het veel vaker regent. Daarnaast beschikt Zimbabwe over zeer schoon water."
De instabiele situatie en vuurgevechten tussen de regering van Mozambique en haar eeuwige vijand Renamo, in de provincie Manica, waar Clarence diverse mango-, avocado- en lycheetelers als klant heeft, maakten het de afgelopen jaren lastiger om Mozambikaanse bedrijven te bezoeken.
Kosten accreditatie vormen handelsbarrière
Clarence heeft een vijfjarenplan bedacht om de waardeketen compleet te maken. Het verkrijgen van accreditatie ligt vanwege de forse kosten buiten het bereik van veel kleinschalige teeltbedrijven en dit kan dan ook als een handelsbarrière worden beschouwd. “De meeste kleine tuinbouwbedrijven in Zimbabwe krijgen hulp bij dit proces," zegt hij. "Ik hanteer ook een ander kostenberekeningssysteem voor kleinschalige bedrijven."
Hij wil echter nog een stapje verder gaan en een marketingorganisatie en een programma voor gecontracteerde telers oprichten, inclusief een pakstation waar de producten van 2.000 tot 3.000 telers kunnen worden verwerkt. "We hebben de telers al en kunnen voldoen aan alle eisen. De laatste stap zou de oprichting van een marketingorganisatie zijn, waarbij telers met speciale behoeften en door vrouwen geleide bedrijven voorrang zouden krijgen."
AGF-handelaren in Zimbabwe werken met gevestigde teeltbedrijven," zegt Clarence. "Kleinschalige teeltbedrijven doen er alles aan om toegang tot markten te krijgen. Dit is de reden dat we ook een pakstation op willen richten binnen de marketingcomponent. We zullen de kosten voor de certificering van gecontracteerde telers voor onze rekening nemen."
"De tuinbouwsector in Zimbabwe raakte na de landherverdeling in verval, maar klimt nu weer uit het dal, waarbij iedereen zich richt op de export."
Voor meer informatie: 
Clarence Mwale
Fair-Mark
+263 8677 105 660 / +263 772 929 941 / +263 712 719 206
clarencemwale@fairmark.co.zw
fairmark.co.zw